Morgunblaðið - 25.09.1974, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. SEPTEMBER 1974

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. simi 10 100.
Aðalstræti 6, simi 22 4 80.
Áskriftargjald 600,00 kr. á mánuði innanlands.
j lausasölu 35.00 kr eintakið
Iþrjú ár hefur smám
saman verið aö síga á
ógæfuhliðina í efnahags-
málum þjóðarinnar. Á sið-
asta ári keyrði þó um þver-
bak þannig að í raun réttri
hefur verið um hreina
ringulreið að ræða í þess-
um efnum. Eigi að síður er
langt síðan menn gerðu sér
grein fyrir, að í óefni
stefndi og ekki væri unnt
að halda áfram á þeirri
braut að eyða umfram það
sem aflaðist. Flestum
hefur verið ljóst, að það
efnahagsástand, sem við
höfum búið við gæti að
óbreyttum ástæðum aðeins
leitt til samdráttar og at-
vinnuleysis. Meðan efna-
hagsringulreiðin þróaðist
þannig stjórnlaust, jókst í
sífellu hættan á lífskjara-
skerðingu fjölda fólks í
ýmsum hagsmunahópum.
Athyglisvert er, að for-
vígismenn hagsmunasam-
taka í þjóðfélaginu sáu
ekki ástæðu til þess að
spyrna við fæti gegn þeirri
þróun, sem stefndi hags-
munum umbjóðenda
þeirra í hættu, meðan enn
var tími til.
Nú gerist það hins vegar,
þegar verið er að fram-
kvæma markvissar aðgerð-
ir í því skyni að tryggja
atvinnustarfsemina og
hagsmuni þeirra, sem lak-
ast eru settir, að forystu-
menn hagsmunahópanna
rísa upp og mótmæla af-
leiðingum þeirrar efna-
hagsringulreiðar, sem
dafnað hefur að undan-
förnu. Athyglisvert er, að
mótmælin skuli koma fram
þá fyrst, er endurreisnar-
starfið er hafið, þótt hvorki
hafi heyrst hósti né stuna
meðan lífskjaraskerðingin
raunverulega átti sér stað.
Vitaskuld er ekki unnt að
koma við svo umfangsmikl-
um efnahagsaðgerðum
eins og nú eru á döfinni án
þess að það hafi í för með
sér auknar álögur. Þær
vilja menn ógjarnan á sig
taka og af þeim sökum eru
aðgerðir af þessu tagi e.t.v
ekki vinsælar. Þær aðgerð-
ir, sem ríkisstjórnin hefur
nú mótað í þágu sjávarút-
vegsins með bráðabirgða-
lögum mælast misjafnlega
fyrir hjá einstökum hags-
munasamtökum. Bæði tals-
menn atvinnurekenda í
sjávarútvegi og sjómanna
hafa lýst óánægju með ein-
staka þætti þessara að-
gerða. Einmitt það sýnir,
að þessar endurreisnarráð-
stafanir eru ekki gerðar á
kostnað einnar atvinnu-
stéttar fremur en annarrar
eða til þess að hygla
ákveðnum aðilum eins og
stjórnarandstaðan hefur
látið í veðri vaka.
Ljóst var, að erfiðustu
vandamálin, er biðu þess-
arar ríkisstjórnar, voru
erfiðleikar hinna ýmsu
greina sjávarútvegsins.
Þær eiga við margháttaðan
og mismunandi vanda að
etja. Aðgerðarnar miða að
því að tryggja rekstrar-
grundvöll fyrirtækja í
sjávarútvegi, bæði útgerð
og fiskvinnslu. Þessu
marki er ekki unnt að ná
nema því aðeins að fjár-
magn verði fært á milli ein-
stakra greina. Þannig eru
aukin framlög í stofnfjár-
sjóð fiskiskipa. Stofnaður
er sérstakur olíusjóður, er
standa á straum af niður-
greiðslum á olíu, en verð-
hækkanir á olíu hafa eðli-
lega valdið útgerðinni
miklum rekstrarörðugleik-
um. Með hækkun á út-
flutningsgjaldi af sjávar-
afurðum er staða
vátryggingasjóðs fiski-
skipa tryggð. Verðjöfn-
unarsjóður fiskiðnaðarins
er efldur og bætur úr hon-
um hækka. Segja má, að
hann sé ein af forsendum
þess, að unnt er að leysa
þann mikla vanda, er nú er
við að glíma í sjávarútvegi.
Af gengishagnaði verður
síðan varið fé til þess að
létta á greiðslum afborg-
ana og vaxta af skuttogur-
um og til þess að greiða
hluta gengistaps vegna
erlendra skulda fiskiskipa.
Viðbrögðin við
endurreisnarstarfinu
Jafnframt verður þessu fé
varið til þess að greiða
fram úr greiðsluvandræð-
um fiskvinnslufyrirtækja,
sem átt hafa í söluerfiðleik-
um á þessu ári.
