Morgunblaðið - 01.06.1972, Blaðsíða 17

MORGÖNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1. JÚNÍ 1972
17
umhverfí manns
U mhverf is ver nd
Á SlÐUSTU árum hefur umhverfis-
verndarhreyfingum í heiminum vax-
ið mjög fiskur um hrygg. Ástœðan
er sú staðreynd, að mannfjöigun og
umhverfisskemmdir verða með hverj-
um degi meira áþreifanlegar og herja
sífellt meira á almenning.
Fyrir fáeinum árum var almennt
litið á náttúruverndarmenn sem úr-
tölumenn er stæðu i vegi fyrir fram-
förum og velferð mannkyns. Þar hef-
ur nú orðið mikil breyting á, og í
dag eru umhverfisverndarmenn i há-
vegum hafðir. Þegar á svo skömm-
um tima vaknar jajfn almennur áhugi
á málefni og raun bér vitni i þessu
tilviki, þá er ekki ólíkiegt að í þeim
hópi áhuigamanná leynist margur
misjafn sauður. Dæmin sanna enda
að til umhverfisverndarmanna telja
sig margir, sem „ekki gera sér grein
fyrir hin.u eiginlega problemi", og
jafnvel sumir, sem ails engan áhuga
hafa en eiga þvert á móti ríkulegan
þátt i skemmdunum! Til að leiða þá
fyrrnefndu á rétta braut þarf að
fræða þá um hinn eiginlega vanda,
líffræði- og þjóðfélagslegan grundvöll
hanis. Til að forðast þá síðarnefndu
þarf að fræða almenning og afhjúpa
hið rétta eðii þeirra.
Hér á landi er áhugi manna á um-
hverfisvernd að vakna. Þó gætir enn
mikils misskilnings. Margir freistast,
viljandi eða óviljandi tii að lita á ís-
land sem eitthvað einamgrað fyrir-
brigði í lífheiminum. Það er alrangt.
Sönnun þess er t.d. meginlandsmistr-
ið, sem berst hingað oft á sumrin í
suðaustanátt. Einniig magn kvika-
silfurs (Hg) og DDT, sem hefur fund
izt i lífverum sjávar hér i kringum
okkur. Að undanförnu hefur vand-
inn nálgazt okkur enn meira, þvi hér
hafa verið reistar, og stendur til að
reisa, iðnverksmiðjur sem eitra og
skemma umhverfi sitt eins og útlend
ir hafa sannreynt. Til dæmis hefur
það gerzt i Hollandi á undaníörnum
áratugum, að úr landinu hafa horfið
um 3% fræplantna, um 15% mósa,
sem vex á jarðvegi og um 13% mosa
og 27% fléttma, sem vaxa á stéinum
og trjám. Þetta hefur gerzt vegna
iðnaðarúrgangs í andrúmslofti. Aðrir
en ég munu vonandi lýsa sannanleg-
um áhrifum slíks eiturs á islenzka
náttúru.
Það er slíkt eitur og ónáttúrleg
efni, sem eru að drepa allt Mf á jörð-
inni. Uppblástur á Islandi, mengun í
fæðu og gróðursetnimg erlendra trjá-
tegunda hverfa í skuggann i saman-
Framhald á bls. 23.
Mannrán
við
tékknesku
landamærin
Tékkneskir verðir skutu á mann
á austurrísku landsvæði og
drógu yfir landamærin
Tékkneskir landamæraverðir draga Masaryk yfir landamærin, en kona hans (til hægri) fylgir
á eftir.
FYRIR fjórum árum eða i
lok frelsisstjórnar Alexanders
Dubceks í Tékkóslóvakiu
fluttist tékkneskur rafvirki að
nafni Jaromir Masaryk úr
landi. Hann var þá 24 ára
gamall og hélt til Suður-Afr-
iku. Þrátt fyrir eftirnafn sitt
var hann ekki á neinn hátt
skyldur Thomás Masaryk,
sem lagði grundvöllinn að
Tékkóslóvakíu 1918. 1 síðasta
mánuði sneri Jaromir Masa-
ryk aftur tii Evrópu en þá
aðeins í fríi til stuttrar dval-
ar. Með sér hafði hann konu
sina, Patty, sem var 22 ára
gömul og frá Suður-Afríku.
