Morgunblaðið - 09.05.1972, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 9. MAl 1972
17
Gylfi Þ. Gíslason:
Tímabært að breyta varnar-
samningnum í veigamiklum
atriðum -
En aðild a5 varnarbandalagi án
varnarsamninga er rökleysa
GYLFI Þ. Gislason, formaður Al-
þýðuflokksins, flutti athyglisverða
rœðu um isienzk utanrikis- og varn-
armál á fumli Varðbergs og Samtaka
um vestræna samvinnu sl. iaugardag,
en í ræðu þessari gerði formaður Al-
þýðuflokksins grein fyrir þvi, hvemig
viðhorf hans til utanríkis- og varnar-
mála hafa breytzt á rúmlega aldar-
fjórðungsisikeiði oig lýsti sjónarmið-
um sínum til þessara mála í dag.
Hér á eftir verður drepið á helztu
þætti í máli Gylfa Þ. Gíslasonar.
KEFLAVÍKURSAMNINGUR
Gylfi Þ. Gíslason sagði, að tilmæli
Bandaríkjastjórnar, að styrjöldinni
lokinni, um afnot af herstöðvum hér
á landi til 99 ára hefðu verið alvarleg
og örlagarík mistök af hálfu Banda-
rikjastjómar og verið orsök til djúp-
stæðrar tortryggni í garð Bandaríkj-
anna á næstu árum meðal f jölmargra
lýðræðissinnaðra stuðningsmanna
Vesturveldanna á Islandi. Hann kvað
andstöðu fjölmargra við Keflavikur-
samninginn og aðild að Atlantshafs-
bandalaginu tvimælalauist mega rekja
til þessarar málaleitunar, en henni
var einróma hafnað af öllum stjórn-
málafiokkum landsins.
Fyrstu stórdeilumar á Islandi um
utanríkis- og vamarmál urðu um
Keflavíkursamnin'ginn svonefnda,
sagðl Gylfi Þ. Gíslason, en hann
gerðu stjórnir Islands og Bandaríkj-
anna um niðurfellingu herverndar-
samningsins frá 1941. Foimælendur
Keflavikursamnimgsins töldu reynslu
styr jaldaráranna hafa sýnt, að Banda-
ríkjamönnum væri aðstaða á Islandi
nauðsynleg til þess að geta haldið
uppi tengslum við herlið það, sem
enn var á meginlandi Evrópu. Islend-
ingar og Bandarikjamenn hefðu verið
bandamenn í styrjöldinni og það
væri sameiginlegt hagsmunamál
þeirra að stuðla að traustri skipan
mála í Evrópu að styrjöldinni lok-
inni. Gylfi sagði hins vegar, að and-
staðan gegn sammingunum hefði
verið sprottin af ýmiss konar ástæð-
um. í fyrsta lagi voru islenzkir
kommúnistar, sem voru andstæðir
samvinnu við vestræn ríki vegna
stuðnings við málstað Sovétríkjanna
í heims'málum I öðru lagi voru hlut-
leysissinnar og í þriðja lagi þeir, sem
viðurkenndu nauðsyn afnota Banda-
ríkjanna af Keflavíkurflugvelli í sam-
bandi við skyldur hennar í Evrópu,
en vildu að flugvöllurinn yrði afhent-
ur islenzku rikisstjórninni og rekinn
af henni, ef nauðsynlegt væri, með
aðstoð sérfræðinga og skyldi þá
Bandarikjastjórn greiða af þvi kostn-
að. Sagði Gylfi, að þetta hefði verið
stefna sín og Hannibals Valdimars-
sonar, og hefðu þeir flutt breytimg-
artillögu við samninginn þessa efnis,
en hún verið felld, og þeir þá greitt
atkvæði gegm samningnum.
