Morgunblaðið - 04.08.1974, Blaðsíða 8

8 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. ÁGUST 1974
Á frídegi verzlunarmanna
Enginn þáttur í þjóðlífi Islendinga
ekki tengdur verzlun
Rætt við Jón Magnússon framkvæmdastjóra
„Almenningur gerir sér ekki Ijósa
grein fyrir þýðingu verzlunarinnar
fyrir atvinnullf landsmanna í nýút-
kominni skýrslu um úttekt atvinnu-
veganna. sem ráðgjafafyrirtækið
Hagvangur gerði. er komizt að þeirri
niðurstöðu, að verzlunin hafi verið
hornreka og ekki setið við sama
borð og sjávarútvegur, landbúnaður
og iðnaður." Þannig mæltist Jóni
Magnússyni framkvæmdastjóra hjá
Johan Rönning h.f.
Og blm spurði, hvað ylli þessari
afstöðu
„Þessi undarlega afstaða til verzl-
unar stafar af þvf," sagði Jón, „að
menn gera sér ekki Ijóst, að verzlun-
in er framleiðsla, þ e. lokastig fram-
leiðslo, þegar henni er komið til
neytandans Verzlunin þjónar öllum
atvinnuvegum landsmannaog starf
semi. Verkamaðurinn við uppskipun
hjá Eimskip vinnur við verzlun og
laun hans eru hluti af vöruverðinu,
sama er að segja um sjómenn kaup-
skipaflotans o.s.frv. í raun er enginn
þáttur I þjóðlffi okkar, sem ekki er
tengdur verzluninni. Með þv! að
flytja inn t.d. rafmótor njótum við
jafnframt tækinkunnáttu og mennt
unar, sem þarf til þess að framteiða
sllkt tæki. Þessi sami rafmótor er
sfðan aflgjafi f iðnaði og skapar
margfalt verðmæti. Engin þjóð
Evrópu er jafn háð utanrfkisviðskipt-
um og við íslendingar og þvf ákaf-
lega þýðingarmikið, að vel sé á
málum haldið
Ef borin er saman út- og innflutn-
ingsverzlun sést, að útflutningur er
mjög einhæfur, þar sem innflutn-
ingsverzlun þarf að leysa T.d þarf
ein vélaverzlun við Suðurlandsbraut
að verzla með 50 þús. vörutegundir
í nútfmaþjóðfélagi verður verzlun-
in æ þýðingarmeiri og vandasamari
og krefst meiri menntunar, tækni-
kunnáttu. áætlunargerðar, markaðs-
könnunar o.fl. Nota þarf flóknari
vélar og tæki, rafreikna, fjarrita.
Þjálfa þarf fólk fyrir þessi tæki og
sölumenn verða að hafa þekkingu á
hinum flóknustu vörum. Sumar vör-
ur þarf verkfræðinga eða tæknifræð-
inga til að selja.
Sérhæfing eykst stöðugt og fs-
lenzk innflutningsfyrirtæki þurfa I
æ rfkara mæli að senda starfsmenn
sfna erlndis til sérþjálfunar f lengri
eða skemmri tlma í senn."
— En starfa ekki of margir við
heildverzlun?
„Það er mjög útbreiddur misskiln-
ingur, að alllt of margir vinni við
heildverzlun og hún bindi þannig of
mikið af mannafla þjóðarinnar.
Samkvæmt skýrslu hagrann-
sóknadeildar Framkvæmdastofnun-
ar rfkisins er hlutur heildvarzlunar-
innar 4% af heildarmannafla lands-
manna 1963, en 3,8% 1964 og
4,1% 1971 eða 1,5% af fbúum
landsins. Miðað við þýðingu verzl-
unarinnar eru þessar tölur I lág-
marki. Frumherjar sjálfstæðisbaráttu
fslendinga á öldinni sem leið höfðu
miklu meiri skilning á þýðingu þess-
arar atvinnugreinar, þvf að sjálfur
Jón Sigurðsson taldi það frumskil-
yrði fyrir sjálfstæði fslendinga. að
við fengjum frjálsa verzlun og sigl-
Framhald ð bls. 31
Jón Magnússon.
