Morgunblaðið - 27.02.1973, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. FEBRÚAR 1973
Bragðgæði og geymsluþol
á kartöflum sé bætt
AUKNAR VERÐI TILRAUNIR
BaTT þeirra mála, sem liggja fyr
ir Búnaðarþingi er erindi yfir-
mntsmanns garðávaxta um
auknar tilraunir í kartöflnrækt.
Leggur E. B. Malmquist, ráðu-
nautur þar fram tilmæli til Bún
aðarþings 1973 nm að það beiti
áhrifum sínum til þess að hafnar
verði hið fyrsta viðtækar skipu-
legar athuganir og tilraunir með
ræktun og meðferð kartaflna
n*eð sérstakri hliðsjón af bætt-
ont bragðgæðum og geymsluþoli
þeirra.
1 gre nargerð segir hann m.a.:
Láta mun nærri að flest ár sé
inrilend kartöflurækt um 70% af
j>ví magni, er þjóðin þarfnast tjl
eigin neyzlu. Verður þvi að teíja
tvimælalaust að þessi búgrein hef
ur talsvert hagfræðilegt gildi, en
er þó sérstaklega mikilvæg i
h:nni fábreyttu framleiðslu okk
ar á jarðargróða.
Og enmfremur: Þessi nýja
framtleiðsluigrein í íslenzkum
landbúnaði varð frá upphafi að
ryðja sér eigin brautir án stuðn
ings og faglegrar reynslu. Þó má
teija að hún hafi eflzt flest ár
o,g þróazt án stórra áfalla, þegar
frá eru talin þau ár er mygla og
störagiulsýki herjuðu ræktunina,
þá einkum hér sunnanlands.
Síðustu 20—30 árin heíur mikil
breyting á orðið i búskaparhátt-
um. Véívæðrngin hefur stórauk
izt og fer sí og æ vaxandi, svo og
sérhæfin.g í búrekstri öllum. —
Þetta hefur haft þau áhrif á kart
öfluræktunina að framleiðsian
hefur stóraukizt á jjeim svæðum
sem bezt henta til ræktunar. Með
alframle ðsla.n á býli i þessum
sveitum sem áður var nokkrar
tunnur af kartöflum skiptlr nú
bundruðum tunna.
Þessi mikla auknirag á upp-
skeru eiíistakra bænda byggist
svo til eingöngu á notkun tfflbú-
ins áburðar og fjölþættri vélvæð
ingu, en þetta hvort tveggja eða
hvort í sínu lagi getur haft hættu
i för með sér. Steðja þær hættur
að framleiðslugæðunum á marg
an hátt. Er nú svo komið í e'n-
síökum dæmum að þetta tverrnt
og þó einkum áburðarnotkunin
hefur sennilega orðið til þess að
gæðum frarrdelðslunnar hefur
hrakað, bragð og geymsluþöl hef
ur hin síðari ár farið versraandl
Þegar gailar af þessu tagi
koma fram í kartöflum, eða við-
nám þeirra við sjúkdómum fer
þverrandi, bendir margt tll þess
að áburðarhlutföll í jarðvegi séu
ekki rétt, og er hættan mest í
gömlum garðlöndum sem lengi
hafa verið nýtt fyrir sama gróð-
ur.
Hér er ekki eingöngu átt við
skökk hlutföll köfnunarefnis, fos
fórsýru og kalís, heldur ekki síð
ur röskun og vöntun hæfilegs
magns snefileína í þvi formi sem
að gagni komi gróðr'num, þroska
hans og heilbrigði.
En þegar rætt er um vömdun
framleiðs'lunnar almennt ber
einnig að hafa í huga að mark
aðsdreifing á kartöflum var með
allt öðruan hætti áður fyrr en rtú
er orðið. Þá reyndi mun minna
á þol vörumnar en nú gerist. —
Framleiðslan verður nú fyrir
mun me'ra hnjaski á Leið sinmi
upp úr garðinum á borð
raeytarLdaras. Hér kemux aftur að
véilvæðingunni margnefndu. Með
vélum eru garðlöndin hirt á
sumrin, vélar annast uppskeru-
starfið, einnig flokkun og rögun.
