Morgunblaðið - 22.03.1972, Blaðsíða 16

16 MORGUNB'LAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 22. MARZ 1972
Útgefandi hf Árva'kur, Rey'kiaví’k
Fram'kværnda&tjóri Ha.raldur Sveinsson.
Ritstjórar Mattihías Joharmesseft,
Eyjóllfur KorrráO Jónsson.
Aðstoðarrltstjóri SÍtyTm-ir Gunrtarsson.
RítstjórnarfuMitrúi horbjörn Guðrrrundsson
Fréttastjóri Björo Jóhannsson
Auglýsingastjóri Ámi Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sfmi 1Ó-100.
Augfýsingar Aðalstr'aeti 6, sími 22-4-80
Ásikriftargjal'd 225,00 kr á Tniámuði innanlande
I íausasötu 15,00 Ikr eintakiO
að fara nú að hætta að
þykja tíðindi, þótt frétt-
ir berist um að eitt eða annað
hafi hækkað í dag eða í gær.
Mjólk, kjöt, brauð, innfluttar
vörur. Allt hefur þetta hækk-
að meira eða minna, sumt
einu sinni, annað oftar. En þó
svo hafi verið, er það eitt,
sem ekki hækkar, að heitið
getur. Það er kaupgjaldsvísi-
talan. Og af þeim sökum hafa
launþegarnir orðið að bera
flestar þessar hækkanir bóta-
laust, enda er svo komið, að
kauphækkunin frá í desem-
ber hefur verið étin upp.
Þetta eru efndirnar á fögru
fyrirheitunum um 20% kaup-
máttaraukningu á nséstu
tveimur árunum eftir stjóm-
arskiptin, — fyrirheit, sem
vel var hægt að standa við, ef
rétt væri á málum haldið.
Síðast á mánudag fóru að
berast fregnir um það, að
áfengi og tóbak hefði hækk-
að verulega, — og ef þeirri
hækkun er bætt ofan á hækk
unina í nóvembermánuði,
sést að hér er ekki verið að
tala um neina smáskildinga.
Alls nema þessar hækkanir
báðar um 240 millj. kr. á árs-
grundvelli.
Fjármálaráðherra hefur
látið þess getið, að þessar
hækkanir stafi af því, að ráð-
stöfunartekjur ríkissjóðs hafi
minnkað við meðferð Alþing-
is á skattalagafrumvörpun-
um. Ekki rekur hann þó nán-
ar, við hvað hann á með
þessum orðum. En hitt er
ljóst, að eins og nýju skatta-
lögin voru afgreidd á Alþingi
leiðir af þeim um 11% aukn-
ingu skattbyrði og um 15%
aukningu tekjuskatta. En
mikill vill meira og verða orð
hans ekki skilin öðru vísi en
svo, að honum hafi ekki þótt
nóg að gert.
En það er engin afsökun
að halda því fram nú, að
nýju skattalögin gefi minna
en ætlað hafi verið. Við 2.
umræðu fjárlaga varaði Jó-
hann Hafstein einmitt mjög
við því, að svo gæti farið,
og lagði því til fyrir hönd
Sjálfstæðisflokksins, að af-
greiðslu fjárlaga yrði slegið
á frest meðan ekki lægi fyr-
ir, hvernig tekna yrði aflað.
En á það mátti ekki hlusta
þá, heldur voru útgjöldin
hækkuð um hvorki meira né
minna en 50%, meðan allt
var í óvissu um tekjuöflun-
ina. Svo mikil spenna ríkti í
þingsölunum þá dagana, að
fjármálaráðherra sá sig knú-
inn til að lýsa því yfir, að
nýjar álögur yrðu lagðar á
þjóðina á miðju ári, ef í ljós
kæmi, að greiðsluhalli á rík-
issjóði yrði ekki umflúinn
með öðrum hætti.
í Ólafskveri standa þessi
orð: „Ríkisstjórnin leggur
ríka áherzlu á, að takast
megi að koma í veg fyrir þá
háskalegu verðlagsþróun,
sem átt hefur sér stað í efna-
hagsmálum undanfarin ár og
leitt hefur til síendurtekinna
gengislækkana og óðaverð-
bólgu. Hún mun leitast við
að tryggja, að hækkun verð-
lags hér á landi verði ekki
meiri en í helztu nágranna-
og viðskiptalöndum okkar. 1
því skyni mun hún beita að-
gerðum í peninga- og fjár-
festingarmálum og ströngu
verðlagseftirliti." Það þarf
ekki að leiða fram mörg vitni
til þess að fá úr því skorið,
hvemig ríkisstjórninni hefuf
tekizt að standa við þessi
fögru fyrirheit. Hver einasti
maður á landinu, hvar sem
hann býr og hverjar sem
neyzluvenjur hans eru, get-
ur sjálfur um það dæmt,
hvernig til hefur tekizt. Það
stendur ekki eftir eitt ein-
asta orð í hinni tilvitnuðu
málsgrein, sem við hefur ver-
staðið. Miklu fremur er það,
að verðlagsþróunin hefur
aldrei verið háskalegri en
nú, nema ef vera kynni í tíð
fyrri vinstri stjórnarinnar,
þegar hún var að fara fram
af hengifluginu.
