Morgunblaðið - 27.06.1974, Blaðsíða 16

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 27. JÚNÍ 1974
Atlantshafssáttmáli
HÉR fer á eftir texti hinnar
nýju Atlantshafsyfirlýsingar,
sem samþykkt var á fundi utan-
ríkisráðherra aðildarríkja Atl-
antshafsbandalagsins í Ottawa
fyrir skömmu og undirrituð á
leiðtogafundinum í Briissel í
gær.
hinn nýi
IAðildarríki Atlants-
• haf sbandalagsins
lýsa því yfir, að samning-
ur sá, sem undirritaður
var fyrir 25 árum til
varnar frelsi þeirra og
sjálfstæði, hefur staðfest,
að þau eiga sér sameigin-
leg örlög. í skjóli Atlants-
hafssamningsins hefur
bandalagsrikjunum tek-
izt að tryggja öryggi sitt
og þar með varðveita þau
andlegu verðmæti, sem
fólgin eru I menningar-
arfleið þeirra, sem reisa
Vestur-Evrópu úr rúst-
um og leggja grundvöll
að samstöðu sinni.
2Aðildarríki banda-
• lagsins ítreka þá
sannfæringu sína, að
N orður-Atlandshaf ssamn
ingurinn sé ómissandi
grundvöllur öryggis
þeirra og geri þeim þann-
ig kleift að vinna að því
að draga úr spennu í
heiminum. Þau fagna
þeim árangri, sem náðst
hefur í viðleitninni til
bættra samskipta og auk-
ins samræmis þjóða í
milli, svo og þeirri stað-
reynd, að ráðstefna 35
landa Evrópu og Norð-
urð-Ameríku leitast nú
við að marka stefnumið,
sem vinna megi eftir að
eflingu öryggis og sam-
vinnu í Evrópu. Þau líta
svo á, að þar til aðstæður
geri þeim kleift að hefja
almenna og algjöra af-
vopnun undir eftirliti —
en með því einu móti
gætu skapazt forsendur
fyrir raunverulegu
öryggi til handa öllum
mönnum — verði þau að
viðhalda þeim böndum,
sem sameina þau. Banda-
menn eiga þá ósk sameig-
inlega að létta megi þær
byrðar, sem þjóðir þeirra
bera vegna hernaðarút-
gjalda. En ríki, sem vilja
viðhalda friði hafa aldrei
náð því markmiði með
því að vanrækja eigið
öryggi.
Aðildarríkin stað-
• festa það enn á ný, að
varnir þeirra eru sameig-
inlegar og verða eigi að
skildar. Árás á eitt þeirra
eða fleiri innan þess
svæðis, sem Atlantshafs-
samningurinn tekur til,
skal teljast árás á þau öll.
Það er sameiginlegt
markmið þeirra að koma
í veg fyrir hvers konar
tilraunir erlends valds til
að ógna sjálfstæði eða
friðhelgi einhvers
aðildarríkja bandalags-
ins. Slíkar tilraunir
myndu ekki einasta
stofna öryggi allra aðild-
arríkja bandalagsins í
hættu heldur jafnframt
ógna grundvelli heims-
friðar.
4Samtímis þessu gera
• aðildarrlkin sér full-
ljóst, að aðstæður þær,
sem stuðla að sameigin-
legum landvörnum
þeirra, hafa tekið grund-
vallarbreytingum á um-
liðnum tíu árum; víg-
staða Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna hefur
komizt á stig, er nálgast
jafnvægi. Þetta veldur
því, að enda þótt öllum
aðildarríkjum bandalags-
ins sé hætt við árás, hef-
ur eðli þeirrar hættu,
sem þeim er búin, breytzt
verulega. Vandamál
bandalagsins, er varða
landvarnir Evrópu, hafa
þannig tekið á sig aðra og
gleggri mynd.
5Á hinn bóginn hafa
• grundvallarþættir
þess ástands, sem varð
hvati og tilefni Norður-
Atlantshafssamningsins,
ekki breytzt. Enda þótt
hlutdeild allra bandalags-
ríkjanna í sameiginleg-
um vörnum dragi úr
hættunni á utanaðkom-
andi árás, er ennþá með
öllu ómissandi það tillag
til öryggis alls bandalags-
ins, sem fólgið e.r í kjarn-
orkustyrk Banda-
ríkjanna, bæði innan
þeirra sjálfra og í
Evrópu, svo og staðsetn-
ing hersveita frá Norður-
Ameríku í Evrópu.
