Morgunblaðið - 19.10.1974, Blaðsíða 12

\ 2 MORGUNBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 19. OKTÓBER 1974

hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson
Þorbjörn Guðmundsson
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10 100.
Aðalstræti 6. sími 22 4 80.
Áskriftargjald 600.00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 35.00 kr. eintakið.
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjóm og afgreiðsla
Auglýsingar
Samkvæmt upplýs-
ingum frá skrifstofu
Alþýðusambands íslands
mun nú láta nærri að um
75 aðildarfélög sambands-
ins hafi sagt upp gildandi
kjarasamningum. Upp-
sagnir hafa borizt frá flest-
um hinna stærri félaga og
segja má, að sú afstaða,
sem uppsögn samninga
sýnir, sé einkennandi fyrir
verkalýðshreyfinguna í
heild.
Uppsögn samninga nú
verði að telja eðlileg við-
brögð af hálfu verkalýðs-
hreyfingarinnar, með hlið-
sjón af þeim hræringum í
efnahags- og verðlagsmál-
um þjóðarinnar, sem nú
eiga sér stað, og eru bein
og óhjákvæmileg afleiðing
af stjórnarstefnu fráfar-
andi rfkisstjórnar. Það
skiptir hinsvegar höfuð-
máli fyrir þjóðarheildina,
rekstraröryggi atvinnu-
veganna og atvinnuöryggi
almennings, hvert fram-
haldið verður í afstöðu og
aðgerðum aðila vinnu-
markaðarins.
Aðgerðir núverandi rík-
isstjórnar, sem allar vóru
afleiðingar og arfleifð
vinstri stjórnarinnar, miða
einvörðungu að því að
tryggja rekstrargrundvöll
atvinnuveganna og fyrir-
byggja atvinnuleysi, sem
var fyrirsjáanlegt án þess-
ara stjórnaraðgerða. Öllum
var ljóst, að þessum að-
gerðum myndi fylgja nokk-
ur kjaraskerðing í bili og í
raun höfðu allir stjórn-
málaflokkar á þær fallizt í
aðalatriðum, meðan þeir,
hver fyrir sig, töldu líkur á
aðild sinni að ríkisstjórn.
Sökum þessarar fyrirsjáan-
legu kjaraskerðingar hefði
ríkisstjórnin samráð við
verkalýðshreyfinguna,
bæði um framkvæmd að-
gerðanna og hliðarráðstaf-
anir, sem áttu að tryggja
það, að hlutur hinna lægst
launuðu í þjóðfélaginu yrði
sem minnst skertur. Bráða-
birgðalögin um sérstakar
láglaunabætur, hækkanir á
bótagreiðslum almanna-
trygginga og áframhald-
andi niðurgreiðslur á land-
búnaðarafurðum, voru við-
leitni í þessa átt. Einnig
var rætt um skattkerfis-
breytingar sem hugsanlega
leið til að tryggja hlut
þeirra verst settu í þjóðfé-
laginu.
Á sama hátt og uppsögn
karasamninga við núver-
andi aðstæður verður að
teljast eðlileg viðbrögð af
hálfu verkalýðshreyfingar-
innar, leiða þessar sömu
aðstæður til þess, að verka-
lýðshreyfingin hlýtur að
vega vel og meta aðgerðir
sínar. Einmitt sá styrkur
og sú áhrifaaðstaða, sem
Alþýðusambandið hefur f
þjóðfélaginu, leggur því á
herðar mikla ábyrgð gagn-
vart atvinnu og afkomuör-
yggi meðlima sinna og vel-
ferð þjóðarbúsins í heild.
Þess verðurþvíaðvænta, að
hin ábyrgari öfl í verka-
lýðshreyfingunni móti af-
stöðu hennar og aðgerðir á
einhverjum mestu örlaga-
tímum, sem yfir þjóðina
hafa gengið síðan íslenzka
lýðveldið var stofnað.
Atvinnuvegirnir eru
kjölfestan og undirstaðan
að öryggi og velmegun
fólksins, sem landið byggir.
