Morgunblaðið - 04.07.1974, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. JULI 1974 10
Frá Landssambandi veiðifélaga:
Stangaveiði
útlendinga
í íslenzkum
straumvötnum
ÞEIM fer ár frá ári fjölgandi,
sem leggja leið sína til landsins
okkar. Laxveiðiárnar eiga sér
seiðmagn eins og margt annað
sérstætt og ósnortið í náttúru
íslands.
Og vinsældir laxveiðiánna
tryggja þjóðarbúinu umtals-
verðar tekjur f erlendum gjald-
eyri, bæði sem beinar leigutekj-
ur fyrir veiðivötn og einnig fyr-
ir greiðslur fyrir þjónustu af
ýmsu tagi, dvöl á veiðiheimil-
um og hótelum, fæði og ferðir
með bifreiðum og flugvélum
innanlands.
Af þessum ástæðum eru
menn farnir að gera sér þess
grein að veiðivötnin geta með
tfmanum orðið helstu lyfti-
stangir dreifbýlisins á íslandi. 1
kringum þær vex upp ýmiss
konar rekstur, svo sem hótel-
þjónusta, leiðsögn og verslun.
Vitaskuld eru viðskiptavinir
við veiðivötnin bæði Islending-
ar og útlendingar, svo verður
ávallt. Framboð á veiðivötnum
er miklu meira en eftirspurn.
Og mikið verk bfður framtaks-
samra handa við fiskrækt í
vötnum, sem nú eru f niður-
niðslu. Féð, sem erlendu veiði-
mennirnir færa með sér, hefur
komið f góðar þarfir til viðbótar
fjármagni frá innlendum aðil-
um til að hraða ræktun og nýt-
ingu veiðivatna og uppbygg-
ingu I Islenzkum sveitum. Þessi
framvinda gerir það að verk-
um, að nú er skynsamleg
ástæða til að hefja fiskrækt f
stórum stfl f stórfljótum eins og
Skjálfanda f S-Þingeyjarsýslu
og vatnasvæði Lagarfljóts á
Héraði. Fiskrækt er afar kostn-
aðarsöm, og stangaveiði verður
þvf að gefa góðan afrakstur, svo
að veiðifélögin verði þess
megnug að sinna hlutverki
sfnu.
Þvf miður heyrast nokkrar
óánægjuraddir manna, sem
hafa allt á hornum sér, er þeir
heyra erlenda veiðimenn
nefnda. Margt af þvf, sem þess-
ir menn hafa haldið fram opin-
berlega, er sprottið af misskilni
og ástæðulausri tortryggni.
Skal hér á eftir vikið að fáein-
um röksemdum þeirra og sýnt
fram á, hversu litið þær hafa
við að styðjast.
Er skortur á veiði-
leyfum?
Eitt af mörgu, sem heyrist
haldið fram, er að erlendir auð-
menn séu orðnir skæðir keppi-
nautar innlendra veiðimanna.
Slíkar fullyrðingar hafa ekki
við haldbær rök að styðjast.
Athugun á framboði og eftir-
spurn eftir veiðileyfum leiðir f
ljós, að eftirspurn er miklu
minni en framboðið, ef lftið er á
veiðiár landsins f heild. Veiði-
leyfin seljast upp í vinsælustu
ánum, t.d. f Borgarfirði, en næg
veiðileyfi er að fá í ám í öðrum
landshlutum, t.d. á Suðurlandi
og Norðausturlandi.
Ferðakostnaður t.d. á norð-
austurhorn landsins er ekki
meiri en svo, að til þess er vinn-
andi að leita þangað og um-
hverfi er þar víða mjög fagurt.
Veiðiréttur er verðmæti, sem
gengur kaupum og sölum. Og
engin skynsamleg ástæða er til
að afnema með lagaboði lögmál-
ið um framboð og eftirspurn, '
hvað viðvikur veiðiréttindum.
Ef litið er á hagkerfi landsins
og næstu nágrannaríkja, er alls
staðar sama uppi á teningnum.
Ekki er vikið frá lögmáli
frjálsrar verðmyndunar varan-
lega, nema tryggja þurfi al-
menningi hans brýnustu lffs-
nauðsynjar, t.d. barnafjöl-
skyldu mjólk. I því ljósi eru
raddir þeirra stangaveiði-
manna hjáróma, sem vilja Iáta
þjóðélagið eða áreigendur f
reynd greiða niður verð á veiði-
leyfum, t.d. með þvf að setja lög
um bann við veiði útlendinga f
fslensku ánum. Kröfur þessara
manna verða aldrei lagðar að
jöfnu við mjólkurþörf barna-
fjölskyldu.