6Eigi að síður verður
• bandalagið að gefa
rækilega gaum að þeim
hættum, sem því eru
búnar á Evrópusvæðinu,
og gera allar nauðsynleg-
ar ráðstafanir til þess að
bægja þeim frá. Aðildar-
ríkin í Evrópu, sem
léggja bandalaginu til
þrjá fjórðu hluta hins
hefðbundna varnar-
styrks þar — en þar af
hafa tvö ríki auk þess yf-
ir að ráða eigin kjarn-
orkustyrk, er gegnt getur
fyrirbyggjandi hlutverki,
sem styrkir heildar-
varnarmátt bandalagsins
— taka að sér að leggja
fram nauðsynlegan skerf
til þess að unnt sé að
halda sameiginlegum
vörnum nægilegum til
þess að hindra og ef
nauðsyn krefur hrinda
frá hverjum þeim að-
gerðum, sem beinast
gegn sjálfstæði aðildar-
ríkja bandalagsins og
friðhelgi landsvæða
þeirra.
7Bandarikin ítreka
• fyrir sitt leyti, að þau
eru staðráðin í því að una
engu því ástandi, sem
hafi það í för með sér, að
bandalagsríkin verði
beitt pólitískum eða
hernaðarlegum þvingun-
um, er hugsanlega geti
svipt þær frelsi sínu —
og lýsa jafnframt yfir
þeim ásetningi ásamt
bandamönnum sfnum að
hafa til taks í Evrópu
nægilega öflugar her-
sveitir til þess að efla trú
á varnarstefnu, sem hef-
ur það markmið að koma
í veg fyrir árás — en
jafnframt til að geta var-
ið Norður-Atlantshafs-
svæðið, ef sú stefna
skyldi bregðast.
8 1 þessu sambandi
• staðfesta aðildarrfki
bandalagsins, að þar sem
endanlegt markmið sér-
hverrar stefnu í varnar-
málum sé í því fólgið að
hindra, að hugsanlegur
andstæðingur fái vilja
sínum framgengt með
vopnavaldi, verði öllum
nauðsynlegum hernaðar-
mætti þeirra beitt í þessu
skyni. Því lýsa þau því
jafnframt yfir, að enda
þótt meginmarkmið
stefnu þeirra sé að leita
eftir samkomulagi, er
dregið geti úr hættu á
hernaðarátökum, muni
slíkt samkomulag ekki
takmarka frelsi þeirra til
að beita öllum þeim her-
styrk, er þau haf a til sam-
eiginlegra varna, ef til
árásar skyldi koma. Þau
eru þess raunar fullviss,
að þessi ásetningur
þeirra sé bezta trygging-
in fyrir þvi, að komið
verði í veg fyrir styrjöld f
hvaða mynd sem er.
9 011 aðildarríki
• bandalagsins eru
sammála um, að áfram-
haldandi dvöl kanadískra
og verulegs f jölda banda-
rískra hersveita í Evrópu
sé óhjákvæmileg, jafnt
fyrir varnir Norður-
Ámeríku sem Evrópu. Á
sama hátt þjónar hernað-
arstyrkur bandamanna í
Evrópu, sem er veruleg-
ur, þeim tilgangi að veita
Norður-Ameríku jafnt
sem Evrópu nauðsynleg-
ar varnir. Það er einnig
viðurkennt, að frekari
skref f sameiningarátt,
sem aðildarríki Efna-
hagsbandalags Evrópu
eru staðráðin í að stíga,
ættu þegar tímar líða að
hafa vænleg áhrif á fram-
lag rfkja Efnahagsbanda-
lagsins til sameiginlegra
varna Atlantshafsbanda-
lagsins. Auk þess er við-
urkennt, að framlag
aðildarríkja bandalags-
ins til alþjóðlegs öryggis
og friðar í heiminum sé
hið mikilvægasta.
