Morgunblaðið - 01.11.1973, Blaðsíða 14

14 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1. NÓVEMBER 1973
FRÁ 1. UMRÆÐU UM FJARLAGAFRUMVARP SL. ÞRIÐJUDAG
Hlutur ríkisútgjalda af þjóðar-
framleiðslunni hefur stóraukist
Gunnar Thoroddsen fjallaði
fyrst í ræðu sinni um greiðslu-
jöfnuð ársins 1972, sem upplýs-
ingar hefðu komið fram um í fjár-
lagaræðu fjármálaráðherra.
Sagði hann, að þar sem árið 1972
væri fyrsta heila árið, sem nú-
verandi ríkisstjórn hefur setið
við völd, hefði þess verið beðið
með nokkurri eftirvæntingu að
sjá, hvernig afkoma ríkissjóðs
yrði á því ári.
Eftir að hafa fjallað nokkuð um
fjölritaða greinargerð, sem ríkis-
stjórnin hefur útbýtt meðal þing-
manna, komst Gunnar Thorodd-
sen að þeirri niðurstöðu, að hinn
raunverulegi greiðslujöfnuður
ríkissjóðs fyrir umrætt ár væri
120,5 milljónir króna. Slíkur
greiðslujöfnuður væri allt of lítill
í þeirri einmuna tíð fyrir atvinnu-
vegi og ríkissjóð eins og árið 1972
hefði verið. Þetta næmi einungis
6—7 af þúsundi af tekjum ríkis-
sjóðs. A tímum slíks góðæris og
vegna hinnar miklu þenslu hefði
verið brýn nauðsyn, að ríkissjóð-
ur hefði myndarlegan greiðslu-
jöfnuð, bæði til að draga úr verð-
bólgunni og til að safna í sjóð
fyrir hin erfiðu ár, sem jafnan
kæmu með nokkru millibili.
Næst vék þingmaðurinn að
þeirri eindæma hækkun á fjárlög-
unum, sem orðið hefði í tfð núver-
andi ríkisstjórnar. Síðan sagði
hann:
„Þegar miða skal fjárlög eða
heildarupphæð þeirra, við ein-
hverjar aðrar ákveðnar stærðir,
þá verður það oftast fyrir, að
reynt sé að hafa hliðsjón af þjóð-
arframleiðslunni. Svo er um
margar þjóðir, að þær telja, að
ríkisútgjöldin megi ekki nema, ef
vel á að vera, meir en tiltekinni
hundraðstölu af þjóðarframleiðsl-
unni, þótt mönnum hins vegar
gangi erfiðlega að finna þar
ákveðna viðmiðun eða ákveðna
tölu. Ef litið er á þetta hlutfall
hér á landi, áratuginn
1960—1970, þá eru útgjöld ríkis-
ins milli 16—19% af þjóðarfram-
leiðslunni, að undanskildum
tveim árum, erfiðleikaárunum
1967 og 1968, sem þessi tala fór
upp i 21 og 22%. A árunum 1972
og 1973 hefur orðið mikil aukning
á þjóðarframleiðslunni. Árið 1971
var þjóðarframleiðslan rúmir 53
milljarðar, árið 1972 rúmir 66
milljarðar; nú í ár er hún áætluð
rúmir 83 milljarðar. 1974 er
þjóðarframleiðslan áætluð 100
milljarðar. Þegar þjóðarfram-
leiðslan hefur aukizt svo gífur-
lega vegna góðæris og hins
övenjuháa verðlags í aðalvið-
skiptalöndum okkar, þá hefði það
verið eðlilegt, að hundraðshluti
rikisútgjaldanna, miðað við þjóð-
arframleiðslu, hefði farið lækk-
andi, en ekki hækkandi. En það
hefur orðið önnur raun á.“
Árin 1960—1970 voru ríkisút-
gjöldin 16—19%. En á fyrsta
heila ári ríkisstj., 1972, eru út-
gjöldin komin upp í 25% af þjóð-
arframleiðslunni. Ef við tökum
yfirstandandi ár, þá er komið upp
í tæp 26%. Varðandi árið 1974 —