Hveitibrauðsdagar ríkis-
stjórnar Ólafs Jóhannessonar
eru liðnir. Hún tók við blóm-
legu búi, — svo blómlegu, að
hún mat það sjálf, að með
skynsamlegum vinnubrögð-
um yrði hægt að auka kaup-
máttinn um 20% á næstu
tveim árum. Efndirnar hafa
orðið, að í stað aukins kaup-
máttar, hefur komið rýrnandi
kaupmáttur. Ríkisstjórnin
fær við ekkert ráðið í verð-
lags- og peningamálum. Og
það, sem maðurinn á götunni
veltir nú fyrir sér, er ein-
ungis þetta: Hvað hækkar
næst? Hvaða nýjar álögur er
nú verið að undirbúa?
HVAÐ HÆKKAR NÆST?
Þetta er mikilvægt starf
Litid inn í kosningaherbúðir
George McGovern
Meðan Nixon Banda-
ríkjaforseti dvaldist í Kína
og rabbaði við Ohou En lai
og Mao formann, vann fjöldi
manna í Bandaríkjunum að
því að koma honum frá í
næstu kosningum og fá sjálf
ir næsta farmiða til Peking.
Einn þessara manna er
George McGovem, þingmað-
ur frá Suður-Dakóta, sem
stefnir að framboði fyrir
Demokrataflokkinn. For-
kosningar hafa talsverða
þýðingu fyrir þá sem stefna
að útnefningu, en hinar
fyrstu þeirra voru i New
Hampshire 7. marz s.l. Ég
hélt þangað eina helgi þegar
rúm vika var til forkosning-
anna i þvi skyni að ganga i
lið með McGovem i 36 tirna
og kynnast kosningastarfi
hans. Ekki svo að skilja, að
ég hafi sérstakan áhuga á að
koma Nixon úr Hvíta
húsinu og þvi síður vegna
þess að ég telji McGov-
em beztan til ráðsmennsku
þar fallinn. Kosningastarf
McGoverns er hins vegar at-
hyglisvert og á margan hátt
frábrugðið starfi hinna fram
bjóðendanna. Undirbún-
ingsstarf McGoverns er að
mestu í höndum ungs fólks,
sem margt greiðir nú at-
kvæði i fyrsta sinn í forseta-
kosningum. Það er einkenn-
andi fyrir framboð hans,
hve margt ungt fólk býður
sig fram til starfa fyrir
hann. Þessa helgi, sem ég fór
til New Hampshire fóru um
fimm hundruð ungmenni,
mest háskólastúdentar, frá
Massachusetts til að aðstoða
við undirbúning forkosning-
anna í N.H.
Það ríkti glaðvær andi á
aðalskriístofu McGoverns í
Boston kl. 8 þennan laugar-
dagsmorgun áður en lagt var
af stað, þrátt fyrir frost og
snjó úti við. Þarna voru
nokkrir meíin um tvítugt við
stjórn og var boðið upp á
kaffi og kleinur á meðan út-
skýrt var fyrir sjálfboðalið-
unum, hvers vegna það væri
þess virði að vinna fyrir
McGovern, þótt blöðin
segðu að hann væri vonlaús
um árangur. Þingmaðurinn
væri heiðarlegur og berðist
fyrir þeim eiginleika og
sann.sögli i opinberri stjórn-
sýslu. Hann hefði alltaf ver-
ið á móti stríðinu i Víetnam
og berðist fyrir umbótum og
frjálslyndi á öllum sviðum,
þ. á m. fyrir frjálslyndari
hasslöggjöf. Þeir sem spáðu
honum óförum í kosningun-
um og tryðu á skoðanakann-
anir mundu vakna við illan
draum, þegar þar að kæmi.
í þann mund, sem ver-
ið var að leggja af
stað kom einn þessara sann-
færðu hlaupandi til að
byggja upp „móralinn" á
leiðinni með því að segja
fólki, að sams konar leiðang-
ur Muskie fólks væri lagður
af stað með 6 manns innan-
borðs. Hlógu þá viðstaddir
dátt.