Aðildarrfki banda-
• lagsins líta svo á,
að vilji þeirra til að sam-
eina krafta sína í þvf
skyni að tryggja sameig-
inlegar varnir þeirra
leggi þeim á herðar þá
skyldu, að þau haldi við
og efli hæfni hersveita
sinna og að hvert þeirra
um sig taki á sig sinn
réttmæta skerf af þeirri
byrði, sem því fylgir að
tryggja öryggi allra — f
samræki við þau hlut-
verk, sem þau hafa tekið
að sér að gegna innan
bandalagsins. Á hinn
bóginn eru ríkin þeirrar
skoðunar, að hvorki í yf-
irstandandi né komandi
samningaviðræðum megi
samþykkja eitt né neitt,
sem dregið geti úr þessu
öryggi.
Bandalagsríkin
• eru sannfærð um,
að eigi þeim að takast að
ná sameiginlegu mark-
miði verði þau að hafa
náið samráð og samvinnu
sín í milli, sýna hvert
öðru gagnkvæmt traust
og hlúa þannig að þeim
skilyrðum, sem vörnum
þeirra eru nauðsynleg og
jafnframt til þess fallin
að draga úr spennu — en
þetta styður hvað annað.
1 anda þeirrar vináttu,
þess jafnræðis og þeirrar
samstöðu, sem einkenna
samskipti aðildar-
ríkjanna, eru þau stað-
ráðin í að veita hvert
öðru allar nauðsynlegar
upplýsingar og ráðgast í
vaxandi mæli hvert við
annað af einurð og hrein-
skilni, hvenær sem það
er tímabært og með
hverjum þeim hætti, sem
hæfa þykir, um málefni
þau, er varða sameigin-
lega hagsmuni þeirra
sem aðila að bandalag-
inu, — minnug þess, að
atburðir í öðrum heims-
hlutum geta haft áhrif á
slíka hagsmuni. Þau óska
einnig að tryggja, að hið
nauðsynlega samband
þeirra í öryggismálum
styðjist við samskipti á
vettvangi stjórnmála og
efnahagsmála. Sérstak-
lega munu þau vinna að
því að ryðja úr vegi
ágreiningsatriðum f efna-
hagsstefnu sinni og
hvetja til aukinnar efna-
hagssamvinnu sín á milli.
Þau minna á, að
• þau hafa lýst því
yfir, að þau aðhyllist
grundvallarreglur lýð-
ræðis, virðingu fyrir
mannréttindum, réttlæti
og félagslega framþróun,
sem eru ávöxtur sameig-
inlegrar andlegrar menn-
ingararfleifðar þeirra, —
og þau lýsa yfir þeim
ásetningi sínum að þróa
og dýpka framkvæmd
þessara grundvallar-
reglna í löndum sínum.
Þar sem þessar grund-
vallarsetningar geta í
eðli sínu á engan hátt
samrýmzt aðgerðum, er
brjóta í bága við eflingu
friðar í heiminum, lýsa
aðildarrfkin því yfir enn
á ný, að viðleitni þeirra
til þess að varðveita sjálf-
stæði sitt, til að gæta
öryggis síns og bæta lífs
kjör fbúa sinna, útilokar
með öllu hvers konar
árásaraðgerðir gegn öðr-
um, beinist ekki gegn
nokkru öðru landi og er
við það miðuð að bæta
almenn samskipti á al-
þjóðavettvangi. í Evrópu
verður markmið þeirra
sem áður að auka skiln-
ing og samvinnu milli
allra evrópskra ríkja. Og
sérhvert aðildarríkjanna
viðurkennir þá skyldu
sína að veita vanþróuð-
um ríkjum aðstoð, hvar
sem er f heiminum. Það
er öllum ríkjum f hag, að
sérhvert land fái að njóta
góðs af tæknilegum og
efnahagslegum framför-
um innan heimskerfis,
sem er opið og réttlátt.
Nú, þegar 25 ár eru
• liðin frá undirritun
Norður-Atlantshafssamn
ingsins, lýsa aðildarríki
bandalagsins enn á ný yf-
ir stuðningi við þau
markmið og þær hug-
sjónir, sem hann byggist
á. Aðildarríkin horfa
fram á við fullviss um, að
þjóðir þeirra hafi til að
bera nægilega lífsorku og
sköpunargleði til að ráða
fram úr þeim vandamál-
um, sem að þeim steðja.
Þau lýsa þeirri sannfær-
ingu sinni, að Norður-
Atlantshafsbandalagið
muni halda áfram að
gegna nauðsynlegu hlut-
verki í hinni varanlegu
friðaruppbyggingu, sem
þau eru staðráðin í að
stuðla að.