ef við tökum þessa áætlun urn 100
millj. og fjárlagafrv., eins og það
liggur fyrir nú, — þá er þessi tala
komin upp í 27.4%. Og ef svo fer,
að útgjöldin verða að lokum nærri
30 milljarðar, eins og flest bendir
til, þá horfir svo, að þrátt fyrir
hina stórfelldu aukningu þjóðar-
framleiðslunnar verði ríkisút-
gjöldin komin upp í 30% af
þjóðarframleiðslunni, — á móti
16—19% á siðasta áratug. Þetta
er ákaflega ískyggileg þróun og
Gunnar Thoroddsen
varhugaverð og brýn nauðsyn
fyrir Alþingi að staldra við og
athuga, á hvaða leið hið íslenzka
þjóðfélag er.“
MÞinCI
Erlendar skuldir hafa hækkað um 6 milljarða
STEINÞÖR Gestsson vék í
upphafi að þeim staðhæfingum
fjármálaráðherra í fjárlagaræðu
sinni, að nú væri gert meira af þvi
en áður að fjármagna ríkisfram-
kvæmdir með samtíma tekjum.
Steinþór sagði:
„Égtel það þó sanni nær, að
skuldasöfnun hafi orðið með
ólíkindum mikil með því góðæri,
sem verið hefur hin síðari ár. Ég
hef það fyrir satt, að t.d. hafi
erlendar skuldir hækkað, síðan
núv. rikisstjórn kom til valda, um
u.þ,b. 6 þús. millj. kr„ og ég fæ
ekki betur séð en enn sé í fjár-
lagafrumvarpi gert ráð fyrir stór-
felldum lántökum til fjáröflunar
fyrir verklegar framkvæmdir á
LARUS Jónsson fjallaði m.a. í
ræðu sinni um framlög til skóla-
bygginga og sjúkrahúsa og gerði
þar samanburð á fjárlögum fyrir
árið 1971 og fjárlagafrumvarpinu
nú. Fer hér á eftir sá kafli úr
ræðu hans, sem um þetta fjallar:
„Langminnsta hækkunin á fjár-
lagafrumvarpi 1974 frá fjárlögum
1971 er til skólabygginga.
Hækkunin nemur 292 millj. kr.
eða rúmlega 74%, á sama tíma og
byggingarkostnaður hækkar sýni-
lega um meira en 100%. Eins og
menn rekur minni til, var hafið
mikið átak í skólabyggingum
vegum ríkisins eðalántökum, sem
þarna eru tíundaðar, að upphæð
2728 millj. kr. Að sjálfsögðu er
ekki öll sagan sögð, þótt þessi
upphæð sé nefnd, þvt að þá eru
ótaldar þær fjárhæðir, sem óhjá-
kvæmilegt verður að útvega
hinum ýmsu fjárfestingarsjóðum
að láni umfram þau framlög, sem
til þeirra eru ætluð á fjárlögum.
Mér þykir óvarlegt að áætla þá
lánaþörf mikið undir 5 mill-
jörðum kr. og er þá húsnæðislána-
kerfið meðtalið."
Síðar i ræðu sinni vék Steinþór
Gestsson að framkvæmd byggða-
stefnunnar. Þá sagði hann:
„Ég vitnaði til þess hér áðan, að
f athugasemd við fjárlagafrumv.
væri sagt, að nýr áfangi væri
strjálbýlisins i tíð fyrrverandi
ríkisstjórnar, í kjölfar nýrra
skólakostnaðarlaga. Þau lög léttu
mjög undir með strjálbýlishrepp-
um, sem vinna saman að lausn
skólamála.
Fjarri fer þó því, að alls staðar
sé búið að leysa þessi mál til fram-
búðar. Hér virðist samt sem áður
eiga að skera niður, stefna að
beinum samdrætti, því að um 100
millj. skortir á, að unnt sé að gera
sér vonir um að halda sama fram-
kvæmdamagni i skólabyggingum
á landsbyggðinni árið 1974 og
gertvar 1971.