Gunnar Snorrason.
Afstaða hins opinbera til verzlunarinnar
verður að breytast
— segir Gunnar Snorrason kaupmaður
f VERZLUNINNI Vogaveri hittum við
fyrir kaupmanninn, Gunnar Snorra-
son. Gunnar var önnum kafinn við
afgreiðslu i kjötdeildinni. þegar Mbl
bar að garði, en gaf sér þó tíma til
að rabba um stöðu verzlunarinnar
og verzlunarmál almennt.
— Þegar við nefnum stöðu verzl-
unarinnar f dag dettur mér fyrst í
hua að vísa til nýútkominnar skýrslu
frá Hagvangi h/f, þar sem glögg-
lega kemur fram, að verzlunin hefur
verið afskipt í þjóðfélaginu. Ráða-
menn hafa jafnvel lýst því yfir opin-
berlega, að verzlun sé annars flokks
atvinnuvegur og þeir, sem stundi
hann, séu afætur á þjóðfélaginu.
Þegar þetta er skoðað ofan f kjölinn
er þó augljóst, að verzlunin er nauð-
synlegur tengiliður bæði milli fram-
leiðenda innbyrðis og milli framleið-
enda og neytenda, og þetta sjónar-
mið kemur reyndar einnig fram f
þessari skýrslu. Af hálfu hins opin-
bera hefur engum afskiptum verið
beitt verzluninni til framdráttar og
hún er t.d. nær alveg afskipt, hvað
varðar fjárfestingarlánasjóði. Ég lýt
svo á, að þessi afstaða hins opin-
bera til verzlunarinnar verði að
breytast Við þetta má bæta, að
skoðun hagfræðinga er sú, að verzl-
un sé engu ómerkari en aðrar at-
vinnugreinar þjóðfélagsins, t.d. iðn-
aður, sjávarútvegur og landbúnað-
ur, enda verður það augljóst ef þessi
sjónarmið, sem fram koma í skýrslu
Hagvangs og ég nefndi áðan, eru
tekin til greina.
Tal okkar berst að verðlagsmál-
um, en um þau hafði Gunnar þetta
að segia:
-— Eg hef þá skoðun. að verzlunin
bú' við algjörlega úrelt verðlags-
kerfi, sem hvergi á sér hliðstæðu I
nálægum löndum. Það vinnur á
móti almenningi, eykur dýrtfðina og
að auki kostar þetta fyrirtæki stórfé,
eða yfir 20 milljónir króna eins og
fram kemur á sfðustu fjárlögum. I
stað þess að hafa frjálsara verð-
myndunarkerfi, sem gefur fólki kost
á að verzla, þar sem þvf hentar og
kjörin eru bezt hegnir núverandi
verðlagskerfi beinlfnis innflytjendum
eða kaupmanninum fyrir að gera
góð innkaup og að sjálfsögðu kemur
það niður á neytendum.
Hvað viltu segja um hinar stór-
auknu niðurgreiðslur landbúnaðar-
vara, sem voru ákveðnar f sumar?
Niðurgreiðslurnar blandast að
miklu leyti inn I verðlagsmálin. Með
niðurgreiðslunum, sem núverandi
rfkisstjórn fór út f rétt fyrir kosningar
og gerði að kosningabombu, átti sér
stao einhver mesta eignaupptaka f
verzlun, sem um getur, þ.e.a.s með
þvf að þvinga kaupmenn til að selja
landbúnaðarvörur fyrir miklu lægra
verð en innkaupsverði nemur
Hver urðu viðbrögð fólks við
þessum niðurgreiðslum?
— Fyrstu viðbrögðin voru þau að
hremma sem mest á sem skemmst-
um tfma, þvf að fólk hafi ekki trú á,
að þessi veizla stæði lengi.