„Ég er enn þeirrar skoðunar, að
ýmis ákvæði Keflavikursamningsins
hefðu getað verið íslendingum hag-
stæðari en raun bar vitni um og að
hætta hafi verið á að framkvæmd
hans ylli meiri vandræðum en varð
og urðu þau þó talsverð. Hi-tt má
vera rétt, að eins og þróun mála varð,
hefði það reynzt Islendingum ofviða
að annast stjórn og rekstur vallar-
ins.“
DEILUR UM
ATLANTSHAFSBANDALAGIÐ
Gylfi Þ. Gíslason vék þessu næst
að defflunum um aðild Islands að At-
1-antshafsbandalaginu 1949, en þá
voru aðeins 3 ár liðin frá gerð Kefla-
víkursanmingsins. Ágreiningur var
milM Mkra sjónarmiða og áður. Yfir-
lei-tt má þó se-gja, að Sjálfstæðisflokk-
ur annars vegar og Sósíalfetaflokkur
hins vegar, hafi verið samstæöir i við-
horfum sínum til utanrikis- og varn-
armála, en innan Alþýðuflokks og
Framsóknarflokks voru skoðanir
skiptar og kom það fram bæði á Al-
þingi og utan þess. Fylgismenn þess,
að Islendingar gerðus-t aðilar að At-
Gylfi Þ. Gíslason
lantshafsbandalaginu rökstuddu skoð-
un sina með þvi, að útþenslustefna
Sovétríkjanna í Austur-Evrópu hefði
leitt í ljós, að nauðsynlegt væri að
vestrænar lýðræðisþjóðir mynduðu
með sér varnarbandalag til þess að
stöðva ágan-g Sovétríkjanna og
tryggja valdajafnvægi í Evrópu. Rök
an-dstæðinga aðildar voru enn ólík,
eins og þegar deilt var um Keflavík-
ursa-mningimn, s-agði Gylfi Þ. Gísla-
son. Þar var fyrst og fremst um að
ræða fylgismenn alheimskommún-
ism-ans, en kömmúnistar beittu sér
alls staðar i Austur-Evrópu af alefli
gegn stofnun sliks bandalags. Hlut-
leysisstefnan reyndist enn eiga veru-
legu fylgi að fagna. 1 þriðja lagi voru
svo þeir, sem viðurkenndu nauðsyn
þe-ss fyrir vestrænar þjóðir að stofna
varnarbandalag vegna útþenslustefnu
Sovétríkjanna, en efuðust um, að Is-
land ætti þar heima, nema alger sér-
staða þess væri viðurkennd með
Skriflegum fyrirvara. Innan þing-
Framhald á bls. 21.
Baldur fíermarmssori---------- FÓLK og VÍSINDI
Sauðkindin og
mannfólkið
ALLIR, sem hafa fengið einhverja
nasasjón af sauðburði, vita hve lítið
þarf til að raska sambandi kindar-
innar vi-ð nýborið afkvæmi sitt. Ef
þau eru skilin að strax eftir burð-
inn ber hún e-kki kennsl á það síðar
og vill ekkert af því vita. Áþekk
dæmi eru alþekkt í dýrarikinu.
Á slíðari tímum hafa menn áttað
sig æ betur á því, að einkenmi mann-
legs hátternis á sér líffræðilegan
uppruna. Þegar öllu er á botninn
hvol-ft er mannkynið ein af dýrateg-
undum jarðarinnar. Við hljótum
þannig að hMta sams kon-ar lögmál-
um og þau dýr sem okkur eru skyld-
ust.
Því miðu-r er það oft svo, að fyr-
irkomulag hinna tæknivæddu þjóð-
félaga nútímans brýtur í bága við
náttúru þegnanna. Verstu dæmin eru
að sjálfsögðu þær þjóðir sem byggja
félagskerfi sín á hagfræðikennin'gum
og úreltri hugmyndafræði, en snið-
ganga mannseðlið fullkomlega.
Hópur bandariskra vísindamanna
tók sér á hendur að kanna, hvort
aðfoúnaður og fyrirkomulag á fæð-
ingardeildum nútima sjúkrahúsa
hefði neikvæð áhrif á samhand
móður og barns. Þar eru bömin víða
skiliin frá mæðrunum strax eða fljót-
lega eftir fæðmgu. Töldu þeir e-kki
ólíklegt, að þetta gæti spillt sam-
bandi þeirra á sama hátt og á sér
stað I dýrarikinu.
Gerðu þeir athuganir á 28 mæðr-
um sem skipt var í tvo jafnstóra
flokka. Fékk annar flokkurinn venju
lega meðhöndlun, en mæðurnar I
hinum höfðu börn sín hjá sér oft
ar og lengur en ella.
Mánuði eftir fæðingu rannsökuðu
vísindamennirnir gaumgæfilega sam
band mæðranna við börnin. Rann-
sóknin byggðist aðallega á fjórum
atriðum og prófum.
í fyrsta lagi athuguðu þeir hvem-
ig móðirin brást við þegar bamið
grét. hvort hún tók það í arma sina
og huggaði eða sinnti því ekki.
I öðru lagi athuguðu þeir hvort
móðirin he-fði yfirgefið bamið í
langan tíma, t.d. farið í kvikmynda-
hús eða samkvæmi, og hve oft þetta
hafði þá gerzt. Ennfremur grennsl-
uðust þeir fyrir um líðan þeirra við
þessi tækifæri, hvort þær hefðu hug-
ann sífellt hjá börnunum eða
gleymdu þeim alveg.
