Morgunblaðið - 24.09.1972, Blaðsíða 16

16
MOBGÖNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. SEPTEMBER 1972
fylgi fordæmi íslendinga og
færi fiskveiðilögsögu sína út
í 50 sjómílur. Telja má næsta
líklegt, að gangi þessi hreyf-
ing með sigur af hólmi í þjóð-
aratkvæðagreiðslunni muni
koma fram sterkar raddir í
Noregi um tafarlausa út-
færslu norsku fiskveiðilög-
sögunnar. Ekki þarf að eyða
mörgum orðum að því, hví-
líka þýðingu norsk útfærsla
mundi hafa í baráttu okkar
fyrir viðurkenningu á 50
mílna mörkunum. Við mund-
um fá aukinn byr í seglin og
NORÐMENN, EBE OG ÍSLAND
0*aofond« W. Áw&tojf, R'aykjavík
FiíaTrtfevaomda&tjóri HewaWur Svamsaon.
fltetiórar Motiihfas Johaomason/
Eyfótfur KonráO Jónsaon.
ASstoSarrftatióri Styrmir Gunnarsson.
RkatjórnaifulHnúi Þiorbjönn Guömundsson
Próttaetjóri Björ-n JÓhannoson.
A'UglýsingaS'tjóri Árni Garöar Kristirvsson
ftrtstjórn og aígroiðsia Aiaistrsoti 6, sími 10-100.
Augiíý'SÍngar Aðatetr'eeti 6, aftni 22-4-80
As'krrftargjaid 226,00 kr á nvénuði innanlands
f teiusasðtu 15,00 kr eintakið
T dag og á morgun fer fram
í Noregi þjóðaratkvæða-
greiðsla um fyrirhugaða að-
ild Norðmanna að Efnahags-
bandalagi Evrópu. Úrslit þess
arar atkvæðagreiðslu eru tal-
in mjög tvísýn og allt eins lík-
legt, að aðild verði felld. Þá
mun stjórn Brattelis fara frá
og líklegt að ný minnihluta-
stjórn taki við völdum í Nor-
egi. Augljóst er, að felli Norð-
menn og jafnvel Danir líka
aðild að Efnahagsbandalag-
inu verður það umtalsvert
áfall fyrir hugsjónina um
sameinaða Evrópu. Með
stækkun EBE úr 6 ríkjum í 10
átti að stíga stórt skref fram
á við til þess að efla samstarf
Evrópuríkja og leggja traust-
ari grundvöll að nýju
evrópsku stórveldi framtíðar-
innar. Efnahagsbandalagið
hlýtur að taka mörg stefnu-
mið sín til endurskoðunar, ef
í ljós kemur, að það reynist
ekki nægilega freistandi fyr-
ir hinar tvær norrænu þjóð-
ir.
En hvað sem líður áhrifum
hugsanlegrar neitunar Norð-
manna á Efnahagsbandalag-
ið og stefnumótun þess, er þó
nærtækara fyrir okkur ís-
lendinga að íhuga áhrif þess
á stöðu okkar og hagsmuni í
bráð og lengd, verði úrslitin
í Noregi neikvæð fyrir aðild-
ina. í þeirri þjóðfylkingu, sem
myndazt hefur í baráttunni
gegn aðild Norðmanna, eru
þau öfl áhrifamikil, sem
krefjast þess, að Norðmenn
aðstaða okkar styrkjast mjög.
Þess vegna hafa úrslit EBE-
atkvæðagreiðslunnar í Noregi
mikla þýðingu fyrir íslend-
inga. Þegar lengra er litið er
einnig augljóst, að úrslit at-
kvæðagreiðslunnar geta haft
margvísleg áhrif á þróun
mála hjá okkur. Sænski for-
sætisráðherrann hefur þegar
gefið í skyn, að verði EBE-að-
ildin felld kunni að skapast
grundvöllur fyrir því að taka
upp til nýrrar athugunar hug-
myndir um norrænt efna-
hagsbandalag í einhverri
mynd. Eins og menn muna
fóru áætlanir um Nordek út
um þúfur, þegar Finnar
neyddust til þess að draga
sig út úr því fyrirhugaða sam-
starfi.
Komi Nordek-hugmyndin
upp á ný hljótum við að taka
það mál allt til skoðunar.
Afstaða okkar, þegar mál
þetta var til umræðu fyrir
nokkrum misserum, var sú,
að bíða átekta en fylgjast
vandlega með öllum umræð-
um og undirbúningi að Nor-
dek. Þá virtust ýmsir af nú-
verandi ráðamönnum í land-
inu ólmari í að komast inn í
Nordek en þáverandi ráðherr-
ar. Því verður fróðlegt að
fylgjast með framvindu mála
á þessu sviði, ef úrslitin í
Noregi verða á þann veg, sem
flestir spá.