Rútan, sem ég var í, hélt
til höfuðstöðva McGoverns í
Manchester, sem er stærsta
borg í New Hampshire og er
á stærð við Reykjavík. Þar
var enn á ný útskýrt mikil-
va;gi málstaðarins á meðan
kvikmyndarar frá CBS film-
uðu allt sem fram fór. Að
svo búnu fékk hver maður
sinn lista með nöfnum
skráðra demókrata í
ákveðnu hverfi og út skyldi
haldið og rætt við almenn-
inig til að sannfæra fótkið um
ágæti frambjóðandans. Ég
spurði forstöðumann kontórs
ins um tilgang og árangur
þessarar aðgerðar til kynn
ingar á fratmbjóðandan-
um. Var mér sagt, að Mc-
Govern væri eini frambjóð-
andinn, sem hefði mannafla
til að ná til kjósenda á þenn
an hátt og enginn vafi væri
á gagnsemi slíks persónulegs
sambands. Sjálfboðaliðinn
væri oft hið næsta, sem kjós-
andinn kæmist að frambjóð-
andanum og því væri mjög
áriðandi, að kjósandinn
fengi sem bezta mynd bæði
af þeim, sem á dyr hjá hon-
um berði og frambjóðandan-
um. Kjósendur væru spurðir
fimm spurninga eftir sér-
stöku kerfi og skildir væru
eftir hjá þeim bæklingar. Síð
an væru þeim gefnar
einkunnir eftir því hve hlið-
hollir þeir hefðu virzt vera
og öllum hliðhollum og hlut-
lausum síðan sent persónu-
legt bréf af þeim sem hefðu
heimsótt þá.
Ég sá brátt, að á þessum
kontór var fólk alltof upp-
tekið til að mikið væri hægt
við það að tala. Útvegaði ég
mér þá pakka með öllum
gögnum og þrammaði af stað
í snjókomunni til að reyna
að afla öldungadeildarþing-
manninum frá Suður-Dakóta
atkvæða. Það rann upp fyr-
ir mér eftir nokkra hurða-
skelli, að í þessum hluta
Manchester er stór hluti
fólks aðeins frönskumæl-
andi. Viðbrögð hinna við
þessari óvenjulegu heirn-
sókn voru oft stórfróðleg.
„Hafið þér heyrt um
McGovern?“ var fyrsta
spurningin. Jú, flestir höfðu
það að vísu, en höfðu annars
lítinn áhuga á honum og
hans líkum. Nokkrir voru þó
ræðnari og hófu að rekja sín
vandamál. Herramaður nokk
ur, sem stóð i snjóskafití og
jós snjó er ágætt dæmi um
það. Hann kvaðst vera demo
krati eins og allt hans fólk
og ætlaði sér að kjósa
McGovern í þetta sinn.
Hann kvartaði undan þvi, að
sumt fólk væri svo vitlaust
að kjósa bara eftir því, sem
það sæi á auglýsingaborðum
eða því sem nágranninn
segði. Sjálfur sagðist hann
fara eftir því, sem á prenti
birtist og hefði lesið bækl-
ing um McGovern. Síðan gaf
hann mér nokkrar almennar
ábendingar um það hvað
gera þyrfti hér í landi, hall-
aði sér fram á skóflu sína
og bætti við: „Og svo sittir
Nixon í Peking og drekkur
te í staðinn fyrir að gera eitt
hvað af viti hérna heima fyr
ir!“ Ég þakkaði fyrir mig og
öslaði til baka til aðalstöðv-
arinnar, þar sem ég skrifaði
stutt bréf eftir ákveðn-
um leiðbeiningum til þeirra,
sem vinsamlegir höfðu verið.
Þar skýrði ég þeim frá hve
gaman mér hefði þótt að
tala við þá og heyra hug-
myndir þeirra og að ég væri
viss um að þingmaður-
inn mundi taka þeim vinsam-
lega. Loks stakk ég bæklingi
inn í umslögin með áskorun
um að flana nú ekki að
neinu á kjördag heldur gera
vel upp hug sinn og greiða
síðan bezta manninum
(McGovem) atkvæði sitt.
Þegar frá leið gafst loks
tækifæri að skrafa við sjálf-
boðaliða dagsins, sem voru
víða að komnir. Þeir sögðust
styðja McGovern vegna heið
arleika hans og vegna þess
að hann byði sig ekki fram
á loforðum heldur raunhæf-
um tillögum til lausnar
vandamálum. Þá var nefnt að
McGovern væri eini fram-
bjóðandinn sem gæfi upp
nöfn allra þeirra sem
styddu hann fjárhagslega.
Ein stúlka svaraði, þegar ég
spurði hana hvers vegna
hún eyddi frítíma sínum frá
skólanum um helgar til
þessa starfa, en ekki ein-
hvers annars: „Vegna þess
að þetta er mikilvægt starf.
Hér er um forsetaembættið
að ræða. Mér finnst ég vera
að vimna landi og þjóð gagn.“
Eftir er að sjá, hvort meiri
hluti bandarískra kjósenda
fellst á þetta svar og hvort
George MoGovern flyzt I
Hvíta húsið eftir næstu
kosningar.
Geir Hilmar Haarde.