Morgunblaðið - 22.03.1972, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 22. MARZ 1972
11
Framhald af baksiöu frá. umræðum um öryggismál:
Ákvörðunin sjálf er okkar einna
— í samræmi við hagsmuni okkar í bráð og lengd
ar yrði lögð fyriir Alþdngi, og
hías Bjarnason, Eyjólíur K. Jóns-
son, Magnús Jónsson, Sverrir
Hermannsson, Guðlaugur Gísla-
son, Ólafur G. Einarsson, Ragn-
hildur Helgadóttir og Jóhann
Hafstein.
Tillaga Sj álfstæðism,a,n!na er á
þá lund, að hver þin:gflo5dkairana,
sem styðja þátttöku Island í At-
lanthafsbandalaginu, tilefni full-
trúa, er taka skuli til starfa með
utanríikisráðherra í viðræðum
við Bandaríkj amenin og aðrar
þjóðir bandalagsins um þátttöku
íslands í störfum bandalagsins
og skipan öryggismála landsins.
Geir Hallgrímisson, tók fram í
ræðu sinmi, að flutninigsmieinin
vildu við meðferð málsinis taka
til athugunar allar tiUögur um
breytta skipan slíkrar nefndar, eir
fjallaði um endursfcoðun vairoar-
samningsms.
Geir Hallgrímsson (S) sagði,
að það hefði vakið kvíða, óhug
og andúð, þegar í ljós hefði
kioimið, að í málefeiasaimningi
ríki'sstjórnarinn ar væri komizt
svo að orði: „Ágreiningur er
málll stjóroiariflokkanna um atf-
stöðuna til aðildar folands að
Atiantsh-afsbaedala'ginu. Að ó-
bneyttum aðstæðum skal því nú
gildandi skipan haldast, en rikis-
stjómin mun kappteosta að fylgj-
ast sem hezt með þróun - þeirra
mála, og endurmeta jafnan stöðu
íslands í samræmi við breyttar
aðstæður."
Síðan sagði þingmaðuriíin: í
þessum orðum gat falizt, að aðild
Islands að Atlantslhailsbandalag-
inu væri raunar ttmaspursmál og
reynt yrði að sæta feeris að finna
ástæðu till þess í þróun alþjóða-
mála að segja skilið við varnar-
samstairf vestrænna þióða.
SJÁLFTJM SÉR ÓSAMKVÆMIR
Þingmaðurimn vék síðan að þvi
orðalaigi málefnasaimninigsins,
„að vamars'amninigurinn við
Bandaríkin skal tekinn til endur-
sfcoðunar eða uppsagnar í þvi
skyni, að varoarliðið hverfi frá
Islandii í átföngum. Steal að því
stefnt, að brottför liðsinis eigi sér
stað á kjörtómaibilinu'". í*egar
aðistandendur rikisist jórnarinm ar
hefðu verið að því spurðir, hvað
fælist í þessum orðum, hefðu
þeir ekfci verið á eitt sáttir. Gat
þin'gmaðurinn sérstafelega um. að
utanríkiisiráðherra og Jón Skafta-
son hefðu ekkS verið sammála
sín: á milli um túlfeun stjórnar-
sáttmálans, svo að stjóm SUF
hetfði talið sér sikylt að sikerast
I leikinn.
Þimgmaðurinn sagði, að óhjá-
kvæmilegt væri að minna á, að
málsvarar Alþýðubandalagsins
hefðu lagt á það áherzlu, að sú
ákvörðun vsari endanleg, að
varoarliðið hyrfi úr landi, þótt
skynsamari málsvarar stjómar-
innar hefðu haldið þvi fram, að
það færí eftir niðurstöðum á fyr-
irhuguðum athugunum á vörn-
um landsins. Þá hefðu málsvarar
Alþýfflubandalagsins taJlið það
naufflsyntegt, að gera heyrum
kunnugt, að imnan rfki'sstjórnar-
innar hefði verið skipuð sérst;>K
ráfflherranefnd ttl þess að fjalia
um öryggis- og vamarmáTin. —
Ekki þótti slík ráðherranefnd
traustvekjandi, sagði þimgmaður-
inn, enda algjört einsdæmi og
var ekki vitað til þess, að með
önmur mál innan ríkisstjómar-
innar hefffli verið hötfð slík máls-
meðferð.