HVAR ER MENNTA-
MÁLARÁÐHERRA?
T ítið hefur heyrzt frá
menntamálaráðherra
landsins frá því að hann tók
við ráðherraembætti Öllu
verra er þó, að svo virðist,
sem það umbótastarf, sem
hafið var í menntamálum síð-
ustu ár Viðreisnarstjórnarinn
ar eftir mikinn eftirrekstur,
m.a. hér í Morgunblaðinu,
hafi gersamlega stöðvazt.
Á síðasta þingi fyrir kosn-
ingar 1971 voru lögð fram
fjölmörg lagafrumvörp um
grundvallarbreytingar í skóla
kerfi landsmanna. Augljóst
var, að sum af þessum frum-
vörpum gerðu ráð fyrir svo
umfangsmiklum breytingum
að óráð var að afgreiða þau
á sama þingi og átti það raun-
ar einnig við um frumvarpið
um Kennaraháskóla íslands,
sem samþykkt var í miklum
flýti á því þingi. En því mið-
ur hefur ekkert gerzt síðan.
Kaddir heyrast um það í
stjórnarherbúðunum, að
menntamálaráðherrann eigi
svo erfitt með að gera upp
hug sinn og taka ákvarðanir,
að menntabyltingin hafi
stöðvazt af þeim sökum. Illt
er til þess að vita. Hér er
meira í húfi en svo, að getu-
leysi eins ráðherranna megi
ráða þar úrslitum. Stjórnar-
andstaðan verður að taka
menntamálin upp til alvar-
legrar meðferðar á þingi því,
sem saman kemur í október,
því að nú liggur ljóst fyrir,
að af hálfu hæstvirts mennta-
málaráðherra er einskis 'að
vænta og hefur hann þó ekki
önnur verkefni með höndum
en menntamálin og svo Hag-
stofu íslands. Kannski taka
málefni Hagstofunnar svo
mikinn tíma hjá ráðherran-
um, að hann megi ekki þess
vegna vera að því að sinna
menntamálunum.
Reykjavíkurbréf j
\
Laugardagur 23. sept. S
Franskt menn-
ingarveldi
Heimsókn Maurice Schumanns,
utanríkisráðherra Frakklands, á
dögunum, beinir athyglinni að
því, að menningarleg samskipti
okkar við aðrar þjóðir eru í raun
og veru mjög fábrotin. Menn-
ingartengslin eru að mestu við
Norðurlöndin og hinn engilsax-
neska heim. Fyrsta erlenda
tungumálið, sem kennt er í skól-
um er danska en næst kemur
enskan. Lengst af var danskan
tvimælalaust það erlenda tungu-
mál, sem flestir íslendingar töl-
uðu en á þessu hefur orðið breyt
ing á siðari árum og enskan er
tamari hinu yngra fólki.
Við kaupum mikið magn af
blöðuim, tímaritum og bókum
frá Norðuriöndunum, Bretlandi
og Bandarikjunum. Frá þessum
löndum kemur einnig mest af
því sjónvarpsefni, sem við horf-
um á. Island er á áhnfasvæði
hins engilsaxneska heims en
tengslin við Norðurlöndin höf-
wi við eflt sem mótvægi gegn
of mikluim áhrifum Engilsaxa.
Allt hefur þetta þau áhrif, að
við skoðum samtímaviðbúrði og
fyrri tiima sögu að veruíegu leyti
frá engilsaxneskum sjónarhóli
og að nokkru norrænum.
Ekki þarf víðförlan mann til
þess að átta sig á því, að þrátt
fyrir allt hafa Engilsaxar ekki
lagt undir sig heiminn. Frakk-
land er ekki lengur stórveldi á
stjórnmálavísu en það er eitt
mesta menningarveldi heims.
Frönsk menning og tunga hafa
markað djúp spor í þrerrnur heims
álfum utan Evrópu. Frakkar
skoða atburðarás veraldarsög-
unnar í talsvert öðru ljósi en
enski hetenurinn gerir. Frakk-
land, frönsk tunga og menning
búa yfir sérstæðum töfrum. Þar
hefiur lengi ríkt mikil gróska í
listum, sérstaklega myndlist og
bókmenntum. Allt veldur þetta
því, að við eigum að nota það
tækifæri, sem skapazt hefur með
fyrstu heimsókn f ransks ráð-
herra til Islands til þess að efla
menningartengslin milli land-
anna. íslenzk menning mun auðg
ast af þeten samskiptum og
sjóndeildarhringurinn verður
kannski svolitið stærri.