— Því má gjarnan bæta við I
sambandi við þetta. að þrátt fyrir að
pólitíkusar noti verzlun f hrossa-
kaupum, t d við myndun rfkisstjórn-
ar, og beiti hana geigvænlegu rang-
læti I sambandi við verðlagsmál og
niðurgreiðslur nota þeir smásölu-
verzlunina miskunnarlaust og á
óskammfeilinn hátt til innheimtu-
Framhald á bls. 18
Laugardagslokunin stærsti
vinningurinnn
Rætt við Eyjólf Guðmundsson
hjá Síld & fiski
Eyjólfur Guðmundsson hafðí I
ýmsu að snúast, þegar blm. Mbl
leit inn til hans á dögunum, þar sem
hann sat f skonsu sinni inn af kjör-
búðinni Sild & fiskur á Bergstaða-
stræti Einhvers staðar vantaði pyls-
ur og setja varð mann I að kippa þvf
í lag, annar var f vandræðum með
matarpöntun og leitaði til Eyjólfs til
að spyrja ráða.
Eyjólfur hefur verið verzlunarstjóri
hjá Sfld & fiski f þrjátíu ár og sagði.
að líklega væri starf hans fjöl-
breyttara en fiestra annarra
verzlunarstjóra, þegar blm. bað
hann að lýsa starfsdegi sinum.
„Þetta fyrirtæki er margþætt,"
sagði Eyjólfur. „í tengslum við
verzlunina sjálfa, þar sem vinna
fimm manns, er pylsugerð, eldhús
og heildsala, sem selur framleiðslu-
vörur okkar til annarra verzlana. Það
eru aðallega kjötvörur frá svina-
búinu á Minni-Vatnsleysu.
Nú. ég byrja klukkan 8 á
morgnana, búðin opnar klukkan 9,
en í kjötbúðum er alltaf mikil vinna
fyrir og eftir lokun. Bera þarf fram
nýjar vörur daglega og ganga frá
þeim í kæligeymslum á kvöldin. Ég
þarf að sjá um verzlunina, útkeyrslu,
eldhúsið, heildverzlunina, pantanirá
vörum, útreikninga á verði, fylgjast
með, hvað vantar og annað þess
háttar. Síðast, en ekki sízt er mikill
hluti starfs mins fóginn I leiðbein-
ingum."
— Hafa orðið miklar breytingar á
kjörum verzlunarfólks?
„Já, það hafa orðið töluverðar
breytingar. Mesta breytingin varð
við styttingu vinnuvikunnar.
Reyndar hefði verið æskilegra að
vinnutlmastyttingin hefði náðst með
samningum, en ekki lagaboði.
Vinnuvikan var áður 46 stundir hjá
afgreiðslufólki en 44 hjá skrifstofu-
fólki en nú er vinnuvikan 40
stundir. Ég held þess vegna, að
óhætt sé að fullyrða, að verzlunar-
fólk hafi unnið lengri vinnuviku en
aðrar stéttir. Þá á ég við yfir allt árið,
þvi að auðvitað vinna margar stéttir
lengri vinnudag einhvern hluta af
árinu.,,
— En nú eru ekki allir jafn
ánægðir með að hafa verzlanir
lokaðar á laugardögum, hvað vilt þú
segja um það?
„Laugardagslokunin er stóri
vinningurinn okkar. Fyrir nokkrum
árum hefði okkur ekki dreymt um
slfkt. Auðvitað væri æskilegt, að
opnunartimi verzlana færi ekki
saman við vinnutfma verzlunarfólks,
en á meðan verzluninni er jafn
þröngur stakkur skorinn og nú, er
ekki um annað að ræða Ef verzlun-
inni væri skapaður eðlilegur
rekstrargrundvöllur væri hægt að
koma á vöktum og hafa opið lengur
en vinnutími okkar segir til um. En
verzlunin getur ekki bætt á sig þeim
kostnaði, sem leiðir af lengri
opnunartíma
Að sjálfsögðu þurfa viðskiptavin-
irnir að breyta innkaupavenjum sfn-
um f samræmi við breyttan opn-
unartfma verzlana, eins og þeir hafa
áður þurft að gera, t.d. þegar
Framhald á bls. 18
v.necr ios | th«r
«>s
Eyjóifur Guðmundsson.
Magnús Eyjólfsson.
