Morgunblaðið - 20.08.1974, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. ÁGUST 1974
5
Suður-Afríka
JíenrJJork3hne$
eftir Charles Mohr
ENSKUMÆLANDI Suður-
Afrfkubúar, sem eru minni-
hluti af minnihluta, hafa orðið
æ sinnulausari og duglausari f
stjörnmálalegri þátttöku og nú
steðjar sú hætta að, að þeir
missi yfirráð yfir fjármálum
þessa þjóðfræðilega flókna
samfélags.
Þetta eru nokkrar af þeim
niðurstöðum, sem komizt var
að, þegar enskumælandi fólk
hélt nýlega upp á þann dag, er
„landnemarnir 1820“ komu að
landi, með þvf að Ifta á stöðu
sfna fyrr og nú af sjálfsgagn-
rýni.
t Suður-Afrfku er talið að búi
16.2 milljðnir svartra manna,
2.2 milljónir manna af blönd-
uðum uppruna, nærri 700.000
Asfumenn og 4 milljónir hvftra
manna. Hvfta fólkið einokar öll
stjórnmálaleg völd og nýtur
forréttinda f fjárhagslegu- og
stéttarlegu tilliti.
Hinir enskumælandi, sem
flestir eru af brezkum upp-
runa, eru 38 prósent af hvftum
fbúum. Afrfkanarnir — sem
eru blanda af afkomendum hol-
lenzkra, franskra og þýzkra
innflytjenda, sem tóku að flytj-
ast til landsins á 17 öld — eru
helmingur hvftu fbúanna.
Landnemarnir 1820 voru
hópur brezkra innflytjenda,
sem námu land á austurhluta
Góðrarvonarhöfða skömmu eft-
ir að Bretland náði honum frá
Hollandi á meðan á Napóleon-
styrjöldunum stóð.
Niðurstöður enskumælandi
minnihlutans sýna fram á hve
fallvölt gæfa hvftra manna hef-
ur verið sfðan Bretar gáfust
upp fyrir Afrfkönum f
Búastrfðinu um aldamótin.
Þjóðarflokkuriun, sem er að
miklum meirihluta afrfkansk-
ur flokkur, hefur verið f
strangri valdaaðstöðu f meira
en 26 ár. 1 kosningunum í aprfl
styrkti flokkurinn stöðu sfna
svolftið og hefur nú 122 þing-
sæti af 171 f neðri deild þings-
ins. Gamall draumur afrfk-
anskra þjóðarsinna rættist
1961, þegar Suður-Afríka sagði
sig úr brezka heimsveldinu og
varð lýðvcldi.
Enskumælandi minnihlutinn
gegnir veigamiklu hlutverki.
Þeir eru málsnjöllustu og hörð-
ustu gagnrýnendur aðskilnaðar
kynþátta, kenningar Afrfkana
um aðskila þróun kynþáttanna
og hin sffellda gagnrýni á
ensku í dagblöðum hefur orðið
til þess að John Vorster, for-
sætisráðherra, hefur hótað að
leggja hömlur á prentfrelsi.
Samt virðist mikill hluti
enskumælandi minnihlutans,
sem hefur það gott, hefur sund-
laug í garðinum, þjóna og þægi-
leg lffsskilyrði, vera meiri kyn-
þáttahatarar og fullt eins fhald-
samir og Afrfkanarnir.
„Þetta góða lff hefur deyft
þá,“ sagði Helen Suzman, sem
var f mörg ár eini talsmaður
frjálslyndra manna f Framfara-
flokknum f þinginu.
En það, sem er alvarlegra, er,
að mörgum hvftum, enskumæl-
ándi mönnum virðist standa
alveg á sama um stöðugar og
oft harðar umræður um kyn-
þáttamál.
Laurie Schlemmer, prófessor
við félagslega stofnun við há-
skólann f Natal, skýrði frá skoð-
anakönnun, sem gaf til kynna,
að 59 af hundraði enskumæl-
andi Suður-Afrfkubúa „skipta
sér ekki af þjóðféiagsmálum".
1 ritstjórnargrein f Jóhannesar-
borgarstjörnunni var þetta tal
in „hræðileg afstaða".
H.L. Watts prófessor, sem
framkvæmdi skoðanakönnun
upp á eigin spýtur, sagði ensk
áhrif f Suður-Afrfku fara
minnkandi: „Þangað til fyrir
skömmu höfðu hvftir, ensku-
mælandi fbúar Suður-Afrfku
einokun yfir öllu fjárhagslegu
valdi, nú þurfa þeir að deila þvf
með öðrum. Þeir munu lfka
finna, að þeir eiga þá á hættu
að missa stjórn á mikilvægum
atriðum fjármálalegs valds f
landinu."
Þó að aðal kaupsýslumenn-
irnir séu enn enskir eða Gyð-
ingar, eru amerfskir milljóner-
ar, braskarar og forstjórar að
koma fram á sjónarsviðið og
Afrfkanarnir, sem áður bjuggu
f sveitum, eru nú orðnir fleiri
en enskumælandi fólkið f borg
unum.
Vantraust og óvild Afrfkana
og enskumælandi fólks hefur
löngum sett svip sinn á þjóðlff-
ið.
Skáldið Guy Butler, prófessor
við háskólann f Rhodes, sagði:
„Hvað finnum við undir yfir-
borði hinnar miklu efnahags-
legu velferðar okkar? Heilmik-
ið af blygðunarleysi, axiaypp-
ingum, biturð og gremju yfir
valdi Afrfkananna, vonsvikni
yfir minnkandi áhrifum
brezkrar hefðar, ótta við og
samvizkubit vegna svarta fólks-
ins, og þá venju að koma sök-
inni á einhvern annan.“
(Þýð: J.Þ.Þ.)
INNRÖMMUN
Af gefnu tilefni neyðumst vér
nú til að fylgja fast eftir 50%
fyrirframgreiðslu á allri inn-
römmun.
ÁSBRÚ NJÁLSGÖTU, INNRÖMMUN ÁRNA
YTRI-NJARÐVÍK
INNRÖMMUNIN EDDA BORG HAFNARFIRÐI
INNRÖMMUNIN GARÐASTRÆTI
RAMMAIÐJAN ÓÐINSGÖTU.
SUNNA
FLUTT
UR BANKASTRÆTI
NIÐUR í LÆKJARGÖTU

LÆKJARGATA
Fjölbreyttasta ferðavalið.
Hagkvæmustu verðin.
Gðð hðtel og fbúðir.
Eigin skrifstofur Sunnu með fslenzku
starfsfðlki á Mallorka, Costa del Sol og á
Kanarfeyjum.
Allar ferðir dagflug með giæsilegum
Boeing þotum.
Alla laugardaga COSTA DEL SOL.
Alla þriðjudaga og marga miðvikudaga
MALLORKA.
Alla sunnudaga RINARLÖND —
KAUPMANNAHÖFN.
Annan hvern laugardag KANARlEYJAR.
FERflASKRIFSTOFAN SUNNA
LÆKJARGðTU 2 SIMAR 16400 12070
G1 asgow-London
tvisvar í viku
British Airways flýgur nú bæöi á miðvikudögum og
sunnudögum frá Keflavík til Glasgow og London - og
áfram til yfir 200 staöa í 88 löndum.
Brottfarartimi kl. 16.05 frá Keflavík, kl. 11.35 frá London.
Flogiö meö hinum þægilegu Trident 2 þotum i samvinnu
viö Flugfélag íslands og Loftleiöir.
British airways
Now worldwide you 11 be in good hands