BEÐIÐ I .M SVAR
ÉÓRSÆTISRÁÐHEBRA
„f Eins og háittv. þimigmenn muna,
Sagði hæstv. utanrikisráðh., að
jsönnun á varoarmálum færi
fl'am, niðurstaða þeimar könnun-
Alþingi tæki ákvöirðun um hvort
vamarllifflið yrði iiáitið fara.
Hæstv. vifflskiptaráðh. saigði, að
etf eindurstoofflun varnairsamndnigs-
ins leiiddi ekki ttl þess að vamar-
li'ðið færi, yrði samnimgnum saigt
upp umdir öllum kriniguimstæ&um
til að tryggja brotttför varoar-
liðsins fyrir lok kjörtómaibiilsdns.
Ósteað var etftir þvi, að forsætis-
ráfflherra, siem farin var af fumdi,
úrskurðaiði hvor túlteunin vaari í
samræmi við stjóimarsammimginn
sjáltfan, en forseti Sanneinaðs
þimigs viildi etetei fresta fiundi til
að ná í for.sætisráðheria og atf-
sakaði sig með þvi, að tækifæi
gæfisit til þess vi'ð uimræ'fflur um
þessiar tdllögur, sem nú eru á
dagskrá, að fá úr því stoordð, hvor
ráðherra hefði rébt fyrir sér. Vffl
ég þvi ítnetea þessa spumingu
hér og biðja hæstv. forsœtisráðh.
að svara.
UMMÆLI EINSTAKRA
ÞINGMANNA
Þótt umræðum þessutm lyki
þannig, að málin slkýrðust ekki
einis og æsikilegt hefði verið, og
svör hefðu ekki fengizt við mörg-
um spurninigum, sem varpað var
fram um afstöðu stjórmariunar
oig stefnu í varmar- og öryggis-
máium iamidsins, þá hafei sífflar
komið fram noktour aitriði, sem
eru þó fnemur í jákvæöa átt og
rétt er að rifja upp.
Um afstöðu einstakra þing-
mannia, einkum stuðningsmanna
stjómarimnar, hafa miálin skýrzt,
m. a. með viðtöluim við bá í Stúd-
emtabiaði Vöku 1. desember si.,
en þar segir háttv. þingmaður
Reytemesimiga, Jón Skaftaison:
„Það er mín persómulega sikoðun,
að nú sé óheppilegt að veikja
Atliantshafebaeidaliagið með því
að svipta það þeirri aðstöðu, sem
það hefur hér, aðallega vegna
þess að nú fara fram samninga-
umleitandr miffli ríkja Attamts-
h a fsbamdal a gsins og Varsjár-
bandalaigsdes um að minntoa
spenmuna í Evrópu og semja um
öryggisteerffi í þessum heims-
hluta."
Háttv. þinigmaður Norðurlands
vesítm, Bjöm Pálsisom, seigir þar:
„Álíti með'limir Atl'amtshatfs-
hain'dialagsiins það inauðsynliegt að
hatfa hér gæzlustöð, svipað og
verið hefur, tel ég ógerlegt að
neita þvi. Miðað við það ástand,
siem rikir í heknsmálunium í dag,
er ég á móti því, að gæziiustöð sú,
sem hér er nú, verffli lögð nifflur."
Doks segir háttv. þingmaður
Suðurlands, Björo Fr. Bjömssom:
„Ég er mjög hlynntur vestrsanu
saimstarfi og því, sem við hö'fum
hatft við riki AtíantshaiEsbanda-
iagsins. Ef könnuin leiðir það í
Ijós, að varnarliðið þurfl að vera
hér tíl öryggis og frélsis Islend-
imga og bamdamamma þeirra i
NATO, tel ég sjáltfsagt að svo
verði."
IJMMÆLI EINARS
OG HANNIBALS
Þá hefur hæstv. utaniritei'sráð-
herm, Eimar Ágústssoin, afflspurð-
ur i sjónvarpsþætti um öryggis-
mál, svarað játaindi spurniinigunni
um það, hvort emdurstoofflum varo-
arsiatmniinigsdns og körrnun, sem
fram færi í tengslum við þá end-
urstoofflun, gæti leitt til þess að
ákveðið yrði, að varoarliðið yrðd
hér um kyrrt.
