Morgunblaðið - 13.12.1973, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 13. DESEMBER 1973
Kaffibrúsakarlarnir Mono, LP
SG-hljómplötur
Kaffibrúsakarlarnir þ.e. Gísli Rúnar Jónsson og Júiius
Brjánsson, urðu vinsælir í einu vettvangi er þeir komu fram f
skemmtiþáttum sjónvarpsins s.l. vetur. Fyndni þeirra var að
vísu ekki við allra hæfi, þar sem hún byggðist mest á útúr-
snúningum, afbökunum á venjulegu málfari og ýmsum öðrum
fáránlegheitum. Og þessi plata er einmitt í þessum dúr. Henni
er skipt niður i nokkra kafla; Þáttur er um Jón smið, málshátta-
samkeppni, vísnaþáttur, umferðarþáttur auk ýmiskonar spak-
mæla um konur þeirra félaga. Útúrsnúningarnir fljúga á víxl og
þeir sem hafa gaman af svokölluðum fílabröndurum munu án
efa skemmta sér hið besta yfir þessari plötu, en eins og alltaf fer
gamanið að minnka, þegar búið er að hlusta á sömu plötuna
margsinnis.
Gísli og Júlíus hafa búið til eitthvað af efninu, en nokkra
brandara hefur maður lesið á skemmtisfðum dagblaðanna, en
þetta er þó ekki til mikilla lýta.
Haukur Ingibergsson:
HLJÓMPLÖTUR
Verkstæði jólasveinanna
Höf: Thorbjörn Egner SG-hljómplötur
Jólaplata SG-hljómplatna í ár er barnaleikrit, sem flutt
var í útvarpi f.vrir nokkrum árum og heitir Verstæði jóla-
sveinanna. Það er eftir Thorbjörn Efener, og er þetta fjórða
leikrit hans, sem kemur út á SG-hljómplötu, en þeirra frægast er
Kardemommubærinn.
Þetta leikrit er mjög vel víð hæfi barna jafnvel allt niður í
þriggja ára og ber þar þrennt til: Málfariðer eðlilegt, leikritið
greinist f tvo afmarkaða kafla, og er auk þess það stutt, að
athyglin ætti að haldast óskipt allan tímann. Raunar er leikritið
of stutt til flutnings á LP plötu en úr þvf er bætt með tveimur
jólakvæðum fluttum af Ómari Ragnarssyni og í hlutverki Gátta-
þefs tengir hann leikritið og ljóðin á smekklegan hátt. Af öðrum
leikurum má nefna Helga Skúlason, Brynju Benediktsdóttur og
Bessa Bjarnason en leikstj(iri er Klemenz Jónsson. Er óhætt að
mæla með þessari plötu sem sérlega góðri fyrir yngstu aldurs-
flokkana.
BOKMKNNTIK
Jón Þ. Þór
skrifar
MENN í ÖNDVEGI
Menn í öndvegi.
Brvnjólfur hiskup Sveins-
son.
Höfundur: Þórhallur Gutt-
ormsson.
Útgefandi: Isafoldarprent-
smiðja h.f.
ÁRIÐ 1969 hóf ísafoldarprent-
smíðja útgáfu nýs bókaflokks,
sem bar nafnið; Menn í öndvegi.
Það ár kom út f.vrstu tvær bæk-
urnar i flokknuni, Gissur jarl, eft-
ir Ólaf Hansson prófessor, og
Skúli fógeti, eftir Lýð Björnsson.
Arið 1967 bættist þriðja bókin við
og fjallaði hún umJón Loftsson í
Odda. Höfundur var Egill J. Star-
dal. Ari síðar kom fjórða bókin:
Jón biskup Arason, eftir Þórhall
Guttormsson.
Nú er nýkomin út fimmta bókin
í flokknum. Hún fjallar um
Brynjólf biskup Sveinsson og er
samin af Þórhalli Guttormssyrii.
Fj öl sk y I d u v an d a m á 1 B ry n jó 1 f s
biskups hafa löngum verið ís-
lenzku þjóðinni kært umtalsefni,
en þó sennilega sjaldan sem nú.
