Morgunblaðið - 16.05.1974, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. MAÍ 1974

hf Arvakur. Reykjavík
Haraldur Sveinsson
Matthias Johannessen.
Eyiólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson
Þorbjorn Guðmundsson
Bjorn Jóhannsson
Arni Garðar Kristinsson
Aðalstræti 6. stmi 10 100
Aðalstræti 6. sími 22 4 80
Askriftargjald 600.00 kr á mánuði innanlands
I lausasolu 35.00 kr eintakið
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Fyrir nokkrum dögum
sendi sambandsstjórn
Alþýðusambands Islands
frá sér ályktun um þær
efnahagsráðstafanir, sem
vinstri stjórnin hefur gert
tillögur um. í álýktun þéss-
ari fullyrðir Alþýðusam-
band Islands, að kaup-
hækkun sú, sem um var
samið fyrir hina lægstlaun-
uðu í lok febrúarmánaðar
sl., sé nú að engu orðin
vegna þeirrar verðbólgu-
öldu, sem risið hafi í land-
inu í kjölfar kjarasamning-
anna. í ályktun Alþýðu-
sambandsins segir m.a.:
,JJú er svo komið, að átt
hefur sér stað stórfelld
hækkun framfærslukostn-
aðar og mun framfærslu-
vísitalan 1. maí verða
a.m.k. 19% hærri en 1.
febrúar. Ljóst er, að með
slíkri þróun er kaupmætti
láglauna stefnt í beinan
voða, auk þess sem hún
leiðir fyrr eða síðar til sam-
dráttar og atvinnuleysis.
Verkalýðshreyfingin mót-
mælir harðlega öllum að-
dróttunum um, að ramma-
samningar ASl við vinnu-
veitendur eigi sök áþessari
alvarlegu þróun. Stefna
samtakanna, sem mörkuð
var fyrir gerð kjarasamn-
inganna, er óbreytt sú að
tryggja ber fyrst og fremst
kaupbætur hinum láglaun-
uðu til handa. Engum er
ljósara en verkalýðshreyf-
ingunni í hvern vanda af-
komu láglaunafólks er
stefnt með framhaldi þeirr-
ar þróunar, sem að framan
er rakin. Eigi að síður
hljóta samtökin að mót-
mæla því, að gripið sé til
þeirra óyndisúrræða að
freista þess að leysa þenn-
an vanda með ihlutun lög-
gjafarvaldsins í frjálsa
kjarasamninga stéttarfé-
laganna. Sambandsstjórn-
in mótmælir því hugsan-
legri íhlutun í kjarasamn-
inga stéttarfélaga bæði
varðandi kaupgjalds-
ákvæði samninganna og
ákvæði þeirra um trygg-
ingu launa.“
Þessi ályktun sambands-
stjórnar Alþýðusambands
Islands er ákaflega athygl-
isverð vegna þess, að með
henni mótmæla verkalýðs-
samtökin eindregið þeim
fyrirætlunum f efnahags-
málum, sem ríkisstjórn
„hinna vinnandi stétta“
hafði lýst fyrir Alþingi og
alþjóð. Þegar hin splundr-
aða vinstri stjórn komst til
valda í júlí 1971 var því
lýst yfir, að nú mundu nýir
tímar ganga f garð fyrir hið
vinnandi fólk á íslandi og
að þessi ríkisstjórn væri
mun vinveittari verkalýðs-
hreyfingunni en sú, sem
áður hafði setið að völdum.
Því var heitið, að samráð
skyldi haft við verkalýðs-
samtökin um ráðstafanir í
efnahagsmálum.
Eftir þessi miklu loforð
er niðurstaðan sú, að ríkis-
stjórn „hinna vinnandi
stétta“ lýsir yfir þeim
ákveðna tilgangi að taka
kaupgjaldsvísitöluna úr
sambandi, sem verkalýðs-
samtökin hafa hingað til
talið heilaga, og jafnframt
lýsir hún þeim ásetningi að
breyta nýgerðum kjara-
samningum með lögum og
lögbinda almenna kaup-
lækkun í landinu. Enn-
fremur taldi forsætisráð-
herra enga ástæðu til að
hafa samráð við verkalýðs-
samtökin um þessar að-
gerðir. Þessi afstaða ríkis-
stjórnarinnar varð til þess,
að Björn Jónsson forseti
Alþýðusambandsins baðst
lausnar.
1 sjálfu sér þarf engum
að koma á óvart, þótt af-
staða Framsóknarflokksins
í garð launþegasamtak-
anna hafi verið svo nei-
kvæð sem raun ber vitni.
Hitt er öllu athyglisverð-
ara að sjá, hver afstaða Al-
þýðubandalagsins var f rfk-
isstjórninni vegna þess að
Alþýðubandalagið hefur
jafnan haldið þvf fram, að
það sé fyrst og fremst
verkalýðsflokkur og að það
sæki fylgi sitt til launþega f
landinu.
