Morgunblaðið - 28.02.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. FEBRÚAR 1973
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald 225,00 kr.
I lausasölu 15.
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjclfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, slmi 10-100.
Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
á mánuði innanlands.
,00 kr eintakið.
Itleðferð ríkisstjórnarinnar á
samningi þeim við Efna-
hagsbandalag Evrópu, sem
nú hefur loks verið fullgilt-
ur, er glöggt dæmi um það
stjórnleysi, sem ríkir í land-
inu. Samningur þessi, sem er
einn mikilvægasti viðskipta-
samningur, sem ísland hefur
gert, var undirritaður hinn
22. júlí á sl. ári eða fyrir
■ u.þ.b. 7 mánuðum. Gera mátti
ráð fyrir því, að þingsálykt-
unartillaga um heimild fyrir
ríkisstjórnina að fullgilda
samninginn yrði lögð fram
þegar í þingbyrjun í haust,
en því var ekki að heilsa.
Vitað var, að ágreiningur var
innan ríkisstjórnarinnar um
málið og þess vegna gerðist
ekkert fyrr en á síðustu
stundu.
Þegar málið var afgreitt á
Alþingi í fyrradag greiddi
einn af þingmönnum Alþýðu-
bandalagsins atkvæði á móti
heimild til fullgildingar, en
sjálfur viðskiptaráðherrann,
fyrir sig í ríkisstjórn íslands
um þessar mundir.
Geir Hallgrímsson, varafor-
maður Sjálfstæðisflokksins,
flutti athyglisverða ræðu um
viðskiptasamninginn, aðdrag-
anda hans og þýðingu á Al-
þingi í fyrradag. Hann minnti
á þá staðreynd, að aðild ís-
lands að EFTA var alger for-
senda þess, að samningar
tækjust við Efnahagsbanda-
lagið. Þegar EFTA-aðild var
til umræðu á Alþingi flutti
Framsóknarflokkurinn frávís-
unartillögu en sat hjá við at-
kvæðagreiðslu um aðildina,
en Alþýðubandalagið greiddi
atkvæði á móti. Síðan sagði
Geir Hallgrímsson: „Þegar
núverandi ríkisstjórn var
mynduð, mátti því jafnvel
búast við því, að ísland gengi
Nú liggur því fyrir, að
vinstri stjórnin hefur loks
viðurkennt að stefnumörkun
fyrrverandi ríkisstjórnar í
málefnum EFTA og EBE var
í öllum atriðum rétt, en að
stefna núverandi stjórnar-
flokka, þegar þeir voru í
stjórnarandstöðu, var röng.
Er út af fyrir sig ánægjulegt
að fá þann vitnisburð. En um
leið er nauðsynlegt að horf-
ast í augu við það vandamál,
sem Geir Hallgrímsson gerði
að umtalsefni í þingræðu
sinni, en það er hvemig at-
vinnuvegunum verða bezt
sköpuð þau skilyrði, að þeir
geti notfært sér opnun hinna
mikl umarkaða í Evrópu. Um
þetta sagði Geir Hallgríms-
son: „Kostnaðarverðlag okk-
ar innanlands verður að vera
SAMNINGURINN VIÐ EBE
Lúðvík Jósepsson, var fjar-
verandi, hefur vafalaust ekki
viljað þurfa að greiða at-
kvæði um tillöguna. Mikil
átök hafa staðið að tjaldabaki
í ríkisstjórninni um málið.
