Morgunblaðið - 31.08.1974, Side 3

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. ÁGUST 1974
3
Bankastjórn Seðlabanka Islands:
Gengisbreytingin á að bæta við-
skiptajöfnuð um 4000 millj.
Bankastjórar Seðlabankans tilkynna gengislækkun. Jóhannes Nordal
(t.v.) og Guðmundur Hjartarson. Ljósm. Mbl. Sv. Þorm.
A FRÉTTAMANNAFUNDI hjá
Seðlabanka tslands f gærmorgun,
þar sem tilkynnt var um gengis-
lækkun fsienzku krónunnar, las
Jóhannes Nordal bankastjóri upp
eftirfarandi greinargerð banka-
stjórnar Seðlabankans:
Hinn 21. ágúst sl. ákvað Seðla-
bankinnn afnám gengisskrán-
ingar og stöðvun gjaldeyris-
viðskipta, þar sem hann taldi, að
aðstæður til skipulegra gjald-
eyrisviðskipta væru ekki lengur
fyrir hendi vegna óvissu í gengis-
og efr.ahagsmálum.
Bankastjórn Seðlabankans
hefur nú að höfðu samráði við
bankaráð lagt til við ríkisstjórn-
ina, að gengisskráning verði tekin
upp að nýju n.k. mánudag, og
verði þá markaðsgengi fslenzku
krónunnar gagnvart bandarfsk-
um dollar ákveðið sem næst 17%
lægra en það gengi, er í gildi var,
áður en gengisskráningu var
hætt. Verður þá kaupgengi
dollars kr. 118,30 og sölugengi
118,70, en gengi annarra mynta í
samræmi við það. Hefur ríkis-
stjórnin samþykkt þessa tillögu
Seðlabankans. Mun hún leggja
fram frumvarp til laga um sér-
stakar ráðstafanir í sambandi við
gengisskráninguna, einkum að
því er varðar gengishagnað af út-
flutningsvörubirgðum, og verða
gjaldeyrisviðskipti ekki tekin upp
að nýju, fyrr en lög um það efni
hafa verið samþykkt á Alþingi.
Sú gengisbreyting, sem nú hef-
ur verið ákveðin, hefur þann tví-
þætta tilgang að tryggja rekstrar-
afkomu atvinnuveganna og bæta
greiðslustöðuna við útlönd. Eins
og kunnugt er, hefur afkoma út-
flutningsatvinnuveganna farið
mjög versnandi undanfarna mán-
uði, bæði vegna kostnaðarhækk-
ana hér innanlands og óhagstæðr-
ar þróunar á ýmsum útflutnings-
mörkuðum. Er fyrirsjáanlegt, að
veigamiklar greinar útflutnings-
framleiðslunnar verða að draga
saman starfsemi sfna eða stöðva
hana að mestu leyti, áður en langt
um líður, ef ekkert er að gert. Er
þvf yfirvofandi alvarlegur sam-
dráttur í atvinnu samfara minnk-
andi gjaldeyristekjum. Er gengis-
breytingin sérstaklega við það
miðuð, að hún geti með viðeig-
andi hliðarráðstöfunum tryggt
sæmilega afkomu útflutningsat-
vinnuveganna við núverandi
verðlag og markaðsaðstæður. Er
þá m.a. gert ráð fyrir því, að ekki
verði um að ræða áframhaldandi
víxlverkanir kaupgjalds og verð-
lags, heldur aðeins tiltölulega hóf-
lega aukningu rekstrarkostnaðar
vegna launauppbóta til láglauna-
fólks og samsvarandi leiðrétting-
ar á fiskverði.
Einnig er gengisbreytingin við
það miðuð, að hún bæti við-
skiptajöfnuðinn við útlönd um
allt að 4000 millj. kr. á ársgrund-
velli, en það er svipuð fjárhæð og
útlit er fyrir, að greiðsluhallinn
við útlönd verði í heild
á þessu ári. Enn fremur
á hún að eyða þeirri óvissu um
framtíðarverðgildi íslenzku
krónunnar, sem svo mjög
hefur ýtt undir spákaupmennsku
og óeðlilega eftirspurn eftir gjald-
eyri undanfarna mánuði. Stefnt
verður að því næstu mánuði að
halda meðalgengi íslenzku krón-
unnar sem stöðugustu, enda þótt
óumflýjanlegt sé, að um breyti-
lega skráningu einstakra gjald-
eyristegunda verði að ræða, þar
á ári
sem gengi allra helztu viðskipta-
mynta, sem hér eru skráðar, er nú
breytilegt frá degi til dags.