Það voru ráðherrar Al-
þýðubandalagsins, sem
lögðu fram tillögu um það í
ríkisstjórninni, að nýgerð-
um kjarasamningum yrði
breytt með lögum og öll
kauphækkun, sem um
hafði verið samið fyrir ein-
stakar stéttir og var meiri
en 20%, yrði tekin aftur
með lögum. Það voru ráð-
herrar Alþýðubandalags-
ins, sem lýstu sig reiðu-
búna til þess í ríkisstjórn-
inni að ganga á hina heil-
ögu kaupgjaldsvísitölu og
taka hana ósköp einfald-
lega úr sambandi, sem
leiða mundi til mjög veru-
legrar kjaraskerðingar,
sérstaklega fyrir láglauna-
fólk í landinu. Og þessir
„fulltrúar" verkalýðs-
hreyfingarinnar í ríkis-
stjórn lögðu enga áherzlu
á, að haft yrði samráð við
verkalýðssamtökin.
Þannig var þá afstaða
hinna miklu verkalýðs-
sinna í Alþýðubandalaginu
til verkalýðshreyfingarinn-
ar og hagsmunamála henn-
ar, þegar til kastanna kom.
Þegar um það var að ræða
að standa vörð um hag lág-
launafólks eða halda ráð-
herrastólunum völdu þeir
Lúðvík Jósepsson og Magn-
ús Kjartansson ráðherra-
stólana, en fórnuðu hags-
munum láglaunafólksins.
Ekki þarf að efa, að verka-
fólk um land allt mun
minnast þessarar afstöðu
kommúnistaráðherranna,
þegar kemur að kjördegi.
KOMMÚNISTAR OG
VERKALÝÐSHREYFINGIN
Kritur Joberts og Kissingers
DEILURNAR, sem hafa risið innan
Atlantshafsbandalagsins og settu
svip sinn á aldarfjórðungs afmæli
bandalagsins, eiga rætur í persónu-
legum ágreiningi tveggja utanríkis-
ráðherra, Henry Kissingers og
Michel Joberts. Þessi ágreiningur
hefur aukizt stig af stigi og veikt
samstarf vestrænna rikja.
Ágreiningurinn má rekja til
daganna fyrir fund forsetanna
Nixons og Pompidous i Reykjavík i
fyrravor þegar Kissinger gerði grein
fyrir tillögum sínum um nýjan
Atlantshafssáttmála. Hann varð
opinber þegar Bandarikjamenn fyrir-
skipuðu varnarviðbúnað i helztu her-
stöðvum sinum í októberstríðinu án
þess að tilkynna það bandamönnum
sínum i NATO.
Ágreiningurinn komst á alvarlegt
stig á orkumálaráðstefnunni i
Washington þegar Jobert hafði að
engu áskoranir Bandarikjamanna
um algera samstöðu í orkumálun-
um. Hann komst á enn alvarlegra
stig þegar Kissinger reiddist svo
þeirri ákvörðun Efnahagsbandalags-
landanna að komast að samkomu-
lagi við Arabarikin vegna orkukrepp-
unnar þvert gegn vilja Bandaríkja-
manna, að hann veittist harkalega
að Frökkum og Vestur-Evrópu í
heild i harðorðum yfirlýsingum.
Ef til vill hafa deilurnar komizt á
svo alvarlegt stig vegna þess, að
bæði Kissinger og Jobert hafa verið
afar valdamiklir utanrikisráðherrar,
Kissinger vegna Watergatemálsins
og Jobert vegna veikindanna, sem
drógu Pompidou til dauða For-
setarnir geta hafa veitt þeim of mikið
svigrúm.
Ýmsir telja það líka enga tilviljun,
að Kissinger og Jobert lenti saman,
þar sem margt sé likt með þeim.
Þeir eru báðir raunsæir en reyna að
fylgja fram viðtækum hugmyndum
— Kissinger lætur sig dreyma um
Pax Americana en Jobert lætur sig
dreyma um Evrópu sem „þriðja afl".
Ferill þeirra er éinnig svipaður.
Áður en þeir gáfu sig að stjórnmál-
um höfðu þeir getið sér orð sem
embættismenn og háskólamenn.
Báðir eru fæddir utan heimalandsins
— Kissinger i Þýzkalandi og Jobert
í Marokkó. Báðir heyra til kynslóð,
sem heimsstyrjöldin bitnaði mest á
— Kissinger komst að þvi í starfi
leyniþjónustuforingja, að flestir
ættingjar hans I Þýzkalandi höfðu
verið drepnir í útrýmingarbúðum
nasista og Jobert flýði frá hersetnu
Frakklandi og særðist alvarlega i
bardögunum á ftalíu.
Viðhorf þeirra eru einnig keimlik.
Báðir standa föstum fótum í
evrópskri menningu, en eru að öðru
leyti klofnir i afstöðu sinni. Kissinger
hefur sagt skilið við Gyðingatrú og
Jobert hefur aldrei gleymt uppvexti
sínum ( Marokkó Og völd þeirra og
áhrif þeirra hafa orðið meiri en eðli-
legt má teljast vegna veikleika for-
seta þeirra.