Þá kemur lamgur flutningur á
markaðsstað, en siðam tiiifærsla á
íæriböndum gegnum síLó, pökk
un í neytendaumbúðir o.fl. Alls
.staðar er nútímatækni beitt, en
hún hefur stundum miður góð
áhrif á viðkvæma vöru.
Þvi er aldrei brýnni nauðsyn
en nú, að finna ráð til úrbóta og
vanda tíl ræktunar framleiðsl-
unnar, ef hún á að teljast sam-
keppnisfær og viðunnandi
neyzluvara miðað við þær að-
stæður og kröfur sem nú eru
gerðax á hinum almenna mark-
aði. Verður varla úr þessu leyst
mema t l komi víðtaekar tilraunir
og skipulagaðar athuganir.
í framhaldi af því sem áður
var sagt um þróun i kartöflu-
ræktuninni og vaxandi sérhæfrai,
með stærri og stærri búum skal
enn tekið fram og í þvi sambandd
teknar nokkrar töliur þvi til skýr
ingar:
Sl. haust var Þykkvibær með
um 40% af heildarræktuninni.
Aðrir hreppar í Ramgárþiragi
með um 10%. Árnessýsla með
um 15%. Grýtubakkahreppur,
Svalbarðsstrandahreppur með
Eyjafirði með um 11%. Austur-
land með um 2%. Kornafjörður
;með Skaftafellssýsíum með um
;4%. Borgarfjörður og Vestfirðir
með mm 2%. Reykjavik, ná-
| grenni, kaupstaðir og stærri
kauptún m>eð um 16%.
Þá kemur fram i greínargerð
inni eftirfaratndi: í Reykjavík,
kaupstöðum og kauptúnum og
öðrum þéttbýliskjörnum lands-
ins búa nú um 170 þúsund manns.
En eftir þeim upplýsingum, sem
ailað hefur ver'ð frá þessum stöð
um, murau um 4500—5000 manns
stunda liitilsháttar heinailisgarð-
yrkju sér til gagns og gamans.
Eh ef miðað væri við ræktun Ak
ureyriraga síðustu árin, þar sem
eru nær 600 kartöfluræktendwr í
tæplega 11000 íbúa bæ, þá rraá
gera ráð fyrir að um 9-—10 þús.
manns stundi litös háttar kart-
öfliurækt í umgreindu þéttbýli.
Áttræöur:
Jón Ólafsson
hæstaréttarlögmaður
JÓN ÓLAFSSON var fæddur
27. febrúar 1893 að Brimnesgerði
í Fásfcrúðsfirði, en foreldrar
hairas, Ingibjörg Bjarnadóttir og
Óiafur Finnbogason bjuggu á
þeirri jörð um áratuga skeið.
Eigniuðust þau aiís 11 böm.
Þau systkmi rautu góðs upp-
eidis, þó við nokkuð þrömgan
kost, svo sem algenigt var í þá
daga. LagðS Jón gjörva hönd á
lanidbúnaðarstörf og sjóróðra til
iullorðinsára.
Jón varð stúdemt frá Mennta-
skólanium í Reyfcjavík og lög-
fræðingur frá Háskólanum í
Kaupnma.nniahöfn 1923. Varð þá
ritari hjá borgarstjóm Kaup-
noaniraahafniar og hlaut skipan í
það errabætti ári síðar. Naut
hann þar trausts, og var vel
lauraaður í ábyrgðarmiklu starfi.