En þótt furðurlegt megi virðast
hefur aldrei áður komið út ævi-
saga biskups, skráð af sagn-
fræðingi. Fjölmargir sagnfræð-
ingar hafa að vísu fjallað um ævi
Brynjólfs Sveinssonar f ritgerð-
umi og saga hans er prentuð í
ýmsum safnritum, en af einhverj-
um orsökum hafa menn ekki talið
það ómaksins vert fyrr en nú,
að skrá sögu hans á sérstaka bók.
Fram til þessa hefur allt snúizt
um Ragnheiði.
Hinni nýju bók er skipt f tíu
kafla. í fyrstu kaflanum er sögu-
sviöið skýrt. Þar greinir höfundur
i' stuttu máli grein fyrir helztu
viðburðum í sögu 17. aldar, og
þróun íslenzku kirkjunnar frá
siðaskiptum og fram á daga Brynj
ólfs. I næsta kafla er fjallað um
ævt Brynjólfs fram til þess, er
hann tók við embætti Skálholts-
biskups. I næstu þremur köflum
er sagt frá hinni skörulegu
kirkjustjórn Brynjólfs biskups og
frá skólahaldi í Skálholti á hans
tíð. Ilöfundur rekur öll nýmæli
biskups og sýnir fram á, hve mikl-
ar framfarir urðu af þeim. I þess-
um köflum kemur glöggt fram, að
þegar Brynjólfur biskup tók við
embætti Skálholtsbiskups, var
hnignunarskeið kirkjunnar raun-
verulega hafið. Prestar voru
margir hverjir óreiðumenn og
ribbaldar, og eftir þeim dansaði
almúginn. Með skörulegri stjórn
tókst biskupi að rétta hlut
kirkjunnar um stund, en fljótlega
mun þó hafa sótt í sama farið
aftur. Það er því kannski nokkuð
hæpin fyllyrðing, að Brynjólfur
hafi verið mestur siðbótarmaður
islenzkra kirkjuleiðtoga. Þar mun
varla nokkur maður komast íil
jafns við Gissur Isleifsson.
Kaflinn um skólahald í Skálholti
er að mörgu leyti góður, en þó
finnst mér sem betur hefði mátt
lýsa kjörum skólasveina.
Sá kafli bókarinnar, sem mér
finnst sýnu beztur, ber yfir-
skriftina: Menningarviðleitni á
myrkri tíð. Þar er á skemmtilegan
hátt lýst ástandi bókmenningar á
íslandi á 17 öld. Kirkjan einokaði
allt prentverk f landinu og lands-
menn voru orðnir harla fáfróðir
um forna bókmenntafjársjóði
sína. Brynjólfur biskup átti að
sönnu mikinn þátt í að beina för
ýmissa af okkar dýrnætustu hand-
ritum úr landi, en hver hefðu
orðið örlög þeirra, ef þau hefðu
aldrei til útlanda farið? Sennilega
væru þau ekki lengur til, a.m.k.
ekki í því ástandi, sem þau eru f
nú.
Brynjólfur biskup hafði á prjón-
unum miklar áætlanir um prent-
un íslenzkra fornrita. Starfsbróð-
ir hans, Þoiiákur biskup Skúla-
son, beitti sér gegn því, að
Brynjólfur fengi leyfi til prent-
smiðjureksturs og hefur löngum
hlotið ántæli fyrir.
Rétt er það, fslenzk fræði
misttu mikils er útgáfuáætlanir
biskups fóru út um þúfur. En gat
Brynjólfur ekki fengið bækurnar
prentaðar á Hólum? Eða fylgdi
biskup málinu kannski aldrei
nógu fast fram? Þessum
spurningum fæst víst ekki svarað
héðan af, en það má teljast kald-
hæðni sögunnar, og líkn hennar
um leið, að sá, sem fyrstur lét
prenta fornrit á íslandi, var Þórð-
ur biskup Þorláksson, eftirmaður
Brynjólfs á Skálholtsstóli, — og
sonur Þorláks biskups Skúlason-
ar.