Forsætisráðherrann dundaði
við það seinni hluta sl. árs að
kalla eftir samþykktum
félagasamtaka atvinnuveg-
anna til þess að stvrkja stöðu
sína í stjórninni. Þannig
ganga hin þýðingarmestu mál
úr Fríverzlunarsamtökum
Evrópu og héldi allavega
ekki áfram þeim samninga-
viðræðúm, sem fyrrverandi
ríkisstjórn hafði hafið við
Efnahagsbandalagið. En sem
betur fer hefur ríkisstjórnin
ekki sagt okkur úr EFTA og
ennfremur haldið áfram
samningaumleitunum við
Efnahagsbandalagið með
þeim árangri, að samningur
var undirritaður 22. júlí sl.“
í einhverju samræmi við það,
sem gerist í viðskiptalöndum
okkar, samkeppnisaðstaða
okkar unga íslenzka útflutn-
ingsiðnaðar var talin mjög
góð, t.d. 1970 og 1971, en fór
versnandi á síðasta ári. Með
þeirri óðaverðbólgu, sem fyr-
irsjáanleg er, þá er því miður
ekki útlit fyrir, að iðnaðurinn
geti sem skyldi, þrátt fyrir
lækkaða tolla, nýtt þá mark-
aði, sem samningurinn við
Efnahagsbandalagið á að
veita betri aðgang að en áð-
ur.“
Hér er áreiðanlega komið
að kjarna málsins, nú þegar
viðskiptasamningurinn við
EBE hefur verið fullgiltur og
menn hefjast handa um að
notfæra sér þau tækifæri,
sem af honum leiða. Stefna
eða öllu heldur stefnuleysi
ríkisstjórnarinnar í efnahags-
málum gerir það að verkum,
að haldi svo fram sem horfir,
verða atvinnuvegir okkar
ekki samkeppnisfærir á er-
lendum mörkuðum. Því veld-
ur fyrst og fremst óðaverð-
bólgan, sem skollin er á í
landinu vegna stjórnleysis
ríkisstjórnarinnar og sú stað-
reynd, að ríkisstjórnin hefur
að verulegu leyti dregið úr
þeim skattabreytingum, sem
Viðreisnarstjórnin beitti sér
fyrir til þess að jafna aðstöðu
innlendra fyrirtækja við þau
erlendu. í ræðu sinni á Al-
þingi um þetta mál lagði Geir
Hallgrímsson áherzlu á nauð-
syn þess, að fram færi ítarleg
rannsókn á samkeppnisað-
stöðu atvinnuveganna, sér-
staklega þegar það er haft í
huga, að samkeppnisaðstaða
þeirra hefur stórversnað að
undanförnu. Lítið gagnar að
gera hagkvæman viðskipta-
samning við Efnahagsbanda-
lagið, ef stjómleysi innan-
lands veldur því, að við get-
um ekki hagnýtt okkur kosti
þess samnings.
Ellert B. Schram, alþm.:
.... og ríkisbáknið tútnar út
Ég veit ekki hvort það hefur vak
ið rétta eða nægiiega athygli, að við
ákvörðun Alþingis um stofnun við-
lagasjóðs vegna eldgossins i Vest-
mannaeyjum, og þegar samþykkt
var tekjuöflun sjóðins, þá var
ákveðið að framlag ríkissjóðs yrði
kr. 160 míllj. af kr. 2000 millj. stofn
sjóði. Framlag ríkissjóðs verður
framkvæmt með niðurskurði fjár-
laga, sem skv. þessu verður um
0.8% af fjárlögum þessa árs.
Nú er þess að geta, að strax á
fyrstu dögum gossins, lagði ríkis-
stjómin áherziu á, að þjóðin öll
skyldi bera það tjón, sem Vest-
mannaeyingar yrðu fyrir. Undir
þetta tók þingflokkur sjálfstæðis-
manna og taldi þvi eðlilegt, að sú
byrði lenti með sama hætti á ríkis-
sjóði. Hann þyrfti eins og aðrir að
herða mittisólina. Þess vegna lagði
Sjálfstæðisflokkurinn til, að fjárlög
yrðu skorin niður um a.m.k. kr. 500
millj., sem þó er aðeins um 2,5% af
rúml. 22 milljarða kr. f járlögum.
Það er skemmst frá því að segja,
að í fyrstu aftóku stjórnarliðar með
öllu, að taka þessa tillögu í mál.
Að þeirra mati hafði ríkissjóður
ekki efni á þeim búsifjum. Það var
þá fyrst, þegar málið virtist komið
í strand, og útlit var fyrir ágrein-
ing um sjóðsstofnunina, sem stjórn-
in gaf eftir, en samþykkti þó aðeins
þá upphæð, sem endanlega var gerð
tiilaga um: kr. 160 millj.
Sú byrði er líklega öllu léttari en
sú sem lögð er á hinn almenna borg
ara, með hækkuðum söluskatti, út-
svarsálagningu, eignaskatti o.fl. sem
enginn telur þó eftir sér þegar til
kastanna kemur.
En því dreg ég þetta fram í dags-
ljósið, að bæði ber rækilega að kunn
gera þá rausn, sem ríkissjóður taldi
sér sæmandi á örlagastund, og eins
hitt að það hlýtur mörgum að bregða
í brún, þegar í ljós kemur að jafn-
vel kr. 500 millj. niðurskurður fjár-
laga virðist erfiðleikum bundinn.
Kerfið er orðið svo rigbundið í
sjálft sig, að jafnvel þótt menn séu
aliir af vilja gerðir, lenda þeir í
vandræðum með fimm hundruð millj
ón króna niðurskurð — hvað þá
meir.
