Morgunblaðið - 31.08.1974, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. AGUST 1974
11
Á SUMARDEGI
Erlendur Jónsson
SKÓLAÚTGÁFUR
FYRIR nokkrum árum hóf bóka-
útgáfan Skálholt að gefa út rit-
verk, sérstaklega ætluð til lestrar
í skólum — skólaútgáfur svokall-
aðar, og hefur því verið haldið
áfram til þessa dags. Alls hefur
Skálholt þannig gefið út tólf bindi
auk lesarkasafns með ritverkum
sem minna fer fyrir: smásögum,
ljóðum og svo framvegis. Ríkisút-
gáfa námsbóka hefur einnig —
auk margra safnrita — gefið út
heil verk með þessum hætti.
Fleiri útgáfufyrirtæki hafa gefið
út bækur í sama augnamiði, en í
minna mæli.
Skólaútgáfan er að því leyti
frábrugðin venjulegri útgáfu
til almennra nota að skýr-
ingar fylgja neðanmáls, einnig
spurningar varðandi efnið sem
nemendum er ætlað að svara. Frá-
gangur bókanna er líka íburðar-
laus — til að stilla verði í hóf, býst
ég við, sem þó hefur tekist mis-
jafnlega.
Kostir útgáfu af þessu tagi eru
ótvfræðir, bæði fyrir nemendur
og kennara. Áður var ekki völ á
öðru en lesbókum með „úrvali":
kvæðum, smásögum og köflum úr
lengri verkum, þar á meðal Is-
lendingasögum, ævisögum og
ferðasögum, að ógleymdum skáld-
sögum nítjándu og tuttugustu
aldar höfunda. Sumar lesbæk-
urnar eru hugvitlega samsettar
eins og Lestrarbók Nordals;
aðrar miður. Um Nordalsbók er
það helst að segja að hún gefur
svo gott bókmenntasögulegt yfir-
lit varðandi þær aldir sem hún
tekur til að tæpast verður á betra
kosiö. Ýmsir hafa farið að dæmi
Nordals, t.d. Kristján J. Gunnars-
son í samantekt Skólaljóða er
Rikisútgáfa Námsbóka gaf út
fyrir nokkrum árum. En handa-
hófslega gerðar lesbækur eru líka
með þess konar samtíningi að
maður spyr bara: handa hverjum,
til hvers? Auðvitað er enginn
nemandi orðinn þokkalega skól-
aður fyrr en hann er búinn að fá
bókmenntasögulega yfirsýn yfir
allar aldir fslenzkra bókmennta,
þar með taldar bókmenntir 15. til
17. aldar, sem eru fjölskrúðugri
og — skemmtilegri en margur
hyggur! En vitaskuld er engin
meining í þess konar námi að lesa
heil kvæði og heilar smásögur
aðeins en aldrei nema parta úr
lengri verkum, t.d. skáldsögum.
Og þar er aftur komið að þörfinni
fyrir skólaútgáfur. Slfk útgáfu-
starfsemi verður enn að teljast á
frumstigi hérlendis, þrátt fyrir
lofsvert framtak áðurnefndra út-
gefenda. Til frambúðar er hún
lftils virði nema hún spanni allar
íslenzkar bókmenntir frá upphafi
til samtfðar, þannig að öll okkar
höfuðrit séu jafnan tiltæk í þess
konar formi. Ég á ekki við allt
sem prentað hefur verið á Islandi
og markvert getur talist, síður en
svo, heldur einungis þau rit sem
hæst ber og telja verður ótvírætt
merkileg frá listrænu og bók-
menntasögulegu sjónarmiði séð;
raunveruleg öndvegisrit, hef þá í
huga að safnrit og lesbækur verði
eftir sem áður notaðar til bók-
menntalestrar; læt mér því til
hugar koma að svo sem fimmtfu
skólaútgáfur sem tiltækar væru á
hverjum tfma gætu talist spor f
áttina. En þá er að vfsu miðað við
höfuðrit fyrst og fremst. Eitt
slíkra rita tel ég t.d. Islands-
klukku Laxness. öðru máli gegnir
um Brekkukotsannál; hann hefði
að minum dómi mátt reka lestina
meðal rita Laxness. (Skálholt
hefur gefið út báðar bækurnar)
að minnsta kosti ekki þurft koma
fyrr en á eftir Sjálfstæðu fólki og
Heimsljósi. Eftir ölaf Jóh.
Sigurðsson hafa verið gefin út
Litbrigði jarðarinnar, og þar
finnst mér hafa verið byrjað á
réttum enda. Og enga sögu Haga-
líns tel ég betur einkennandi
fyrir höfund sinn en Kristrúnu í
Hamravík sem Rfkisútgáfa náms-
bóka hefur gefið út; þar með er sá
höfundur réttilega afgreiddur.
Fimmtíu bækur samtfmis á
markaði — það teldi vfst enginn
ofrausn, enda er með þeirri tölu
ekki miðað við eitthvert hugsan-
legt og fullkomið takmark, heldur
hitt hvað ætti að vera unnt með
góðu móti og við núverandi að-
stæður. En þá tjóir heldur ekki að
skólar landsins séu allir og alltaf
að kenna sömu bækurnar, heldur
verða kennarar og nemendur að
vera frjálsir að velja og hafna
eftir sínu höfði; þvf aðeins og
engan veginn öðru vísi er fjöl-
breytni í skólaútgáfu hugsanleg.