Fjárveiting til sjúkrahúsa og
hafinn í framkvæmd byggða-
stefnu. M.a. er talið, að efling
stofnlánasjóða atvinnuveganna á
síðasta þingi sé veigamikill þáttur
í framkvæmd þessarar byggða-
stefnu. Rétt er það, að framlög
ríkissjóðs til f járfestingarsjóð-
anna voru aukin nokkuð á síðasta
þingi og hækkaðir skattar til
þeirra sumra, til þess að reyna að
greiða úr fjárskorti þeirra. en það
er fjarri þvi, að sjóðirnir valdi
betur sínum verkefnum nú en
þeir gerðu áður en vinstri
stjórnin kom til valda. T.d. má
nefna það um stofnlánadeild
landbúnaðarins, árið 1970 var
eigið fé deildarinnar 45% af
útlánum hennar, en árið 1973
mun eigið ráðstöfunarfé, eftir
læknisbústaða, þar með talið til
rikisspítala, er áætluð í frumvarp-
inu 179 millj. hærri en á fjárlög-
um 1971, eða hækkun um 105%.
Menn skyldu því ætla, að hér væri
nokkurn veginn tryggt svipað
framkvæmdamagn og 1971, þótt
ljóst sé, að hlutfallslega minni
fúlgu af raunverulegum þjóðar-
tekjum er ætlað að renna til f ram-
kvæmda í heilbrigðismálum
samkv. frumvarpinu en 1971. En
þegar betur er að gáð, er þó
maðkur í þeyrri mysu, ný lög um
aukna þátttöku ríkissjóðs i
byggingarkostnaði sjúkrahúsa og
heilsugæzlustöðva voru afgreidd
eflingu deildarinnar á síðasta
þingi, vera þvi sem næst 40% af
lánaþörfinni. Þetta er ekki gott.
En þó er sagan ekki sögð öll I
þessum tölum, því að ef litið er til
lánsupphæða, t.d. til ibúðarhúsa,
þá munu þau núna nema 800 þús.
kr. En ef þau ættu að vera hús-
byggjendum álíka hagstæð miðað
við byggingarkostnað og þau
voru 1971, þá þyrftu þau nú að
vera 1 millj. til 1.1 millj. kr. Sama
máli gegnir um byggingarsjóð
ríkisins. Húsnæðismálastjórn
þyrfti að hækka lánin um
200—300 þús kr. a.m.k. til þess að
þau standist samanburð við þær
lánsupphæðir, sem menn fengu
árið 1971. Svona fer verðbólgan
með fjárfestingarsjóðina."
á síðasta þingi, eins og þingmenn
muna. Arið 1971 kom því hlut-
fallslega meira fjármagn frá
sveitarfélögum til sjúkrahús-
bygginga en á árinu 1974, enda
voru tekjustofnar sveitarfélaga
þá aðrir. Ofan í kaupið hefur
legið í loftinu í 2—3 ár, að þessi
lagabreyting yrði gerð. Á þessum
tíma hafa ýmsir aðilar því
beinlínis beðið með framkvæmdir
þangað til lögin tækju gildi. Allir,
sem til þekkja í heilbrigðismálum
landsbyggðarinnar, vita, hve
gífurleg verkefni eru þar fram-
undan vegna gerbreyttra
aðstæðna í læknamálum."