Þessir tveir dugmiklu menn bera
virðingu hvor fyrir öðrum og hafa
ekki getað stillt sig um að láta I Ijós
lítilsvirðingu á öðrum. Báðir hafa
valdið alvarlegum erfiðleikum í sam-
starfi vestrænna ríkja.
Kissinger hefur hneykslað menn í
Bandaríkjunum og Evrópu með
þeirri staðhæfingu, að „það sé auð-
veldara að semja við Sovétríkin en
svokallaða vini í Evrópu". Hann
segir, að i Evrópu hafi aðeins verið
„örfáar lögmætar ríkisstjórnir" frá
lokum fyrri heimsstyrjaldarinnar.
Reiði hans vegna afstöðu Efnahags-
bandalagslandanna í ollumálunum
kom meðal annars fram í at-
hugasemd þess efnis, að „hann
kærði sig ekki um að fá upplýsingar
fyrir milligöngu annars aðila og frá
einhverjum lágt settum embættis-
mönnum".
Jobert hefur fyrir sitt leyti vakið
ugg i Bandarikjunum með endur-
teknum staðhæfingum um að
„Evrópa vilji ekki vera undir handar-
jaðri Bandaríkjanna". Hann hefur
einnig sagt, að „Kissinger eigi enn
margt eftir ólært I utanrlkismálum".
Þegar James Reston frá New York
Times kvaddi hann að loknu viðtali i
Quai d'Orsay sagði hann hæðnis-
lega: „Þakka þér fyrir að vilja tala við
sveitarstjórnmálamann."
Brezkur embættismaður komst
þannig að orði um kritur Joberts og
Kissingers: „Ég skil ekki hvernig
tveir fullorðnir menn geti hagað sér
svona — sérstaklega þegar haft er í
huga hvað mikið er i húfi. „Brezk
blöð hafa í grini kallað kritur þeirra
„The Mike and Henry Show". Það
var ekki að ástæðulausu, að sovézki
utanríkisráðherrann Andrei
Gromyko óskaði Jobert til hamingju
er hann ræddi við hann eftir orku-
ráðstefnuna í Washington.
En frönsk blöð hafa verið vinsam-
leg Jobert. Le Monde sagði, að
Kissinger hefði ekki aðeins sýnt, að
hann væri sérfræðingur í þvl að
draga úr spennu, hann hefði einnig
sýnt að hann væri mesti sérfræðing-
ur heimsins í því að magna orða-
sennur. New York Times lýsti furðu
sinni á þvl, að Nixon forseti hefði
látið þetta orðaskak viðgangast.
Blaðið lýsti einnig furðu sinni á
athugasemdum Kissingers um rfkis-
stjórnir Evrópu og kvað ráðamenn
þar hafa fullan rétt til að svara
slíkum ásökunum
Reiðin I garð Joberts kom bezt í
Ijós eftir orkuráðstefnuna. Kanadlski
orkuráðherrann sagði, að réttast
væri að steikja Jobert I heitri olíu-
tunnu. Vestur-þýzkir fulltrúar sögðu,
að sennilega neyddust Þjóðverjar til
að skipa þýzka hernum að sækja
aftur til Parisar. Brezkur ráðherra
spurði hins vegar hógværlega hvort
Frakkar hefðu glatað annáluðum
rökhyggjuhæfileikum sfnum.
Hollenzki utanríkisráðherrann
minnti á, að Jobert er fæddur f
Marokkó og gaf i skyn, að „hann
hefði enn arabíska sál". Kissinger
fór ekki dult með skoðanir sfnar eins
og blaðalesendur komust að raun
um.
Margt bendir til þess, að
Kissinger hafi verið harðorður I garð
Frakka og annarra Evrópuþjóða af
ásettu ráði. Tilgangur hans hafi
verið sá að valda hneykslun og reiði
til þess að ná fram árangri. Svipuð-
um aðferðum hefur hann beitt með
góðum árangri í samningavið-
ræðunum um ástandið i Víetnam og
Miðausturlöndum.
Jafnframt bendir margt til þess,
að Jobert hafi ofmetið áhrif sín og
Vestur-Evrópu. Hann hefur lýst
stefnu sinni þannig: „Það er ekki
auðvelt að lifa í heimi þar sem tvö
risaveldi ráða lögum og lofum.
Menn verða að vita hvað þeir vilja,
skilja aðferðir mótaðilanna, finna
réttar aðferðir til þess að ná fram
þeim markmiðum, sem menn bera
fyrir brjósti, láta til skarar skríða,
fljótt og örugglega og umfram allt á
réttum tlma. . . " Spurningin er,
hvort hann hefur farið eftir þessu.
Og nú á eftir að koma i Ijós hvort
hann heldur embætti sínu eftir
frönsku kosningarnar.