Frjáls álagning leiðir til
lækkaðs verðs
Rætt við Magnús Erlendsson,
fulltrúa hjá Björgvin Schram hf.
„ÉG ER búinn að vinna við þetta
fyrirtæki í 21 ár, eða frá þvf að það
var stofnað og hef þess vegna
kynnzt ýmsu og minnist ýmissa erf-
iðleika, sem heildverzlunin hefur átt
í. Ég man eftir þvi til dæmis, þegar
innflutningur á ávöxtum var tak-
markaður og börnunum fannst ekki
komin jól fyrr en þau fundu lykt af
eplum og þeirri miklu breytingu,
sem varð, þegar innflutningur var
gefinn frjáls fyrir um tfu árum. En ég
man ekki eftir að ástandið hjá heild-
verzluninni hafi verið verra en það er
í dag "
Þannig mæltist Magnúsi Erlends-
syni fulltrúa hjá Heildverzlun Björg-
vins Schram, þegar blm. spjallaði
við hann sl. fimmtudag. Eins og
kunnugt er flytur verzlunin aðallega
inn ferska ávexti og hefur Björgvin
sjálfur stundað þess konar verzlun f
40 ár.
Blm. spurði Magnús, hvort hann
ætti með ofangreindum orðum sin-
um við áhrif 25% innborgunar-
gjaldsins.
„Já," svaraði Magnús, „það gefur
auga leið, að þegar fryst eru 25% af
fjármagni fyrirtækis verður það að
minnka vöruvalið Við höfum enga
banka eða stofnanir til að hlaupa í til
að fá aukið fjármagn og verðum
þess vegna að meira eða minna leyti
að skammta vörur til viðskiptavin-
anna.
Auk þess er álagningin svo lág, að
fyrirtæki ! okkar grein standa varla I
stykkinu. Ávextir, sem við flytjum
aðallega inn, eru mjög viðkvæm
vara og geta auðveldlega orðið fyrir
skemmdum. Áhættan I greininni er
þess vegna mikil og okkur er ekki
ætluð af verðlagsyfirvöldum nein
aukaálagning til að mæta slfkum
tjónum ef til dæmis farmur verður
fyrir skemmdum."
— Hvað er álagningin mikil hjá
ykkur?
„Álagning á matvöru er á milli 8
og 10%, sem er allt of lítið. Þegar
búið er að greiða allan kostnað, sem
hefur stórhækkað, er orðið harla lítið
eftir og nú er svo komið, að mörg
heildsölufyrirtæki eru farin að segja
upp fólki ."
— Hvað viljið þið fá háa álagn-
ingu?
„Þvf er erfitt að svara f fljótu
bragði Helzt viljum við frjálsa sam-
keppni með þvi að fá að ráða
álaggningunni sjálfir, en ekki að
einhverjar skrifstofur úti I bæ, sem
enga innsýn hafa, séu látnar úm
það".
— En leiðir frjáls álagning ekki
bara til samtryggingar kaupmanna
og hærra vöruverðs?
„Nei, frjáls álagning myndi leiöa
til hins gagnstæða. Þó að við reyn-
um að kaupa inn á sem hagstæð-
ustu verði ýtir núverandi kerfi undir
það, að menn kaupi dýrt inn, af þvf
þannig fá þeir meira f kassann."
— Hvernig fylgizt þið með mark-
aðsverði á ávöxtum erlendis?
„Við fáum skeyti á fjarritann dag-
lega frá helztu viðskipaaðilum t.d. f
Gautaborg, Rotterdam, Hamborg,
Kaupmannahöfn og vfðar, þar sem
sagt er frá markaðsverði þann dag-
inn. Fólk undrast oft verðbreytingar,
sem verða á ávöxtum, en þær stafa
af sveiflum, sem verða á markaðs-
verði f þessum löndum En framboð
og eftirspurn ráða þar algerlega
verðinu
Við gerum svo pantanir að jafnaði
vikulega með fjarrita og fáum vör-
una setta beint f skip. Daginn sem
skipið á að koma erum við tilbúnir
með öll skjöl og strax og varan er
Framhald á bls. 18