Steinþór Gestsson
Lárus Jónsson
Minni byggingaframkv. við skóla og sjúkrahús
Fjárlöginmunu hækkavið kjarasamningana
Halldór Blöndal vék í ræðu
sinni m.a. að þeim kjarasamning-
um, sem nú standa fyrir dyrum
milli ríkisins og opinberra starfs-
manna. Vék hann í upphafi nokk-
uð að þeirri kjaradeilu, sem nú-
verandi rikisstjórn átti í við opin-
bera starfsmenn síðari hluta árs
1971. Hann sagði síðan:
„Svo alvarlegum augum sem
starfsmenn ríkisins litu þessa
kjaradeilu á sínum tfma, er auð-
vitað algerlega út f hött að hugsa
sér það, að opinberir starfsmenn
muni í dag sætta sig við nokkra
kauphækkun, sem er minni held-
ur en sú hækkun, sem þeir töldu,
að ríkisstjórnin hefði stolið frá
sér f árslok 1971, sem er um 14%.
Og ef sú eina krafa er tekin til
greina, nemur það lækkun um 1.4
milljarði á fjárlagafrumvarpinu.
Einungis sá hluti í launakröfum
opinberra starfsmanna, sem þeir
telja, að ríkisstjórnin hafi stolið
af sér með lögbrotum á árinu
1971. I þessu sambandi vil ég
minna á, að á árinu 1964 var kveð-
inn upp sams konar dómur, þar
sem kjaradómur synjaði um 15%
launahækkun til opinberra starfs-
manna, en ieiðrétting á þvf náðist
í kjarasamningum ríkis og bæjar-
starfsmanna ári síðar. Ef við tök-
um mið af þessu má fullyrða, að
opinberir starfsmenn telja sig
eiga þetta inni hjá ríkisstjórninni
og eru, a.m.k. þeir, sem ég hef
talað við, sannfærðir um, að ríkis-
stjórnin muni verða við þessu, —
ríkisstjórn vinnandi stétta, sem
hrósaði sér af því, þegar hún
settist í stólana, að hún mundi
taka upp miklu nánara og betra
samstarf við opinbera starfsmenn
en allar ríkisstjórnir, sem áður
hefðu setið og lofaði meira að
segja opinberum starfsmönnum
verkfallsrétti.“
Halldór Blöndal
Rýr framlög til framkvæmda á NorðurL vestra
Pálmi Jónsson tók til máls við
umræðuna um fjárlögin og sagði
tilefnið vera orð Karvels Pálma-
sonar um. að hlutdeild lands-
byggðarinnar í framkvæmdafé
rikisins hefði aukizt stórkostlega í
tfð núverandi ríkisstjórnar. Sagði
hann, að ekki hefðu menn í
Norðurlandskjördæmi vestra
orðið varir við þessi stakkaskipti.
Pálmi nefndi sem dæmi, að í
fjárlagafrumvarpinu nú væri
varið til hafnarframkvæmda í
kjördæminu 7 milljón og 250 þús-
und krónum. Einnig mætti neína,
að á fjárlögum yfirstandandi árs
væru veittar 3 milljónir og 640
þúsund til heilbrigðismála í
Norðurlandskjördæmi vestra, á
sama tíma og fjárveiting á fjár-
lögum til Borgarspítalans í
Reykjavík væri 35 milljónir 230
þúsund kr. Kvaðst þingmaðurinn
ekki fá séð, að þessi dæmi sönn-
uðu, að hlutdeild landsbyggð-
arinnar í framkvæmdafé ríkisins
á fjárlögum hefði stórkostlega
hækkað í tíð núverandi ríkis-
stjórnar. Hér var gripið fram í og
spurt, hvað væri með skólamálin í
kjördæminu. Pálmi sagði það rétt,
að Norðurland vestra héldi nokk-
urn veginn sínum hlut gagnvart
öðrum kjördæmum í landinu í
þeim eina framkvæmdalið opin-
berra framkvæmda. Og fyrr
mætti vera ef svo væri með eitt
kjördæmi landsins, að ekki væri
hægt að benda á einn lið opin-
berra framkvæmda, sem sam-
ræmdist nokkurn veginn því, sem
gerðist annars staðar.
Við þessa umræðu tóku til máls,
auk þeirra þingmanna Sjálf-
stæðisflokksins, sem getið er hér
á síðunni, þeir Bjarni Guðnason
og Karvel Pálmason.
Pálmi Jónsson