Síðustu kaflar bókarinnarfjalla
um viðskipti biskups við fulltrúa
konungsvaldsins, heimilisbölið
fræga og síðustu æviárin. Ekki
hirði ég um að rekja þessa kafla
hér, öllum er kunnungt um at-
burði Kópavogsfundarins, svo að
ekki sé_ minnzt á hrösun Ragn-
heiðar og Daða.
Þegar litið er á bókina í heild
verður ekki annað sagt en að hún
sé ljómandi góð. Hugmyndin með
þessari útgáfu er ekki að gefa út
strangvísindaleg rit, heldur bæk-
ur, sem geti orðið öllum, þeim
sem hafa gaman af lestri rita um
sagnfræðilegefni, til fróðleiks og
dægrastyttingar. Þetta hefur
tekizt í þessari bók. Hún er rituð á
mjög þægilegan hátt, allt það sem
máli skiptir í ævi biskups kemur
fram og hlutdrægislaust er skýrt
frá ölluin „viðkvæmum'' málum.
Aldaffarslýsingar eru yfirleitt
góðar og gefa lesandanum gott
tækifæri til þess að glöggva sig á
tíðarandanum. Bezt er þessi ævi-
saga Brynjólf biskups Sveinsson-
ar þó sennilega fyrir þá sök, að
hún fjallar um Brynjólf en ekki
Ragnheiði.
Gæzluvöll-
um fjölgar
ALLS er gert ráð fvrir, að 33
gæzluvellir verði starfræktir í
borginni 197J; kostnaður við þá
mun verða um 50 milljónir kr.
Ilækkun frá árinu í ár er um 11
milljónir; þetta er allveruleg
ha'kkun, sem stafar eins og fyrr
segir af fjölgun vallanna úr 29 í
33 auk fimm val la hluta úr árinu í
stað tveggja nú. Starfsliði mun
fjiilga um 12, þ.e. 10 gæzlukonur
og 2 gæzlumenn á starfsvöllum . ..
í tengslum við þetta má geta
þess, að á árinu 1972 jukust
ræktunarsvæði borgarinnar úr
171 ha. í 224,6, ha. eða um 32.6
hektarar. Þessi aukningu fylgir
óhjákvæmilega aukinn viðhalds-
kostnaður ræktunarsvæðanna og
einnig hefur uppeldi trjáplantna
f ræktunarstöðinni f Laugardal
aukizt mjög mikið.
Magnús Jónsson á Varðarfundi:
Mesta
verð-
bólga,
máttu sjá, að <511 þeirra spilaborg
var að hrynja.
Magtuis minntist gamallar sögu
<tf Snæfellsnesi um bóndá nokk-
urn sem átti son, sem var hinn
mesti búskussi. Bóndi sagði eitt
sinn við son sinn, að honum fynd-
ist stundum aðeins einn munur á
þeim svninum og guði almáttug-
um: „Guð gerði allt úr engu, en
sonurinn allt að engu." Þessi saga
minnti á vinstristjörnir, jafnt þá
serh nú situr og hina fyrri. Það
sem þekkst herar
\ I K \ MII \Í .I>S AÐALFUNDI
i ;yoar. -em fi am fór s.l. þriðjti
dag, flutti Magmís Jó isson, vara
formaður Sjálfsta-ðisf lokksins.
ávarp. í upphafi þess fór hann
nokkrum orðum um lyklir lanil-
helgismálsins og hvernig staðan
va*ri nú í þjóðmáluniim. eftir af-
greiðslu þess.
Sagði Magnús, að meðan land-
heldismálið var hvað mest í deigl-
unní mátti vart á iinnur mál
drepa. án þess að forsætisráð-
herra. éh þó einkanlega sjávarút-
vegsráðherra. rækju upp
ramakvein og töluðu um ógæfu og
nánast landráð.