Loks er rétt að leggja áherzlu á
það, að þessa gengislækkun ber
að skoða sem lið í i.v,~jðsynlegum
heildarráðstöfunum i efnahags-
málum, sem bankastjórn Seðla-
bankans vonazt til, að fram-
kvæmdar verði á næstunni. Efna-
hagsvandi sá, sem við hefur verið
að glíma hér á landi að undan-
förnu, er margþættur, en frumor-
sök hans er gífurleg aukning inn-
lendrar eftirspurnar samfara
versnandiviðskiptakjörum. Vegna
hinnar innlendu verðbólgu sem
þessu hefur verið samfara, hefur
greiðslujöfnuðurinn við útlönd
farið hraðversnandi, jafnframt
því sem þrengt hefur að afkomu
útflutningsatvinnuveganna. Þótt
lækkun gengis krónunnar geti um
sinn haldið í horfinu um afkomu
atvinnuveganna, verður ekki um
varnalegan bata að ræða, nema
takast megi að hægja verulega á
eftirspurnaraukningunni með
viðeigandi aðgerðum { launa- og
verðlagsmálum annars vegar, en í
fjármálum og peningamálum hins
vegar. Er sérstaklega mikilvægt,
að jafnaður verði sívaxandi halli
á mörgum sviðum opinbers bú-
skapar og dregið úr notkun er-
lends lánsfjár til innlendra fram-
kvæmda.
Lög frá Alþingi:
Ráðstöfun gengis-
hagnaðar í þágu
sjávarútvegsins
Stjórnarfrumvarp:
Söluskattur
hækki um 2%
FRUMVARP til laga um ráðstaf-
anir vegna ákvörðunar Seðla-
banka tslands um breytingu á
gengi fslenzkrar krónu var til um-
ræðu f báðum deildum þings f
gær og afgreitt sem lög frá
Alþingi.
Fyrsta grein frumvarpsins
fjallar um fresti þá, sem settir
eru f sambandi við afgreiðslu toll-
skjala og eru f samræmi við það,
sem áður hefur tfðkazt við fyrri
gengisbreytingar. Að öðru leyti
gilda almenn ákvæði tollskrár-
laga um tollmeðferð skjala, eftir
að hið nýja gengi hefur tekið
gildi.
Samkvæmt 2. gr. frumvarpsins
er gert ráð fyrir því, að fram-
leiðsla frá og með 1. september
verði greidd á hinu nýja gengi og
fær fiskvinnslan þannig notið
hins nýja gengis þegar eftir að
gengisbreytingin hefur átt sér
stað. Þá er og gengið út frá því, að
fiskverð, sem ákveðið verður frá
og með 1. október taki einnig til
þess afla, sem seldur verður í
september.
Karjalainen
á laxveiðum
AHTI Karjalainen, utanríkisráð-
herra Finnlands, sem hingað kom
á fund utanríkisráðherra Norður-
landanna, hélt sfðdegis f gær upp
f Borgarfjörð þar sem hann mun
verða við laxveiðar í dag, laugar-
dag. Að sögn Haralds Björnssonar
aðalræðismanns Finna á Islandi
óskaði Karjalainen eftir þvf að
stunda veiðarnar í friði og þvf er
ekki gefin upp nákvæmari stað-
setning á hvar utanríkisráðherr-
ann rennir fyrir laxinum. Karjal-
ainen heldur utan ásamt föru-
neyti sínu í fyrramálið.
Samkvæmt frumvarpinu verð
ur ekki tekinn gengismunur
af öðrum afurðum en sjávarafurð-
um. Að því er iðnað og landbúnað
snertir kemur sá hagnaður, sem
af gengisbreytingunni kann að
leiða fyrir útflutninginn, þessum
atvinnugreinum beint til góða.
Um sjávarútveginn gegnir öðru
máli. 1 sambandi við þær fjöl-
þættu ráðstafanir, sem ríkis-
stjórnin mun beita sér fyrir í því
skyni að bæta afkomu sjávarút-
vegsins, er óhjákvæmilega um að
ræða nokkrar tilfærslur milli ein-
stakra greina. Þykir þvf eðlilegt,
eins og áður hefur verið við
gengisbreytingar, að þeim gengis-
mun, sem myndast við skil á
gjaldeyri fyrir afurðir, sem fram-
leiddar hafa verið fyrir gengis-
breytinguna, en ekki greiddar
fyrr en eftir hana, verði ráðstafað
i þágu hinna ýmsu greina sjávar-
útvegsins og sjóða hans eftir því,
sem frumvarpið ákveður eða
sfðar kann að verða ákveðið.
Gengismunur, sem frumvarpið
gerir ráð fyrir, skal færður á sér-
stakan reikning á nafni rfkissjóðs
í Seðlabankanum. Fé, sem á
reikninginn kemur, skal ráðstaf-
að með sérstökum lögum í þágu
sjávarútvegsins og sjóða hans.
Aður en umræddu fé er ráðstafað
skal greiða af þvf, sem hér segir.
a. Hækkanir á flutningskostn-
aði og öðrum sambærilegum
kostnaði við útflutning vegna
þeirra afurða, sem framleiddar
hafa verið fyrir 1. september
1974, en fluttar út eftir gjald-
eyrisbreytinguna.
b. Gengisbætur vegna inn-
stæðna Verðjöfnunarsjóðs fisk-
iðnarins, sbr. ákvæði laga nr.
18/1972.
c. Halla, sem verða kann vegna
niðurgreiðslu á olíu til fiskiskipa
fram til 1. október 1974.
Ríkisstjórninni skal heimilt að
setja með reglugerð eða á annan
hátt nánar fyrirmæli um fram-
kvæmd þessara laga.