I Árnessýslu og á vatnasvæði
Rangánna austan Þjórsár gátu
á liðnu sumri allir fengið að
veiða sjóbirting og lax gegn
vægu gjaldi. Eru vötn f þessum
héruðum þó ekki nema stein-
snar frá Reykjavík, ef svo má
kalla, og landið friðsælt og fag-
urt til útiveru.
Þessar staðreyndir, sem fólk
getur einnig sannfært sig um,
sanna öðru betur, að ekki er
ekla á veiðileyfum. Hitt er ann-
að mál, að vinsælustu ár lands-
ins hljóta að lenda f sérstökum
verðflokki. Fyrir alþýðu manna
geta þær því kallast munaður
með sama hætti og skartgripir
úr dýrum málmum og eðal-
skinn verða það f öðrum grein-
um viðskipta.
Verkefnin bíða.
Aukið fjármagnssteymi til
veiðivatna og sveita á tslandi
skiptir sköpum um, hvað unnt
er að gera fyrir vötnin. Einmitt
f landbúnaði hefur fjármagns-
skortur löngum verið til baga
sakir mikls kostnaðar en einatt
lítillar fjármagnsveltu andstætt
því, sem átt hefur sér stað i
sjávarútvegi. Fjármagnið, sem
nú er að myndast við straum-
vötnin sakir laxveiði á stöng,
hefur að nokkru bætt lífskjör
bænda, en mestmegnis fer það
enn til uppbyggingar hinni
ungu atvinnugrein fiskrækt og
laxveiðileigu. Reist eru nú
veiðihús víða um land, laxastig-
ar smfðaðir, og klakhúsum
fjölgar nú á hverju ári. Hér er
um að ræða fjárfestingu, sem
komandi kynslóðir munu njóta.
Og einkum mun staða dreif-
býlisins mjög styrkjast á grund-
velli þessarar þrónunar.
Tilkoma útlendinga f ís-
lensku veiðiárnar hefur ef til
vill hækkað veiðileigu í dýrustu
og eftirsóttustu ánum. En það
hefði einnig samkeppni is-
lenskra efnamanna haft f för
með sér. Hitt skiptir þó miklu
meira máli, að tilkoma útlend-
inga aflar veiðifélögum við-
bótarfjármagns, sem ræður
úrslitum um, að unnt er að
hraða uppbyggingu við vötn
landsins.
Eitt fegursta og gjöfulasta
laxveiðihérað landsins er upp
af Borgarfirði.Laxveiði er þar
allt að 60% á stöng en 40% f
net. Vafalitið mun þróun-
in þar smám saman verða,
að net verða tekin upp til
eflingar stangaveiði. Á vatna-
svæði Arnessýslu eru um
áttatíu af hundraði veiði
fengin með netum. Einnig þar
verður vafalftið dregið úr
netaveiði eftir því sem
ásókn eykst í stangaveiði.
Netaveiði hverfur þó naumast
nokkurn tfma alveg, þar sem
víða eru staðhættir þannig, að
ekki verður komið við stang-
veiði til fullnýtingar á veiði-
möguleikum.
Þáttur útlendinga í
friðun straumvatn-
anna.
Nú þegar sumir verða til þess
að kasta steini að þeim erlendu
ferðamönnum, sem hafa yndi
af straumvötnunum okkar, þyk-
ir Landssambandi veiðifélaga
ástæða til að láta þá njóta sann-
mælis. Fram til þessa hafa þeir
einungis orðið til að bæta nýt-
ingu íslenskra stangaveiðiáa.
Og útlendir stangaveiðimenn
eiga sér allmerka sögu hér á
landi.
Englendingar tóku þegar um
1860 að venju komur sfnar
hingað til lands og tóku heilar
ár á leigu. Veiði Englending-
anna var hóflega stunduð og
varð það viðhaldi fiskstofna í
ánum mjög heillarfkt, t.d. á
vatnasvæði Hvftár í Borgar-
firði, þar sem netaveiði var vfða
sótt kappsamlega. Má hér vitna
til merkrar greinargerðar Þórs
Guðjónssonar veiðimálastjóra
með frumvarpi til laga um lax-
og silungsveiði, sem lagt var
fyrir Alþingi árið 1955.