Þá er rétt í þessu sambandi og
að geta þess, að hæsitv. félags-
málaráðherra, HanniJbal Jfaldi-
m'anssom, hefur sagt í viðt'ali v:ð
málgagn Samtaka frjáMyndra
og vánstri Tnamna: „Affledns virð-
ist um þrennt að velja. Vittja ,ís-
tendingar taka áfram þátt í varn-
arsamtökum vastrænna þjóða?
Vilja þeir leita un'áir verndar-
væng Sovétríkjamma. eða vilja
þeir iáta steeitea að siköpuðiu og
treysta á vernd hluttieysis, etf tffl
átaka kæmi máM risanna tveggja
í ausbri og vestri? Eims og nú
standa sakir virðdst fliest benda
tffl þess, að mikiill medri hluti
þjófflarinnar velji fyrsta kostinn,
þótt engum þytei að öllu góðiur.“
Hæsitv. utanríkásráðherma hetf-
ur áður lýst því yfir, að aithugun,
að því er stniertir en'dursikoðun
varnarsamnimgsins, yrði vönduð
og komizt svo að orði: „Eniginn
óeðlfflegur hraði verður viðhatfður
í þessum vinniubrögðum og hef-
ur það verið ásietmimigur rilds-
st jómiar að raisa ekki um ráð
fram og nota fynstu 6—8 mánuð-
ina tffl þessara aithuigana."
Nú eru meira en 8 mánuðir
liðhir en síðan hefur komið
flram, að enn frekari fresitun nið-
'urstaða sé líltíeg. Væntantega
unar á Alþhiigd, fyrr en næsta
vetur, og bið ég hæstv. náðherra
að teiðrétta, ef sú álykbun er
elkki rétt.
ALÞINGI FYLGIST MEÐ
Með tfflvísun tffl þess að Alþdngi
hlýbur að fjaOIa um öryggisjmáMn
og taka endanlega ákvörðun um
vamir landsins beljum við sjálf-
stæðismienn efflliflegt og sjálfsaigt,
að Alþingi hatfi afflsiböðu til þess
að fylgjast með og hatfa hönd í
bagga með þeirri kömmiun, sem
fram fer, svo að auðveldaTa sé
fyrir alþin'gismenn, þegar málið
kemiur tffl kaisita Alþingis, að
fjalla um máfflð og taka afsiböðu
tffl þess. Við bendum á, að efflli-
legt hefur verið talið, að sam-
ráð sé með þinigffloktounium i
landheigismálinu með tfflvísiun til
þess, hve lamdhelgismálið er
milkfflvæigt, og þótt það samráð,
sem þar var lofað að haft yrði
við stjámanandsitöðuma, hafi ektei
etelki verið slikt sem æsikite'gt
hetfði vexið, þá hetfur það þó ver-
íð mjög til bóta við meðtferð
landhelgismiálsims.
Við teljum öryggisimál íslands
vera grundvöffl sjálfetæðis lands-
ins og því engu Sífflur miteilvægt
heldur en landhefligismálið sjálft,
og því ekki óeðlálegt að ætia
Alþingi og þinigflokteunum aðild
og samráð einni'g í þeiim efnum.
SAMSTARF BOÐIÐ FRAM
Tifflögufliuitning oktesur ber að
sikoða sem tfflraun atf Sjáflifstæð’s-
flokksins hálfu tffl þess að bjóða
samstarf um öryggis- og sjálf-
stæðismál landsins. Að því hetfiur
verið fundið, að tillagan ger i etoki
ráð fyrir því, að afflir þingflolckar
edigi fufflbrúa í þeiirni nefnd, sem
sitarfi með utanríkisnáðherna að
endursikofflun varoarsamnings Is-
lamds og Bandaríkjanna, heldiur
eingöngu þeirra, er fylgjandi eru
þábbböku oktear í Norfflur-Attamts-
hafsbandalaginu. Ástæffla tffl þessa
er fyrst og fremst sú, að við hötf-
um ektei talið, að sá þimgflokkur,
sem andvíigur er aðffld okkar í
Atl'anitKihaf'sban'dai agi'tru, haffi á-
huga á að fjadla urn, hveroiig
þátttöku okkar i'nnain þess sfculi
hábtað. Hins vegar vffl ég tafea
það fram, að við vffljum gjaman
við mefflflerð málsiins í utamrffltís-
málametfnd taka tffl aithugunar
afflar tffllögur um breybta sfldpun
sflikrar nefndar, er fjalfflii uim end-
urskoðun vam'arsamniinigsins.