Á síðari árum hafa samræmd
próf farið í vöxt. Þrátt fyrir það
hefur að minnsta kosti gagn-
fræða- og miðskólum verið í
sjálfsvald sett hvaða bækur væru
notaðar til kennslu í málfræði,
setningarfræði og málnotkun f
hverjum skóla fyrir sig. Ég tel að
hið sama eigi að gilda um bók-
menntatexta. Próf í menntaskól-
unum hafa ekki verið samræmd
enn sem komið er, enda er
menntaskólanemendum veitt
nokkurt frelsi til að velja sér bók-
menntalegt lesefni til prófs; velja
eftir listum sem kennarar taka
saman og fá þeim f hendur.
Bókmenntaáhugi ungs fólks
Fjölmenni við útför
Snaebjarnar Jónssonar
Björk, 28. ágúst.
UTFÖR Snæbjarnar I. Jónssonar,
skrifstofustjóra Kfsiliðjunnar
h.f., fór fram f dag frá Reykja-
hlfðarkirkju að viðstöddu miklu
f jölmenni.
Snæbjörn varð bráðkvaddur 21.
þ.m. Hann hafði þá verið tæp 5 ár
skrifstofustjóri hjá Kísiliðjunni.
Snæbjörn var fæddur í Reykjavík
17. ágúst 1930 og var því rétt
orðinn 44 ára er dauða hans bar
að höndum. Foreldrar hans voru
Guðrún Jónsdóttir Einarssonar i
Reykjahlið f Mývatnssveit og Jón
Egilsson ættaður úr Borgarfirði,
lengi bílstjóri hjá Mjólkursam-
sölunni.
Snæbjörn vann mörg ár við
verzlunar- og skrifstofustörf í
Reykjavík, mest hjá S. í. S. og
Dráttarvélum h.f. Hann tók
mikinn þátt í íþróttum á sínum
unglingsárum. Hann var einn af
stofnendum Kiwanisklúbbsins
Herðubreiðar í Mývatnssveit.
Eftirlifandi kona Snæbjarnar er
Þórunn Andrésdóttir Kjerulf,
ættuð úr Borgarfirði og áttu þau 3
börn.
Mikill sjónarsviptir er að Snæ-
birni Jónssyni og hans skarð
verður áreiðanlega vandfyllt.
Blessuð sé minning hans.
Kristján.
Aðalfundur Bridge-
félags Hafnarfjarðar
AÐALFUNDUR Bridgefélags
Hafnarfjarðar verður haldinn f
dag, laugardaginn 31. ágúst 1974
og hefst stundvislega klukkan 15.
Dagskrá fundarins verður með
venjulegum hætti nema hvað
verðlaunaafhendingu fyrir síð-
íjstd keppnisár (’73—4) verður
bætt inn í skýrslu stjórnar.
Fundurinn verður haldinn f veit-
ingahúsinu Skiphól.
Þeir sem verðlaun eiga inni hjá
félaginu eru beðnir að mæta svo
og aðrir félagsmenn og velunn-
arar félagsins.
Stjórnin.
hefur farið vaxandi, sumpart
fyrir hvatning góðra kennara,
sumpart vegna tfsku. Hins vegar
mátti ætla að athafnaleysi vald-
hafa að dæma undanfarin ár að
þeir teldu bækur með öllu
óþarfar í skólum. Skóli er teikn-
aður með útskotum, krabba-
gluggum og öðru skrauti til að
auka hróður arkítektsins sem
teiknar og stjórnmálamannsins
sem hefur „útvegað fé til fram-
kvæmdanna", en enginn lætur
sér til hugar koma stað fyrir þó
ekki væri nema smæstu tegund
bókasafns sem er þó forsenda
þess að hægt sé að kenna ungu
fólki að umgangast bækur á
menningarlegan hátt. Spurnir hef
ég þó haft af því að á teikningum
af skóla nokkrum hafi verið gert
ráð fyrir bókasafni, en fræðsluráð
viðkomandi staðar hafi litið á það
eins og hverja aðra hugaróra og
fjarstæðu og ráðstafað salar-
kynnum þeim sem safninu voru
ætluð umsvifalaust til annarra
nota. Vonandi eru til gagnstæð
dæmi þó mér sé ekki kunnugt um
þau. Nema hvað í fáeinum skólum
Reykjavíkur eru reyndar starf-
rækt bókasöfn, með sérmenntuðu
starfsliði meira að segja.
Mildur?
Já,en ekkivið fítu og
matarleifar.
Palmolive-uppþvottalögurinn
er mjög áhrifamikill og gerir
uppþvottinn Ijómandi hreinan og
skínandi — jafnvel þótt þér þurrkið
ekki af ílátunum.
Jafnframt er efnasamsetningin
í Palmolive þannig, að hann
er mjög mildur fyrir hendurnar.
Prófið sjálf...
Palmolive í uppþvottinn