Á sama hátt tóku ríkir íslend-
ingar stundum á leigu eða
keyptu stóra hluta straumvatna
á liðnum áratugum. Hafði það
þá friðun f för með sér, ef veiði-
leyfi voru f hæfilegum mæli
látin öðrum í té.
Nú á dögum er algengara, að
útlendingar kaupa einstök
veiðileyfi og standi á bökkum
ánna við hlið íslendinga. Þann-
ig hefur það verið við Norðurá
og Grímsá, þar sem Stanga-
veiðifélag Reykjavíkur hefur
miðlað veiðileyfum. En reynsl-
an af þátttöku útlendinga í
veiði er oftast nær sú sama og
áður. Þeir friða árnar f reynd,
ef veiðisókn þeirra er borin
saman við sókn íslendinga.
Því miður er of títt, að
tslendingar standi járnharðir
með stöng f hönd frá þvi
snemma að morgni fram á
kvöld. Þeir haga sér eins og
þeir séu i ákvæðisvinnu. Enga
mfnútu má missa og fiskurinn
dreginn á land án afláts, ef
hann tekur. Slik veiðimennska
er rányrkja, sem naumast getur
verið þátttakendum hvíld frá
önn hversdagsins. Að vonum
stendur áreigendum stuggur af
þessari meðferð á ánum. Og þá
verða vissulega velkomnir
nokkrir hæglátir útlendingar,
sem gera sig ánægða með 1—2
fiska á dag. Auðvitað haga ekki
allir fslensku veiðimennirnir
sér þannig, en þeir eru þvi
miður enn alltof margir. Og
Landssamtökum stangveiði-
manna hefur ekki lánast að
temja félögum sfnum mörgum
hverjum nýtt viðhorf til veiði-
vatna. Þessir menn eru ýmist
að setja veiðimet eða að vinna
sér inn „góðan" pening.
Hvert er verð á
veiðileyfum í
laxveiðiám?
Nokkrir fslenskir stang-
veiðimenn hafa látið sér um
munn fara, að útlendingar séu
að sprengja upp úr öllu valdi
verð á veiðileyfum og bola
þannig íslendingum frá ánum
sinum. I dagblaðinu Tfmanum
20. september s.l. er þetta haft
eftir Hákoni Jóhannssyni for-
manni Landssambands stanga-
veiðifélaga undir fyrirsögn-
inni: „Erlendir auðmenn
skæðir keppinautar íslenskra
stangaveiðimanna.“
Hákon segir m.a.:
Nú er svo komið að
útlendingar veiða f allflestum
okkar bestu laxveiðiám og á
besta laxveiðitímanum frá þvf í
lok júnf og fram f ágúst.
Sem dæmi um verð-
hækkunina vil ég nefna
Norðurá í Borgarfirði, eina af
okkar bestu og fegurstu lax-
veiðiám Stangaveiðifélag
Reykjavíkur sem hefur haft
þessa á á leigu um langt árabil,
hefur nú orðið að fara út á þá
braut, að selja útlendingum
besta og dýrasta tfmann til að
halda ánni. Árið 1969 kostuðu
dýrustu dagarnir fsl. kr.
2.800.00 per stöng nettó. Veiði-
leyfi á dýrasta tima voru seld
útlendingum s.l. sumar á 250
dollara brúttó (þ.e. fæði,
húsnæði, leiðsögn, ferðir o.þ.h.
innifalið í verði). Þrátt fyrir
þetta háa verð treysti S.V.F.R.
sér ekki til að leigja áfram
dýrasta tfmann samkvæmt
nýjum leigusamningum, sem
gerðir voru fyrir nokkrum
dögum.
Hér verður ekki komist hjá
að benda á helstu veilurnar f
þessum málflutningi Hákonar.
Stangaveiðifélag Reykja-
vfkur (SVFR), langsamlega
fjölmennustu samtök
stangaveiðimanna hér á landi.
fóru sjálf út á þá braut að selja
útlendingum veiðileyfi. Var
það gert í samvinnu við ferða-
skrifstofuna Mytravel f New
York. SVFR hafði góðan ágóða
af þessari sölu fyrst f stað, sem
hefði haldist, ef ekki hefði
óvænta atburði borið að
höndum. Salan til
útlendinganna þýddi f reynd,
að SVFR gat greitt niður verð á
veiðileyfum til félagsmanna
sinna.