Hugur haras leitaði þó heitm,
og haustið 1926 tók hanin sér árs-
iri frá starfi og fór heiim til ís-
lerads til þess að fcyraraa sér mögu-
leifca á a.tvinnu hér heirraa. Fór
hÆunm eikfci tiil dvalar í Dammörku
eftir það. Hanm tók strax að sér
— Hagalín
Framhald af bls. 21
bonum hefur tekizt að verjest
því, að válynd veður lífsins
torektu far bans út af hirau setta
strifci. Og mér virtist þetta geta
verið svo aknerant forvitnilegt
ýmsum jafnvel lærdómsrikt
að ég ákvað að segja frá við-
ræðum okkar forðum. Og mér
iannst, að bezt færi á, að frá-
sögn mín vaari í semtalsformi,
því að minnugur er ég, eins og
dr. Richard varð að orði um
foorð í Óðni. Ég man nákvæm-
foega í rétt.ri og samfefflidri röð
hvað bar á góma hjá okkur —
og svo til orðrétt 1‘okaoorð hans
hið vissulega veigamikla for
dæmi. Samanburð áforms og
efnda getur svo gert hver sem
vill. Menn þurfa ekki aran-að en
fot.a yfir það, sem um dr. Ric-
hard Beck segir í Islenzkum
samtiðarmönnum.
Ég kveð svo hinn hálfáttræða
afreksmann með þeirri ósk, að
toomum megi endast starfsþrek,
iihiuigi og jáfcvæð viðlhorf til
tosmztu stundar þessa kfe.
Hkki tel ég hann þurfa að
fcvíða því, að hinum megin við
hal'ið breiða verði starfshæfni
«hahs miðuð við áratugi.
Guðmundur Gíslason Hagalín.
lögfræðistörf og málafærslu í
Reykjavík og naut álits sem dug-
legur og réttsýran lögfræðingur.
Haustið 1929 varð Jón frarai-
kvæimidastj óri líftryggiragafélags-
ins Andvöku (íslandsdeildar), e.n
þá stofnum keypti Sambarad ísl.
samvininufélaga árið 1949, Vedtti
Jón henrai áfram forstöðu, en
vainm jafnframt að lögfræðistörf-
um.
Árið 1946 stofnaði Sambandið
tryggingafélag, er hlaut nafnið
Samvinrau.tryggingar. Var Er-
leradur Eiraarsson fyrsti forstjóri
þeirrar stofnuraar og þar til hanm
tók við framikvaeimdastjórastaríi
hjá Sambaradinu eftir Vilhjáfon
Þór. Þá var Jón ráðiran forstjóri
Samívdraniiitryggiíraga, árið 1954.
Því errabætti belgaði hanin krafta
síraa af mikilli alúð og dugnaði
til hau.-ts 1958, er hainm sagði því
af sér vegma heilsubrests, en við
tók Ásgeir Magraússom.
Mér er kunraugt uim það, að
Sambarad ísl. samviramuféiaga og
Sarravininutryggiinigar hafa á
margara hátt sýnit Jóni Ólafssyni
heiður og vináttu og með því
sanmað hið mikla traust, er hann
átti þar að mæta.
Á fyrstu sitarfisáruim sínum í
Reykjarvfk kymmtist Jón Margréti
Jórasdóttur frá Skólabæ og gift-
ust þau 14. júlí 1928. Bjuggu þau
fyrst í Slkólaibæmum, sem erun
steradur, en reástu síðar hið fagra
hús nir. 26 við Suðurgötu. Mar-
grét andaðist 28. jaraúar 1965.
Höfðu þau hjónin þá ákveðið að
gefa Háskóía fsiarad.s hús og lóð
við Suðurgötu. Er það hin
rauisraariegasíta gjöf, er var afhent
á s.l. ári (1972).
Fósturdóttiir þeirra Jóns og
Margrétar er dr. Ólafía Eimars-
dóttir fonnileifafraeðingur, gift
prófesaor Benlt Fuglede í Dan-
mörku.
Leiðir okkar Jóns Ólafssonar
hafa legið saanain uen 50 ára
skeið. Fyrstu kyran* oklkar urðu
í Kaupmiararaahöfra, er við vorum
við nám þar og geystuimst oft
og eimiaitt um götuir þeirrar borg-
ar á eirahverjtnm beztu farar-
taekjum, sem upp hafa verið
furadin — reiðhjóluraum. Við
firanuim það vafaiaust báðir nú,
að sfcólaárin voru iradæll timi,
þótt hanm sé ekki ailta-f notaður
eða þakkaður sent vera ætti.