Nú væri þeim fyrirslætti ekki
lengur til að dreifa og ríkisstjörn-
in stæ’ði frammi fyrir nöktum
sannleikamnn. Það væri eftir-
tektarvert. að fyrstu einkenni
um hið breytta sljörnmála-
ástand væri sú sundrung.
seni þegar magnaðist upp
meðal st jórnarliðanna. þegar
þeir gátu ekki lengur skýlt sér á
bak við landhelgismálið og allir
virtist sarna, hvernig að þeim
væri búið, er þær tækju við,
hversu digra sjóði þær fengju í
Iniið; áður en varði. hefðu þær
kotnið öllu i kalda kol, hver ráð-
herra kennandi iiðrum um ófar-
irnar. með þeim endemum, að f
annarra hlut kæmi sfðan að reisa
úr rústunum.
Munurinn á þessari vinstri
stjórn og hinni fyrri væri aðeins
sá, að við hefðum að undanförnu
búið við slíkt góðæri og svo góð
viðskiptakjör erlendis, að stjórn-
inni hefði enn ekki tekizt að só-
lunda öllu, þrátt fyrir ítekaðai-
tilraunir.
Magnús Jónsson sagði, að senni-
lega væri það rétt, að það lögmál
gilti, að skin og skúrir skiptust á,
og vinstri stjórnir væru svo sann-
arlega skúrir fslenzkra stjórn-
mála. Forsætisráðherra fyrri
vinstrí stjórnar hefði haft mann-
dóm til að játa úrræðaleysi stjórn-
ar sinnar og gefast hreinlega upp,
áður en hann fór fram af hengi-
fluginu, En ef urn hengiflug var
talað þá, væri varla vitað hvað
hægt væri að kalla þau ösköp, sem
nú væru framundan. Því nú væri
ríkisstjórnin komin með þjóðar-
búið fram á bjargbrún á hrylli-
legri gjá en þá var og hún myndi
ramba fram af, ef ekki yrði fljót-
lega spyrnt kröfturlega við fótum.
Þrátt fvrir allt „baslið" hjá fjár-
málafaðherra þá geisaði nú mesta
verðbólga, sem þekkst hefði á is-
landi.
Vart liði sá dagur, að ekki bær-
ust fregnir um, að ráðherra vægi
hver að öðrum. ellegar töluðust
alls ekki við. Á meðan þessi
bræðravíg ættu sér stað innan rík-
isstjórnarinnar logaði verðbólgan
æ bjartar. Enda hverjum dytti í
hug, að svo sundruð lyjiirð gæti
fengist við vanda þann, sem nú
væri við að fást — engum.
Magnús sagðist engu vilja spá
um örlög vinstristjórnarinnar, en
menn yrðu að gera sér grein f.vrir
því, að þess gæti ekki verið langt
að bíða, að sjálfstæðismenn yrðu
að axla meiri b.vrðar en nokkru
sinni, og taka á sig ábyrgð af
afglöpum annarra rnanna, áður
en það vrði um seinan.
Ilann sagði: Sjálfstæðisflokkur-
inn verður að-gera það, vegna
þess, að hann einn getur það,
enda fylgir Sjálfstæðisflokknum
að málum áb.vrgðasti hluti þjóðar-
innar.
Þ\T kynni svo að fara, að ekki
væru aðeins mikilvægar borgar-
stjórnarkosningar framundan,
heldur gætu orðið Alþingiskosn-
ingar á undan þeim.
Að lokum sagði Magnús Jóns-
son í ávarpi sínu: Sundrungin í
stjörnarliðinu eykst. vandinn í
efnahagsmálum vex og engar lík-
ur eru á, að ráðherrar, sem fjand-
samlegir eru hverjir öðrum, taki á
sig þann vanda, sem við er að
glíma. Yfir standa vinnudeilur og
samningar fást ekki. Ríkisstjórn-
inni tekst ekki að brúa fjárlög. Nú
ríkir því ekki aðeins skammdegi
hins íslenzka vetrar, heldur er
myrkur í íslenzku stjórnmálalífi
og kvíði í fólki. Við sjálfstæðis-
menn þurfum að búa okkur undir
að létta af þeim kviða. Sjálfstæð-
isflokkurinn er kjölfesta íslenzks
þjóðlífs og hann þarf að leiða
þjóðina út úr sortanum og Ieggja
allt kapp á að byggja upp betri og
fegurri framtíð."