Vonaðist Masaryk til þess, að
sér gæfist tækifæri til þess
að kynna konu sína fyrir for-
eldrum sínum, sem enn eru á
lífi og búsett i Brno.
Þegar Masarykhjónin báðu
um vegabréfsáritun í sendi-
ráði Tékkóslóvakíu í Vinar-
borg, var það aðeins Patty,
sem fékk heimild til þess að
fara inn í Tékkóslóvakiu. Þau
hjónin komu sér saman um,
að hún skyldi fara ein til
Brno, þar sem hún skyldi
hitta tengdaforeldra sína og
snúa síðan aftur með tengda-
móður sinni til landamæra
Tékkóslóvakíu og Austurrik-
is. Skyldu þær koma til
landamæraistöðvar í grennd
við Drasenhofen, sem er 40
mílur fyrir norðan Vínarborg.
Masarykhjónin hugsuðu sem
svo, að móður og syni myndi
að minnsta kosti geíast tæki-
færi til þess að sjá hvort ann-
að, þó að það yrði ekki nema
úr fjarlægð og ef til vill geta
hrópað kveðjuorð hvort til
annars.
Fyrir um þremur vikum
var Masaryk kominn að aust-
urrísku landamærastöðinni og
horfði vonaraugum í þá átt,
sem kona hans og móðir voru
væntanlegar úr í bíl. Á með-
an hann beið, gekk hann inn
á einskis manns land á landa-
mærunum og yfir litla brú,
sem liggur yfir á, er skilur
þjóðimar tvær að. Þar gaf
Masaryk sig stuttlega á tal
við tékkneskan varðmann. En
þegar hann sneri við, kom
yfir hann einhverra hluta
vegna hræðsla og hann tók
að hlaupa til baka yfir brúna.
Tékkneskir landamæraverðir
höfðu komið auga á hann og
skutu á hann, svo að hann
særðist.
Austurriskir landamæra-
verðir fengu ekkert að gert
og horfðu bara á með skelf-
ingu •— likt og maður nokk-
ur með myndavél (sjá mynd),
sem hjá þeim var staddur af
tilviljun — hvernig tékknesku
verðirnir eltu Masaryk inn
yfir austurrisku landamærin,
börðu hann og drógu síðan
blóðugan inn á tékkneskt
landsvæði.
Einmi'tt i sama mund bar
þarna að Patty Masaryk i
bil sínum. Þegar henni varð
ljóst, hvað var að gerast, greip
hún um fótleggi manns sins
og reyndi að rífa hann laus-
an. Eftir þetta hefur ekkert
spurzt til Jaromirs eða Patty
Masaryk.
Austurríska utanrikisráðu-
neytið bar fram mótmæli
vegna þessa atburðar og
krafðist þess, að Masaryk-
hjónunum yrði sleppt. Tékk-
ar viðurkenndu að hafa farið
,,lítillega“ inn á landsvæði
Austurrikis, en réttlættu töku
Masaryks með því, að hann
hefði reynt að fá landamæra-
vörð til þess að flýja land og
gerzt sekur um aðrar „ögr-
anir“.
Þegar utanríkisráðuneytið
hafnaði þessari skýringu sem
„ófullnægjandi", ásakaði Gust
av Husak, leiðtogi Kommún-
istaflokks Tékkóslóvakíu,
Austurríkismenn fyrir , ótrú-
lega móðursýki vegna atviks,
sem hefði enga þýðingu".
Austurríkismenn, sem hafa
sjaldan fyllzt jafn mikilli
reiði yfir atviki á landamær-
unum sem þessu, könnuðu
hvort þeir ættu að kalla heim
sendiherra sinn i Prag. Þeim
var líka ofarlega í minni
beizkur brandari, innfluttur
frá Tékkóslóvakiu, um mann
sem framdi sjálfsmorð. Sið-
ustu orð hans voru: — Skjót-
ið ekki, félagar.