Eftir heiirrakcmw Jóns frá Kaup-
miairaniahöfn varð hewnilii hain« á
miargan hátt athvarf systkina
hamis. Vimátta þeirra hjóraa, Jóms
og Margrétar, var þeim og okkur
mágum Jóras mikils virði og oft
ómetanlega, svo að ekki er hægt
að þaklca með orðum. Hið sanraa
er að segja um börn okkar og
tengdaböm.
Af systkiinum Jóns eru á lífi:
Ragnihildur, Aruraa Elíraborg og
Sigurrós, ahiar búsettar í Reykja-
vífc, svo og hálfbróðir, Ágúsit, er
var búsettur í Ve stm a n.ne ey j -
um. Þau, mágair þín ir, aranað
venzlafólfc og fjölimargir vinir
þínir murau í dag senda þér hug-
heilair afmæ'lisósfcir. 1 þessum
óskum er fólgið þakklæti fyriar
hjálpsemi þína, trausta vináttu
og réttsýni.
Við óskuim þér alls góðs það
sem eftir er letðar. Systkinafoóp-
uriran frá Brimmesgerði hefux
ávaíltt verið bumdimm óvenju
sterfcum systra- og bræðirabönd-
um. Þar hefur efcki verið spurf
um, hver hefur verið veitandinn
og hver þiggjandi. Það hefur
farið eftir krinigumstæðuim
hverju sinind, em báðir aðilar hafa
auðgazt og glaðzt a-f þeim við-
skiptum. Við, seim emm temgd
þessum hópi á einm eða airanian
veg, óskum þess, að hamira raraegi
haldast óakertur enat um iaragt
árabil.
Jón dvelur um þessiar mítsnidir
á heil'suhaeH Náttúrulæitominiga-
félagsims í Hveragerði.
TU haminigju með dagfan,
kæri mágur
— Superstar
Fraimhald af bls. 3
atriðið, sem er þeim ofarlega
í touga, er að fá næði til að
hugsa um efnivið næsta leik-
húsverks. „Við toöfum enn
ekki ákveðið neitt í því sam-
bandi.nema það, að það verði
ekki úr BiblíurLm, en okkur
langaði til að reyna að nota
tímann hér á Islandí til áð
hugleiða þetta mál.“ Elkki er
þó útlit fyrir að þeim gefist
mikill tími til umfaigsunar,
því að þeir þurfa að vera
komnir í sjónvarpsupptöku-
sal í Londora ki. 18 á flmmtu
dag, sem i raun þýðir, að þeir
geta þurft að fara heim strax
á miðvikudagsmorgun.
Eh gæti það komið til, að
þeir tækju eitthvert íslenzkt
eírai til meðferðar i næsta
verM sirau, t.d. fslendirrgasög-
urnar? „Hver veit, það gæti
allt eiras orðið,“ segja þeir.
En eldgosið i Vestmaranaeyj-
um? „Ég býst við að það yrði
dálftið erfitt að setja á svið,“
segir Tim og hlzer. „Eldvarna
eftiriitið myndi varla leyfa
það." — En þeir félagar,
ásamt konu Andrews, leigðu
sér litla flugvél í gærmorgun
og flugu til Eyja, fengu raun
ar ekki að Ienda, en sveimuðu
yfir gosstöðvunum og kaup-
staðmim í góða sturad og
voru ákaflega Burifnir af að
hafa fengið tækifæri til að
komast svo nálægt gosinu.
Undianfarið hafa þeir verið
önnum kafnir við að gera
breytingar og endurbætur á
öðru verki um Biblíuefni,
stuttri gamanóperu eftir sög-
urani um Jósef og kápuna
toaras, „Joseph and the Amaz-
fag Teetonáeoloured Coat“, og
toefur verkið fyrir fáum dög-
um verið frumsýnt í þessum
nýja búnfagi i New Vic-leik-
búsfau I Lomdom. „Það er ó-
mögulegt að segja til um,
hvort það verður efas vfasælt
og Superstar," sögðu þeir fé-
lagar, „em Iíklega verður erf-
itt að þýða það yfír á öranur
tungumál, þvi að þetta er
mest grín.“ Verisið sömdu
þeir upphaflega fyrir skóla-
börn, árið 1968, en eftir sig-
urgöngu Superstar hefur það
nú verið fært upp i breyttri
mynd fyrir áhorfendur á öll-
um aldri.