Þeir ísiiendingar eru ekki
margir sem hafa getið sér slikt
orð, i samskiptum við ráðamenn
stórþjóðanna, að eftir er mun-
að. Það vakti athygli gesta í
kvöldverðarboði, sem utanríkis-
ráðherra hélt hinum franska
starfsbróður sínum, er Schu-
mann sagði í ræðu, að það hefði
haft djúp áhrif á sig að kynnast
dr. Bjarna Benediktssyni og
ræða við hann um málefni Is-
lands og líðandi stundar.
Við Tjörnina
Þegar fjallað er um gamalt
og rótgróið menningarríki á borð
við Frakkland, sem leggur mik-
ið upp úr þvi að viðhalda hinu
gamla og varðveita minjar frá
fyrri timum, verður næst fyrir
sú skyndilega ákvörðun Reykja-
vikurborgar að finna borgarleik
húsi stað í nýja miðbænum svo-
nefnda. Nefnd, sem unnið hefur
að tillögugerð um þetta, hefur
skilað ofangreindum niðurstöð-
um og félagsfundur i Leikfélagi
Reykjavikur hefur samþykkt
þær. Hvað sem tautar skal elzta
menningarfélag borgarinnar,
sem starfað hefur í 75 ár á sama
staðnum í Iðnó við Tjörnina rif-
ið upp með rótum og flutt á
stóra auða svæðið milli Kringlu
mýrarbrautar og Háaleitisbraut-
ar.
Þetta er afleit niðurstaða hjá
þeirri vísu nefnd. Leikfélag
Reykjavíkur á heima við Tjörn-
ina og hvergi annars staðar. Það
er órjúfanlegur hluti Tjarnar-
svæðisins og hefur átt ríkan þátt
í að skapa þann „sjarma", sem
yfir því er. Tjarnarsvæðið verður
ekki hið sama á eftir og Leik-
félagið verður ekki sama gamla
Leikfélag Reykjavíkur þegar bú-
ið verður að hola því niður í ein-
hverri glerhöll í nýjum miðbæ.
Eigi nokkurt hús að rísa við
Tjörnina, þá er það lítið og
smekklegt borgarleikhús, sem
fellur vel inn í umhverfi Tjarn-
arinnar, hýsir Leikfélagið og
varðveitir það andrúm við Tjörn
ina, sem Leikfélagið og Iðnó
hafa skapað.
Hvernig getur einhver nefnd
fárið að ráðskast með gömul
menningarverðmæti Reykvík-
inga í andstöðu við meginþorra
borgarbúa? Það má hiklaust full
yrða, að skoðanakönnun eða
kosning um staðsetningu borg-
arleikhúss yfir Leikfélag Reykja
vikur mundi leiða þá staðreynd í
ljós, að í hugum og hjörtuim
Reykvikinga eiga þau saman,
Leikfélagið og Tjörnin og það
samband má ekki rjúfa.
Samþykki félagsfundar Leik-
félags Reykjavikur við þessari
dæmigerðu lausn skrifistof'uveld-
isins er velunnurum félagsins
vonbrigði, en kanns'ki skiljanlegt
út frá sjónarmiði Leikfélags-
manna. Þeir eru að vonum orðn
ir þreyttir á óvissu um staðar-
val og vilja fá málin á hreint i
eitt skipti fyrir öll. En því mið-
ur — þetta var röng ákvörðun.
Ef að líkum lætur á mál þetta
eftir að koma til umræðu í borg-
arstjórn Reykjavikur. Þá reynir
á það, hvort þeir, sem vilja varð
veita hin gömlu menningarverð-
mæti, samband leikhússins og
Tjarnarinnar, eiga sér einhverja
talsmenn í hinni virðulegu borg-
arstjórn Reykjavíkur.
Ráp iðjuleysingja
Eitt sérstætt vandamál fylgir
því að starfa á skrifstofum í
miðborginni. Það er sá ósiður,
sem er býsna útbreiddur, að iðju
leysingjar, sem eru stanzlaust á
rápi um miðbæinn, vaða inn á
skrifstofur manna, hlamma sér
niður í stól og hefja upp dægur-
hjal af versta tagi án þess að
skeyta nokkuð um það, hvort
fórnardýrið hefur tíma aflögu
til þess að hlýða á tal þeirra.
Vilji þeir, sem fyrir þessum bú-
sifjum verða ógjarnan sýna
af sér þá „ókurteisi" að vísa
boðflennunni á dyr söikum anna,
er eins víst, að hinn óboðni gest-
ur haldi uppi hrókaræðum
tímunum saman. Það eru áreið
anlega ekki fá dagsverkin, sem
hafa farið forgörðum með þess-
um hætti á skrifstofum í mið-
borginni og því er þetta almennt
vandamál en ekki einangrað fyr-
irbæri.
Áþekkt þessu er hófleysi í notk
un siíma. Menn nota sírna hér í