Hér er um fjölþættar
ráðstafanir að ræða og gert
er ráð fyrir að þær leysi að
verulegu leyti rekstrar-
erfiðleika bátaflotans og
rekstur togaranna að
nokkru leyti. En jafnhliða
þessum ráðstöfunum ríkis-
stjórnarinnar hefur verið
ákveðið, að viðskipta-
bankarnir hækki rekstrar-
lán til útgerðarinnar um
50%. Þá heimila lögin allt
að 11% fiskverðshækkun
og tryggja sjómönnum á
þann hátt nokkra kjarabót,
en fiskverð hefur ekki
hækkað frá áramótum. En
almennt er ekki gert ráð
fyrir almennum launa-
hækkunum eins og sakir
standa, nema til þeirra,
sem við erfiðust kjör búa.
Með þessum aðgerðum
hefur án nokkurs vafa ver-
ið lagður grundvöllur að
áframhaldandi rekstri
atvinnufyrirtækjanna.
Mestu skiptir að fram-
leiðslan geti haldið áfram
og full atvinna haldist í
landinu. En þess er varla
að vænta, að endurreisnar-
aðgerðir af þessu tagi, sem
bera eiga árangur, falli öll-
um í geð. Flestum ætti að
vera ljóst, að þær aðstæður
eru ekki fyrir hendi í dag,
og ennfremur það, að þjóð-
in öll verður að takast á við
þann efnahagsvanda, er
við búum við.
Nýjum kjarnorkuknúnum kafbáti var hleypt af viku. Franski flotinn mun taka við honum og hefur
stokkunum í Cherböurg í Frakklandi í síðastliðinni þar með f jóra kjarnorkubáta í þjónustu sinni.
fara sínu fram
togararnir hafa lagt á að bæta
samskipti við önnur ríki; m.a.
vestræn, hafi orðið til að hin um-
fangsmiklu og flóknu innanríkis-
mál hafi setið á hakanum og því
kunni þetta að enda í allsherjar
ringulreið, ef ekki verða gerðar
þær ráðstafanir, sem betur duga
en þær, sem hefur verið gripið til
upp á síðkastið.
Dev Murarka segir þvf, að ljóst
sé, að flokksstjórnin í Kreml
standi andspænis alvarlegum
vanda. Hún vill hugmyndafræði,
Kremlarbændur í klípu:
en það á að vera hugmyndafræði,
sem ekki víkur frá viðteknum
venjum og hentar þeim vel. Þró-
unin á síðasta áratug hafi verið
sú, að allsæmilega hafi tekizt að
halda í skefjum þeim, sem uppi
höfðu mótmæli og gagnrýni í
Moskvu og þar í grennd. Hins
vegar sé vandinn ótvírætt sá að fá
fólk til að fallast á hugmynda-
fræðina án þess að vekja umræð-
ur og rökræður. Hversu vel sem
áróður er skipulagður þá vekur
hann jafnan spurningar og verð-
ur til að fólk fer að hugsa. Og þá
þarf að viðhafa fyllstu aðgát.
Lýðveldin vilja
Fréttaritari brezka blaðsins
OBSERVER í Moskvu, Dev
Murarka, hefur ritað grein nýver-
ið þar sem hann segir það vera
skoðun sfna, að valdamenn í
Kreml eigi við flókinn vanda að
glima. Sá vandi hefur ekki komizt
í hámæli utan Sovétrfkjanna, en
magnast innanlands. Rússnesku
lýðveldin fara í auknum mæli sín-
ar eigin leiðir og svo virðist sem
fátt sé til ráða, enda þótt reynt
hafi verið með ýmsu móti að
herða tökin.
Spillingin í stjórn Kákásfska
lýðveldisins er á allra vitorði þar
og reynzt hefur ógerningur að
uppræta hana. I Grúsíu hefur þró-
unin verið á svipaða lund.
Stjörnendurnir i Moskvu reyna
að auka á aga og efla hugmynda-
fræðilega menntun í lýðveldun-
um. Hefur þessi fræðsluherferð
veríð rekin af misjafnlega mikilli
hörku, þar sem stjórnvöld í lýð-
veldunum hafa tekið verkefnið
ýmsum tökum. í Grúsíu hefur
traust manna á nýja flokksleið-
toganum þar, E.A. Shevarnadze,
vaxið upp á síðkastið. Er mjög
hampað fábrotnum Iifnaðarhátt-
um hans og mjög seiglulegri við-
leitni hans til að uppræta ýmiss
konar spillingu í lýðveldinu.
Sfðasta rikið, sem hefur valdið
höfuðverkjum hjá Kremlarmönn-
um, er Belorússneska lýðveldið,
sem er það fimmta stærsta í land-
inu hvað viðkemur íbúafjölda og
er mjög gott landbúnaðarland.
Hefur ástand mála þar verið
gagnrýnt af miðstjórn flokksins.
Murarka vekur athygli á, að gagn-
rýnin sé mun mildilegar fram sett
en venja sé í slíkum yfirlýsingum.
Þó er tekið fram, að miðnefndin á
staðnum sinni ekki hugmynda-
fræðilegu uppbyggingarstarfi
eins og henni ber og brýni ékki
nauðsyn -vinnunnar fyrir borgur-
unum. Hafa embættismenn verið
hvattir til að bæta úr þessu. Ýms-
ir sérfræðingar um sovézk mál-
efni eru þeirrar trúar, að það
mikla kapp, sem sovézku leið-