Rokkóperuna Superstar
hófu þeir að semja árið 1969
og Iuku henni á tiltölulega
skömmum tíma. Samdi Andr-
ew tónlistina, en Tim text-
ann. Verkið var fyrst gefið
út á plötu seint á árfau 1970
og fyrsta rauraverulega leik-
sviðsuppfærslan var á Broad
way í New York á árinu 197L
Siðan hefur það verið fært
upp viða í Elvrópu og hafa
þeir komið víða við til að fylgj
ast með undirbúningi og æf-
ingum, einkum og sér í lagi
hvað tóratistarflutninginn
snertir. „Við græðum engar
umtalsverðar upphæðr á upp
færslunum og höfum því lagt
áherzlu á að sjá til þess að
uppfærslurnar væru viðun-
andi vel gerðar, fyrst á ann-
að borð er verið að þessra."
Hafa þeir verið svra mjög rapp
teknir af þessum umsjónar-
störfum og við að gera breyt-
ingar og lagfærfagar á verk-
irau, að i raun og veru toefur
þeim ekki gefizt ttaai til að
semja neitt af nýju efni að
ráði. „En strax og hugmynd-
in að efni næsta verks er kom
in, býst ég við að við verðum
fljótir að semja verkið," seg-
Ir Tim. „Um næstu áramót ættí
allt að liggja á hreinu a.m.k.
um viðfangsefnið, ef við verð-
um þá ekki bara toúnir að
seraija eða lfen'gt kc*ninii<r.“
Beztu uppfærshumar, sem
þeir hafa séð, voru i London
og Los Angeles, en sú þýzka
var langverst. „Þeir, sem að
henni stóðu, hafa allir full-
komna ástæðu til að Ieita sér
að vi'nnu í öðrum greinum,"
sagði Andrew. — Hver dóm-
ur þeirra verður um íslenzku
uppfærsluna, kemur bms veg
ar ekki í ljós fyrr en í kvöld,
eftir frumsýninguna.
Gtiðmnndur Jónsson
íra Ilvannev rí.
— Stöövið
I'.'anihald af bls. 21
stöð fyrir umhverfi sitt, ek’ki
síz’t í dreifbýiiniu.
— Hvergi er mimnzt á hleit-
verk skófans sem mótstöðuafls
i þjöðfélagi efnishyggju.
— Hvergi er noxnmzt á skól-
anm seim athvarf fyrir börn
þeirrar kjaruaf jöiskvfau raú-
tíimans, sem er á vegi til upp-
lausmar.
Svo ekki sé talað um smá-
atriði, sem he-fur farizt fyrir að
ráða bót á, efas og slitinar
keninslustuinidir, iraötuneytisskort,
of stóra bekíki, sambandsieysi við
heimiliin, o. s. frv. . . .
Saimkvæmt afan.rituðu og
fleiru, sem mfaraast mætti á, hvet
ég alla, sem aðtoyílaist þjóðfélag
heiðarleika og féfegshyggju, að
fella fruimvarpið í núverandi
mynd. Það er íraum betra að biða
eitt eða tvö ár í viðbót éftir að
mannúðlegt frumvarp verði
samið en að afgreiða í ffýti frum-
varp, sem ékkert er anmað en
smáborgaraleig íhiatdssemi í nú-
tímafötum. Nái frusmvarpið
fram að ganga, verður ekki
samið nýtt fýrir era eftir mörg
áir. Heil kynslóð getuir því beðið
tjón á sálu simni, sem birtist i
andfélagslegri hegðún. Getum
við leyflt oklkiur það?
Stöðvum þetta frurawarp og
semjum betra.
Elías Davíðsson
kerf i sf ræðin gur.