Traustur rekstrargrund-
völlur þeirra og aðstaða til
endurnýjunar og aukinna
umsvifa hlýtur að verða
forsendan fyrir því, að
þjóðarbúið rétti úr kútn-
um. Atvinnuvegirnir eru
sú uppspretta, sem verð-
mætasköpun þjóðarbúsins
kemur úr, það, sem til
skiptanna er og verður
milli þjóðfélagsþegnanna.
Þegar til lengri tíma er lit-
ið eru raunhæfar kjara-
bætur alls almennings því
háðar, að þessi undirstaða
verði treyst og efld. Af
þessari staðreynd verða að-
gerðir verkalýðshreyfing-
ar, vinnuveitenda og
stjórnvalda að taka mið, ef
vel á að fara.
í umræðum um nýja
vinstri stjórn höfðu allir
núverandi stjórnarand-
stöðuflokkar fallizt á hlið-
stæðar ráðstafanir þeim,
sem nú hafa verið gerðar.
Bráðabirgðalög fráfarandi
vinstri stjórnar voru og í
eðli sínu og tilgangi upphaf
þessara aðgerða, og viður-
kenning á þeim kringum-
stæðum, sem gerðu þær ó-
hjákvæmilegar. Þessi stað-
reynd hefur ekki farið
fram hjá neinum, sem
fylgist með því, sem er að
gerast í þjóðfélaginu. Hún
sé ljósasta viðurkenningin
á því, að það var samdóma
álit allra fslenzkra stjórn-
málaflokka, að þessar efna-
hagsaðgerðir væru nauð-
synlegur undanfari við-
reisnar atvinnulífsins og
nýrrar sóknar til velmeg-
unar fyrir þegna þjóð-
félagsins.
Ótímabær kröfugerð á
hendur atvinnuvegum,
sem-eru á barmi rekstrar-
stöðvunar, er ámóta ráð-
stöfun og sú, að ætla að
auka kjötframleiðslu með
því að skera niður bústofn-
inn. Eða að auka framboð á
kartöflum með því að
senda útsæðið í sölubúðir.
Slíkt sýni falskt framboð
um stundarsakir, en leiddi
til óhjákvæmilegra vand-
ræða áður en langt um liði.
Slík fölsk velmegun voru
ær og kýr fráfarandi
vinstri stjórnar, en leiddi
til þeirrar kjaraskerðingar,
sem almenningur hefur
orðið að taka á sig í dag.
Vinnufriður og ábyrg af-
staða til atvinnuveganna
er forsenda þess, að verð-
mætasköpun í þjóðarbúinu
vaxi og atvinnuöryggi al-
mennings verði tryggt, en
hvorttveggja er nauðsyn-
legur grundvöllur raun-
verulegra framtíðar kjara-
bóta.
Vinnufriður forsenda
nýs velmegunartímabils
uj&c?
iNeitrJJörkStmeíí
^eUrHork®tme$
c?r'r<s
Þegar Gerald R. Ford varð
forseti Bandaríkjanna í ágúst-
mánuði, samkvæmt tilnefn-
ingu í embættið, féll honum
jafnframt í skaut nær örugg
tilnefning sem frambjóðandi
Republikanaflokksins 1976.
Vinsældir hans voru slíkar að
það leit út fyrir að hann næði
sjálfkrafa kjöri í forseta-
embættið. Að minnsta kosti
virtist það þannig, sér-
staklega eftir að Ford lét þess
getið, að hann myndi að lík-
indum fara I framboð.
En við skulum athuga
dæmið nánar. Fyrst skulum
við athuga, að Ford sagði
árið 1 973, þegar þingið fjall-
aði um staðfestingu á tilnefn-
ingu hans í varaforseta-
embættið, að hann hefði lof-
að konu sinni að gegna
aðeins einu kjörtímabili til
viðbótar sem öldungadeildar-
þíngmaður, snúa að því
loknu heim til Grand Rapids
og lifa þar kyrrlátu lífi sem
lögfræðingur. Við skulum
einnig hafa f huga, að Betty
Ford hefur undanfarin ár
verið mjög óánægð sem eig-
inkona önnum kafins stjórn-
málamanns og að hún hefur
leitað læknis til að vinna bug
á þeirri andlegu áþján sem af
því hefur leitt.