Staða SVFR vcrsnaði hins
vegar og veiktist tilfinnanlega,
vegna mikilla fjárhagsörðug-
leika, sem hlutust af fjárfest-
ingu f veiðihúsi við Grfmsá,
samfara slæmri rekstraraf-
komu félagsins árið 1972.
Fjárhagsörðugleikarnir urðu
þess valdandi, að minna varð úr
endurbótum á veiðihúsinu við
Norðurá en áformað hafði ver-
ið. Það, ásamt erfiðum veiði-
skylyrðum við ána langtímum
saman sumarið 1973, olli því, að
ýmsir erlendir veiðimenn urðu
fyrir miklum vonbrigðum með
aðbúnað og veiði, svo sjáanlegt
var, að sala veiðileyfa á erlend-
um markaði yrði nú torveldari
en áður var. Við þetta bættist
veik staða dollarans sfðast liðið
haust, og olli þetta f samein-
ingu þvi, að SVFR hafði ekki
hug á dýrasta tfmanum í
Norðurá, sem þó stóð þeim til
boða. Þessu lyktaði svo þannig,
að ferðaskrifstofa Zoéga tók
hann á leigu. Hákon lætur
þessa að engu getið, en gefur í
staðinn i skyn, að SVFR hcfi
misst dýrasta tímann f Norðurá
sakir yfirboða útlendinga. Er
auðsætt, að SVFR sem umboðs-
aðili auðmanna í Bandaríkjun-
um þurfti ekki af þeirri ástæðu
að láta undan siga.
Samanburður sá, sem Hákon
gerir á verði veiðileyfa sumarið
1969 og 1973 sannfærir naum-
ast nokkurn um, að raunveru-
leg hækkun hafi orðið á veiði-
leyfum. Hann ber annars vegar
saman nettóverð 1969, sem
hann segir dýrast hafa verið kr.
2.800.00, og hins vegar brúttó-
verð 1973, sem hann segir vera
250 dollara. Brúttóverðið inni-
felur kaup leiðsögumanns,
leigugreiðslu fyrir bifreið hans,
fæði á veiðiheimili og leigu fyr-
ir herbergi þar og aðra þjón-
ustu, sem nauðsynlegt ér að
veita veiðimönnum, svo þeir
geti notið útivistarinnar á sem
bestan hátt. Næsta sumar mun
þannig kaup leiðsögumanns
með bifreið vera nálægt 70 doll-
arar. Hótelherbergi fæði kost-
uðu síðastliðið sumar um þrjú
þúsund krónur. Og ekkert af
þessu er innifalið í nettoverði
þvf, sem Hákon nefnir. En verð-
lag hér á landi mun líklega sak-
ir verðbólgu hafa þrefaldast á
fasteignamarkaði frá 1969 til
1973 o.s.frv.
Landssamband veiðifélaga
gerir ráð fyrir, að tilkoma út-
lendinga hafi haft áhrif til
hækkunar á verði veiðileyfa.
En hækkanir hefðu að likind-
um einnig átt sér stað sakir
aukinnar samkeppni Islend-
inga sjálfra um bestu árnar. En
hvað sem þvf liður, er hitt samt
ómótmælanlegt, að hingað til
hafa verið til á boðstólum nóg
veiðileyfi, svo ódýr, að naumast
hafa staðið undir kostnaði af
sölu þeirra.
Nú i vor hóf Landssamband
veiðifélaga smásölu á veiðileyf-
um í Bankastræti 6, Reykjavik.
M.a. hafa verið þar á boðstólum
veiðileyfi f Laxá i Aðaldal í
júni, en þar hefur verið góð
veiði þann mánuð. Stangaveiði-
dagurinn hefur kostað um
krónur 6.000.00 með fæði og
húsnæði. tslendingar hafa
hringt mikið og spurt um þessi
veiðileyfi, en aðeins brot af
framboðnum veiðileyfum hefur
selst, þótt á gjafverði hafi verið
í frægustu laxveiðiá landsins.
Samanburður Hákonar sann-
ar alls ekkert. Sérstaklega fer
fjarri veruleikanum sú aðferð
hans að áætla fyrst fjölda
stangaveiðimanna hér á landi,
áætla sfðan veiðidaga i islensk-
um ám og freista þess þannig
að komast að niðurstöðu um, að
ekki séu nægir veiðidagar fyrir
fslenska stangaveiðimenn.
Hann telur ekki heldur silungs-
veiðina með, sem er allt eins
mikið sport og laxveiði og hefur
sama gildi sem holl útilffs-
íþrótt.
FYamhald á bls. 18