Gcir Hallgrfmsson, forsætisráð-
herra, fylgdi frumvarpinu úr
hlaði. Sagði hann m.a., að gengis-
breytingin hefði tvíþættan til-
gang: að tryggja rekstrargrund-
völl atvinnuveganna og að bæta
greiðslustöðu þjóðarbúsins gagn-
vart útlöndum. Niðurstöð-
ur áætlana Þjóðhagsstofnunar
sýndu, að við rekstrarskilyrði í
júní sl. voru taldar horfur á 1.340
m. kr. tapi á báta- og togaraflotan-
um á heilu ári. 1 þessum tölum er
ekki talinn kostnaðarauki sjávar-
útvegsins af hækkun olíuverðs
frá því í nóvember sl. til dagsins í
dag, sem gæti numið 1.200 —
1.300 m. kr. á heilu ári. Auk þess
mátti ætla, að um 200 — 300 m.
kr. halli gæti orðið á Trygginga-
sjóði fiskiskipa Þannig virtist í
heild um hallavandamál að glfma,
Framhald á bls. 23
Á DAGSKRÁ efri deildar Alþing-
is f gær var til 1. umræðu frum-
varp til laga um breytingu á lög-
um um söluskatt. Frumvarpið
gerir ráð fyrir þvf, að söluskattur
verði hækkaður um tvö prósentu-
stig, úr 11% f 13%. Eftir þá
hækkun yrðu þau gjöld, sem lögð
eru á söluskattsstofn, samtals
19%, er skiptast þannig milli
gjaldstofna: söluskattur 13%,
söluskattsauki 4%, viðlagagjald
1% og gjald til að draga úr áhrif-
um olfuverðhækkana 1%. Tvö sfð-
astnefndu gjöldin eru þó tfma-
bundin að eiga ekki að gilda leng-
ur en til 28. febrúar 1975.
Fjármálaráðherra, Matthfas Á.
Mathiesen, fylgdi frumvarpinu úr
hlaði. Sagði hann, að til athugun-
ar hefði verið að bæta umræddri
hækkun á söluskattsaukann, enda
hefði verið gert ráð fyrir því á sl.
vetri, að hann yrði 5%. Frá þessu
hefði verið horfið af tvennum
ástæðum. I fyrsta lagi hefði sölu-
skattsaukinn verið tengdur sér-
stökum kjarasamningum. 1 öðru
lagi ættu sveitarfélögin enga hlut-
deild í tekjum af söluskattstekj-
um, sem rétt hefði verið að taka
mið af, eins og fjárhag sveitarfé
laga almennt væri komið.
Skuld ríkissjóðs á aðalvið-
skiptareikningi við Seðlabankann
næmi nú milli 2 og 3 þúsunda
milljóna króna, sem að hluta til
stafaði af framlögum rfkissjóðs til
ríkisstofnana umfram það, sem
fjárlög hefðu gert ráð fyrir, að
hluta til vegna launasamninga við
ríkisstarfsmenn, sem ekki lá fyrir
fyrr en um mánaðamót maí-júní,
en laun varð að greiða samkvæmt
þeim frá áramótum og loks vegna
þeirra ráðstafana, sem nauðsyn-
legar þóttu til að halda efnahags-
lífinu í skefjum nú í sumar, þ.e.
viðnámslaga gegn verðbólgu. I
þessu sambandi hefði verið treyst
á ráðstafanir nú í haust, til að
rétta þennan halla af að nokkru.
Ráðherrann sagði, að þessi hækk-
un myndi ekki ná nema til um
þriggja mánaða á þessu ári og því
vart skila ríkissjóði meiri tekjum
í ár en sem næmi um 400 milljón-
um króna.
Nokkrar umræður urðu i deild-
inni um málið, sem vísað var til 2.
umræðu og fjárhags- og viðskipta-
nefndar með 11 samhljóða at-
kvæðum.
Ráðstefna um
umferðaröryggi
NORRÆNA umferðaröryggis-
nefndin kom saman til fundar á
Hótel Loftleiðum s.l. mánudag. t
umferðaröryggisnefndinni eiga
sæti tveir fulltrúar frá stofn-
unum f hverju Norðurlandanna,
sem fjalla um umferðarmál. Auk
þeirra sitja fundinn embættis-
menn frá þvf landi, sem fundur-
inn er haldinn hverju sinni.
Umferðaröryggisnefndin held-
ur fundi einu sinni á fri og
þar eru lagðar fram skýrslur um
ferðarráðanna og fjallað um sam-
ræmdar aðgerðir í umferðar-
öryggismálum. Fyrsti fundur
nefndarinnar var haldinn árið
1956 en íslendingar gerðust
aðilar árið 1972.
Meðal þeirra mála, sem tekin
voru fyrir á fundinum í Reykja-
vík má nefna áhrif hraðatakmark-
ana á slysatíðni í hinum ýmsu
löndum, tæknilegar nýjungar f
gerð hjólreiða- og gangstíga,
vélhjólaslys, ökuleyfis- og bráða-
birgðaökuskírteini, fræðslu á for-
skólaaldri og hjálpargögn við um-
ferðarfræðslu.