Frú Ford er nú að jafna sig
eftir skurðaðgerð gegn
krabbameini. Þrátt fyrir
beztu vonir um að hún nái
sér að fullu er samt mjög
líklegt, að Ford hafi mun
meiri áhyggjur af líðan
hennar nú heldur en á þeim
tíma sem hann hét henni að
draga sig í hlé frá opinberum
störfum. Hann virðist ekki
vera sú manngerð sem er fús
til að fórna hverju sem er
fyrir frama sinn. Það getur
verið að hann ætli að efna
loforðið sem hann gaf konu
sinni og snúa heim til Grand
Rapids 1976. Sumir þeirra,
sem þekkja hann bezt, segja
að þetta hafi verið ákvörðun
hans, meira að segja áður en
kona hans varð að gangast
undir skurðaðgerðina.
Þessi skoðun er að einu
leyti studd af þeim ummæl-
um Jerry terHorst, fyrrum
blaðafulltrúa hans, að Ford
verði líklega í framboði
1976. Yfirlýsing terHorst
skuldbatt Ford á engan hátt.
Ef hann hafði í rauninni í
hyggju að draga sig í hlé
1 976 var það meira að segja
nauðsynlegt fyrir hann að
gefa I það minnsta í skyn að
hann kynni að fara í fram-
boð. Annars hefðu vinir jafnt
sem fjendur litið á hann sem
eins konar varaskeifu þann
tíma sem hann gegnir for-
setaembættinu.
íkana 1976
Rockefeller.
Útkoma þessa dæmis er
mjög athyglisverð ef það er
einnig tekið með í reikn-
inginn, að hvorki Ford né
nokkur annar forseti mun
(fyrir 1976) geta ráðið við
þann tvíþætta vanda sem
stafar af efnahagsástandinu í
Bandaríkjunum og olíukrepp-
unni í heiminum. Það eru því
meiri líkur til þess, að póli-
tískar vinsældir Fords minnki
fremur en aukist og þar með
að hann verði alls ekki í for-
setaframboði 1976.
Þessi möguleiki ætti að
vekja talsverðan áhuga
demokratanna sem ráða
þinginu, en það verður að
staðfesta eða hafna tilnefn-
ingu Nelsons Rockefellers,
fyrrum ríkisstjóra New York, í
embætti varaforseta Banda-
rfkjanna. Það er varla hægt
að telja Rockefeller áhugalít-
inn fyrir forsetaframboði
Republikana 1976, þar sem
hann hefur þrívegis sótzt eftir
því opinberlega og þar sem
hann augljóslega sagði af sér
ríkisstjóraembættinu í New
York á sl. ári til að reyna I
fjórða skiptið.
Rockefeller hefur alla
þræðina í hendi sér ef tilnefn-
ing hans sem varaforseta er
staðfest af þinginu, þar sem
demókratar ráða lögum og
lofum, og Ford tilkynnir, t.d.
snemma árs 1976, að hann
muni draga sig í hlé og halda
heim til Grand Rapids. í
stöðu varaforseta hefði
Rockefeller einstæða aðstöðu
til að sækjast eftir forseta-
framboði Republikanaflokks-
ins jafnt sem kjöri til þess
embættis, sem hefur svo
lengi verið utan seilingar
hans.
Líkur hans munu enn
aukast vegna áralangrar
þjónustu hans á opinberum
vettvangi og vegna ringul-
reiðarinnar innan Demokrata-
flokksins eftir þá ákvörðun
Edwards Kennedys að bjóða
sig ekki fram 1976. Aðstaða
Rockefellers myndi enn stór-
batna ef Ford ákvæði að af-
sala sér forsetaembættinu í
hendur hans einhvern tíma
fyrir kosningarnar.
Það er þó ekki þar með
sagt, að Rockefeller yrði
öruggur um að ná kjöri, m.a.
vegna þess að refskák sem
þessi yrði auðsæ öllum. Auk
þess grær seint yfir gömul
sár I Republikanaflokknum
og forusta hins frjálslynda
Nelsons Rockefellers myndi
hrinda af stað hatrömmu
framboðskapphlaupi Ronalds
Reagans, Barry Goldwaters,
James Buckleys og næstum
allra annarra íhaldsmanna,
sem ekki hafa hlotið
fangelsisdóma.