1 þriðja lagi var móðirin kvik-
mynduð er hún gaf barni sínu mjólk
að drekka (úr flösku), og sá tími
mældur sem hún kjassaði það og
fylgdist með því.
1 fjórða lagi athuguðu þeir við-
brögð móðurinnar, þegar rannsókn
var gerð á baminu, hvort hún fylgd-
ist með af áihuga, gældi við það og
hughreysti eða kærði sig kollótta.
Mæðrunum voru gefin stig fyrir
hvert próf og flokkamir síðan born-
ir saman. Vísm-damennirnir höfðu
að vísu búizt við einhverjum mun,
en það kom þeim mjög á óvart hve
mikill hann reyndis-t. Var áberandi
hve miklu innilegra samband sá
flokkurmn hafði við börn sín, sem í þe-ssu máli, svo fyrirbyggja mætti
meira samneyti hafði við þau á fæð- hin neikvæðu áhrif af sjúkrahús-
ingardeildinni. vistinni.
Hvöttu þeir til viðtækra rannsókna -O--
Efnafræði
áfengis
Það er alkunna, að Bakkus gamli
gerir áhangendum sínum ærið mis-
hátt undir höfði. Sumum er áfengis-
víman æðst allra nautna, aðrir þola
sopann illa og finnst litið til koma.
Samkvæmt gamalli reynslu eru kon-
ur að jafnaði taldar til hænuhaus-
anna. Drykkjumenning kvenþjóðar-
innar er í öllum löndum frábrugðin
því sem gerist meðal ka-rla, og hætt-
ir þeim miklu síður við áfengissýki.
Ýmsir hafa talið þetta afleiðingu
hlutverkaskiptingar kynjanna í þjóð
félaginu. Vísin-dalegar athuganir
gætu þó bent til þess, að munur-
inn sé aðallega líffræðilegs eðlis en
eirki þjóðifélagslegs, og eigi rót að
rekja til ólikra efnaskipta i líkama
karls og konu.
1 Mkaman-um breytist áfengið í svo-
kallað acetaldehýð, sem síðan breyt-
ist í annað efnasamband, acetat. Það
hefur lengi verið talið fullvíst, að
magn acetaldehýðsins ráði vellíðan
áfengfeneytandans.
Tveir bandariskir líffræðingar, dr.
Redmond og dr. Cohen, hafa nýlega
gert rannsóknir á músum, sem
benda ti-1 þess að gangur áðurnefndr-
ar efnabreytingar sé kynbundin.
Þeir sprautuðu ákveðnu magni í
líkama dýranna og efnagreindu að
hálfttma liðnum loftið, sem þau
önduðu frá sér. 1 ljós kom að bæði
kynin önduðu frá sér jafn miklu
áfenigi, en karldýrin mun meira acet-
aldehýði en kvendýrin. Þetta sýnir,
að meira magn acetaldehýðs hefur
verið i blóði þeirra.
Tvær skýringar töldu líffræðing-
arn-ir sennálegastar. Er önnur sú, að
karldýrin framleiði acetaldehýð úr
áfengi hraðar en kvendýrin. Hin er,
að fyrri liður efnabreytingarinnar
gangi álíka hratt hjá báðum kynj-
unum, en kvendýrin breyti hraðar
acetaldehýðinu í acetat. Ef til vill
eiga báðar skýringamar einhvern
rétt á sér.
Munurinn hva-rf þó að mestu, er
karldýrin voru gelt. Þetta bendir til
að hormónar í efetum þeirra eigi þar
hlut að máli. Eggjastokkar kven-
dýranna voru einnig fjarlægðir með
skurðaðgerð, en það hafði engar
breytinigar i för með sér.
Redmond og Cohen benda einnig á,
að lifur karldýranna innihaldi meira
magn af sérstöku efni (catalase),
sem vitað er, að greiðir fyrir breyt-
ingu áfengfe í acetaldehýð.
Aðrar rannsóknir, sem gerðar hafa
verið á rottum, sýna að líkami (Uf-
ur) karldýranna á að jafnaði hæg-
ar með að brjóta niður eiturefni en
líkami kvendýranna.
Redmond og Cohen taka fram, að
hliðstæðar rannsóknir hafi ekki ver-
ið gerðar á mannfólki, en segja, að
búast megi við svipaðri niðurstöðu.
Muni þar fundin helzta orsök þess,
að konur hneigjast síður að drykkju
en karlmenn.