í því sambamdi vffl ég minnasit
á tffllögu þimgmainna Alþýðu-
fliOkksins um athugum á öryggis-
málum Islands. Oktear tilfflaga
byggist á þeirri forsendu, að við
höldum áfram aðiild að Attanits-
hafsbandalaginiu og ektei sé bein
nauðsyn að kanma sérsbaklega
gildi þeirra vam'arsamitafea fyrir
öryggi lanidsins.
Við höfum siamt sem áður eikk-
ert á móti þvi, að aðffld ofekar að
Atlantsihafsibandalaginiu sé einnig
tefein tffl meðferðar og málið í
heiid sionni kannað ofan í 'kjölimn,
m. a. með það fyrir augum að
um öryggiis- og varniarmál Is-
lands í samféJiagi þjófflanna megi
takast umræður, er gerðu Is-
tendingum alimennt Ijóst, hvar
þeir stæðu og hvert stfefna bæn
tffl þess að trygigja sjálifsitaeði og
öryggi liandsins.
Við teljum þessar tvær tfflilög-
ur, tiillöigu oktear á þingsfcjali nr.
47 og tffllögu þingmanna Alþýðu-
floktesins á þingstejali nr. 62, geta
vefl farið saman og viljum gjam-
an, að uitamríkismálaméfnd fjal'li
um þær báðar, hvort heldur nið-
urstafflan yrði sú að sameima þær
í eteua tiifflögu effla að samþyfckja
þær í breyttu foroii hvora um
slg.
LÍTIL FÓRN
Við sjáflifstæðiism'enn tefljum
eiinsýnt, að Isiien'dinigar haldi
áfram þátttöku sinni í Norfflur-
Atlantshatfshanidalagimu og bend-
um á þá gófflu reymisfa, sem atf
starfisemi þessa baindalags hefur
orðið, en það hefur tryggt frið í
oktear heiims'áJlifu nú um meira en
aldarfjórðungsstoeið. Við teljum
eðllilegit, að fram fari endursikoð-
un á vamarsamningnum við
Bandaríkim, ekki með fyrirfram
tekinni ákvörðun um brottffluitn-
img varniarliðsins, heldur með
það fyrir augum að öryggi Is-
lands verði áfram tryggt og eigi
verði atf Isliands h'áfltfu gierðar edn-
hliöa ráðstatfanir, sem spidla þeim
friði í álfunni, sem við með þátt-
töku otetear í Attantshaifebanda-
lagnu og vörmum á íslandi höfum
átt þáitt í að skapa. Þótt við telj-
um æsikiilegt, að hér dvelji ekki
erlent vam'ariið, þá teljum við
það litla fórn atf otetear hálfu, eí
við með þeim hætti treysitum ör-
yggi ofckar sjáltfra og þess heims-
híliuta, sem við búum í.
SKAÐAR ISLAND t!T Á VIÐ
Við sjálfstæðismenn gagnrýn-
um það ekki út atf fyrir sig, þóbt
hæstv. ríkisstjórn ætói sér góðan
tímia til að kanna öryggis- og
vamarmál landsdns, en bendum
þó 4, að málefinasamningur rikis-
stjómarinnar og orðalag hans
um varnarmáli'n haifa steaðað Is-
land út á víð og enigum hlöfflum
er um það að ffletta, að naiufflsyn-
legt er að skýra sitetfnu oltícar í
öryggismálum, sem afllra fyrst,
svo að grannaþjóðir og vina-
þjóðir oktear viti, hvar við stönd-
um og við hverju raegi atf ofctour
búast, og við híjóbum að viilja
fuillinægja og standa við 'sæmdar
okkar sjáitfra vegma.