Sjálfstæðismenn hafa manna ákaf-
ast gagnrýnt vöxt fjárlaga, en þau
hafa nú á tveim árum tvöfaldazt, úr
11 milljörðum í 22 milljarða, og gert
er ráð fyrir að ríkisútgjöld verði
25% af þjóðarframleiðslunni, miðað
við 16—19% á viðreisnartímabilinu.
Og enn eru iögð fram frumvörp um
afskipti og aðgerðir rikisvaldsins á
þessu sviðinu og hinu, og nánast dag
lega eru lagðar fram tillögur á þingi
um ráð og ríkisstofnanir, sem vita-
skuld munu kosta stórfé og krefjast
enn hækkunar á fjárlögum og auk-
innar skattpíningar. Allt stefnir
þetta í átt til allsherjarvölundar
húss opinberrar skriffinnsku og ráð
stjórnar.
Er ekki mál að linni?
Er ekki kominn tími til að snúa
þessari þróun við? Menn taia fagur-
lega um lýðræði og valddreifingu,
en hvers konar lýðræði verður það,
þegar framkvæmdir verða að veru-
legu leyti hjá opinberum aðilum;
hvers konar valddreifing er það, þeg
ar öllu valdi er safnað á fáeinar
hendur?
Vinstri flokkarnir tala um dreif-
ingu valds, en leggja sig fram um
það, á sama tíma, að sölsa allt frum-
kvæði í hendur ríkisins. Ungir fram-
sóknarmenn boða byggðastefnu, á
sama tíma sem ríkisstjórn þeirra tak
markar tekjumöguleika sveitarfé-
laga. Og Sjálfstæðisflokkurinn boð-
ar frelsi einstaklinga og vernd eign
arréttar, á sama tíma og öll þróun
stefnir í þveröfuga átt, án teljandi
mótspyrnu.
Og svo láta menn eins og þeir séu
undrandi á þessari þróun mála! Ef
vinstri stefnu. Og vinstri stefna, sósi-
framkvæmir hún að sjálfsögðu sína
vinstri stefnu. Og vinstri stefna, sóci
alismi eða félagshyggja fela vita-
skuld í sér miðstjórnarvald og ríkis-
afskipti. Það er inntak sósialismans.
Hins vegar hafa menn staðið í
þeirri meiningu, að Sjálfstæðisflokk
urinn hafi það að grundvallarstefnu,
að dreifa valdi og veita borgurun-
um svigrúm til athafna og frjálsræð
is. Og ef sá flokkur vill vera sjálf-
um sér samkvæmur, þá er orðið
meir en timabært, að hann leggi
fram tillögur sínar í þeim efnum en
horfi ekki á það með uppgjafarsvip,
að ekki sé unnt að skera niður 22ja
milljarða króna fjárlög, nema um kr.
160 millj. Almenningur getur ekki
lengur tekið mark á gagnrýni á
hækkandi fjárlögum, nema bent sé á
það svart á hvítu, hvernig sú hækk-
un verði stöðvuð. Ég held, að það geti
orðið heppilegt fyrir stjórnmálaum
ræðuna og hollt fyrir þjóðina að boð
ið sé upp á annan valkost en ein-
Ellert B. Schram.
stefnu í ríkisútgjöldum og opinber-
um afskiptum.
Vissulega má koma á fót félagsleg
um umbótum, enda þótt ríkissjóður
kosti þar ekki öllu til. Vitaskuld má
fá tekjur til að mæta kostnaði af fé-
lagslegri þjónustu, öðru vísi en það
fé fari allt í gegnum ríkiskassann.
Og svo sannarlega má hafa stjórn
á efnahagsmálum og atvinnulífi,
enda þótt ríkið hafi þar ekki á hönd-
um framkvæmdir og frumkvæði.
1 raun og veru er það stærsta
verkefnið í íslenzkum stjórnmálum
að takast á við þá ófreskju, sem
rildsbáknið er orðið. Slíkt verður
hins vegar ekki gert með neinum
teljandi árangri af stjórnarand-
stöðuflokki, ef að völdum situr
stjórn, sem hefur engan skilning á
þeirri nauðsyn. En það getur verið
verkefni þeirra stjórnmálaafla, sem
finnast í fleirum en einum flokki og
veita vilja sósialismanum viðnám, að
takast á við þetta viðfangsefni. Slík
ar tillögur á síðan að leggja fram í
næstu kosningum, sem verða kunna
fyrr en margan grunar, og þá geta
kjósendur valið þann kostinn, sem
þeir telja affarasælli þegar tii lengd
ar lætur.