Um leið og það er sjálf-
saigt að leita álits aðáfldaxrikja
í Norfflur-Atl'anitshiatfstoandalaginu
og þar á meðal etetei sízrt Norður-
land aþjófflanna, Dana og Norð-,
manna, þá er það Ijóst, að j
ákvörfflunin sjáltf er okkar eirana, |
í samræmi við haigsmumi l«sL íji
bráð og lmgd, og því verfflum við i
að gera okkur far um að kynma ■
okikur ailla málavöxtu sem bezit ;
Á það er að visu bent, að viðí:
fstendinigar hötfum aldirei hatft j
her og þess vegna eigum við aðf
láta ÖH sílLk mál lönd og teið og:
deiflur þjóða á milli atfsfcipfa- j
iaiuisar. Það getur verið gott og.‘
bflessað, en galldnn er bara sá, að:
aðrar þjóðir iáta oktour Isflend-i
inga efeki afskiptalausa. Við verð-i
um þvi, öryggiis og sj'áafetæðisi
oklkar sjálfra vegna, að gera upp!
hug oflckar, hveroig vörnum
landsins er bezrt fyrir teomlð ái
hverjum ttma. f
ÍSLENDINGAR KYNNI SÉR '
ÖRYGGISMÁLIN
Þótt við Islendingar höfum.
aldrei haft her, þá eigum viðj
eins og aðrar þjóðir að geta gerti
okteur grein fyrir, hveroig öryggij
landsins er bezt borgið. Þaö er’
alilcunna, að þótt afflnar þjóðiri
hafi her á að skipa og heroaðar-
sérfræðinigum, þá fellur það fyrst;
og framst i hlut stjómmála-:
manna og allis almenninigs mefflal
lýðræðisþjóða að kveffla á um,
þessi mál. Að þessu leyti hvflir
sú hin sarna skyttda á ókkur ís-
lendimgum, stjóromálamönnum á
Islandi og öliium almenningi eins
og með öðrum þjóðum. Aðrar
þjóðir geta að vísu staðið betur
að vígi en víð, að því leyti að
þær hatfa á að slldpa innlendum
við ættum að geta fentgið sér-
firasffliflega afflstoð ókteiur tffl leið-
beininigar að þessu leyti.
Það má till sianns vegar færa,
að við höfum eteki huigað nógu
vel að þessum málium á umdan-
fömum árum, þótt fyrrv. rí'kis-
stjórn hafi gért tilraun tffl þass
að fá hlutlaiusa sérfræfflfflegai
könnun öryggismála flandsins. ;
Sanniast bezt að segja veröum
við að teggja áherziiu á, að Is-
lendingar sjáffir kynni sér þessi
máíl betur en verið hetfur og bezt
væri, að eíkki væri eimgöngu
nauðsyntegt að treysta á er.enda
ráðunauta í þessum eínium, beld-
ur væru tffl staðax Islendingar,.
sem hefðu lagt sérs.ta,ka sturnd á
að kynna sér þessi mál og gætu
veitt sérfræðilegar upplýsingar
um þau.
MEIRA SAMRÁÐ
Heyrzrt hefur, að núverandi ríte-
iisstjóm haffi fengið sér tffl lið-
sinnis sænskari ráðgjatfa í þess-
um efnum, sem kynni sér nú ör-
yggiismál Islendinga attmen'nt og
ei'gi að gefa skýrslu um þau tíi
hæstv. utanrikisráfflheirra. Ég
meífini þetta hér, ekfci til þess að
gagmrýtia það, heldur edngönigu
ti'l að spyrjast fyrir um, hvort
rétt sé hermt, og hvort eigi sé
þá rétt, að nefnd alþinigismanna
hatfi aðstöfflu til að f jalfla um slíka
greinargerð erlends sérfrEefflings
og hatfi þá aðstöfflu tffl þess að
óslka eftir vttðbótarslkýrsluim og
uppiýsintgum.
Þá greindi hæstvirtur utan-
rikisráðherra frá því í •urnræfflun-
um 23. nóvember sl. og hæstv.
forsætÍKráðh erra staðifesti það
sífflar, að leitað hefði verið álits
AtlantBhafsbandailagsins í Briiss-
el um vaimír á ísllandi, þótt etetei
væri þar um formlega álitsgerð
skv. 7. gr. varoarsamninigsins að
ræða.
í umræðunum í haust var einn-
ig bent á naufflsyn þess að hatfa
sérstalktega sararáð við Dani og
Norðmienn og tðk utanrítttísráð-
heroa vett i það.
Nú ieyfi ég mér að spyrja,
hvort álitsgerð hatfi borizt Irá
Ðriissiel effla Nor&uriöndum pg
hvort ekki værl æridlegt að
nefnd þingmanna hetfði aðstöðu
Framhald á bis. 21>................