Morgunblaðið - 19.11.1974, Síða 31

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. NÖVEMBER1974
31
að kynna sér nýjungar á sviði
ævistarfs síns.
En mér er ógleymanlegt þegar
ég sá i fyrsta sinn hvað börnin
gátu komið boðskap jólaleikrits-
ins vel til skila, og helgin og hátíð-
leikinn sem yfir þessu hvíldi.
Eftir þetta dvöldum við í f jölda-
mörg ár sumartíma á Sólheimum
við frábæra gestrisni og elsku-
semi húsmóðurinnar, og fylgd-
umst með ánægju með því hve
heimilið óx og dafnaði í höndum
hennar. Yfir heimilinu hvíldi
ljúfur áreynslulaus blær stjórn-
semi og festu, sem allir hlutu að
finna sem þar dvöldu.
Heimilisbragurinn einkenndist
þó fyrst og fremst af samhygðinni
með börnunum, áhuga og velverð
þeirra og bjartsýnni von um enn
betri tíma þegar fram liðu stund-
ir.
Á seinni árum hafa hugsjónafé-
lög, svo sem Lionsklúbbur
Reykjavíkur, Styrktarfélag van-
gefinna og fleiri aðilar gefið
heimilinu stórrausnarlegar gjafir.
Veit ég, að Sesselja mat þetta að
verðleikum, auk þess sem það
sýndi vaxandi skilning á starfi
hennar. Hún var stórhuga í
áformum sinum, og þessi mikla og
góða hjálp flýtti fyrir því sem hún
þráði að sjá i framkvæmd.
Sesselja átti tvö kjörbörn,
Fríóu, yndislega stúlku, sem nú
er gift kona í Kópavogi, sem
reyndist Sesselju allra besta dótt-
ir. Voru þær mjög samrýmdar og
átti Sesselja sitt annað heimili hjá
Fríðu, hvenær sem hún var í bæn-
um.
Ennfremur Elfar, mesta efnis-
pilt, sem horfur voru á að myndi
verða móður sinni stoð og stytta
við heimilið, hefði honum enst
aldur til. En hann lést innan við
tvítugt, eftir að Sesselja hafði
siglt með hann til Danmerkur til
lækninga. En hann átti ekki aft-
urkvæmt lifs til landsins og tók
Sesselja sér andlát hans mjög
nærri. En ömmubörnin, börn
Friðu, voru hennar sólargeislar
og var hún nýkomin heim úr
ferðalagi til Sviss með Elfu, 12
ára, þegar andlát hennar bar svo
sviplega að höndum.
Auk kjörbarnanna átti Sesselja
nokkur fósturbörn, sem hún ól
önn fyrir um lengri eða skemmri
tíma eftir þvi sem þau komust á
legg, og eru sum ennþá á heimil-
inu og sakna nú „mömmu" sárt
ásamt öðrum ástvinum hennar.
Barnaheimilið Sólheimar hefur
mikið misst og vandfundið að
fylla það skarð er hún lætur eftir
sig. Sjálf var hún þrotin að heilsu
og kröftum. Þó var hún síðustu
dagana enn að sinna aðkallandi
verkefnum sem heimilið varðaði.
Sesselja áleit sig hafa verið
gæfukonu, — að hafa auðnast að
starfa við það eina sem hjarta
hennar þráði! Veita þeim sama-
stað, umhyggju og kærleika, sem
minnst mega sin og sem hún taldi
að sér hefði verið trúað fyrir.
Öllum þeim, sem eiga um sárt
að binda við fráfall Sesselju Sig-
mundsdóttur votta ég samúð
mina.
Minning hennar mun lengi lifa.
Katrfn J. Smári.
Þegar ævin er öll fennir fljótt í
flestra spor, en svo mun trauðla
um Sesselju á Sólheimum, svo
óbrotgjarnan minnisvarða sem
hún hefir reist með einstæðu lífs
starfi að Sólheimum í Grímsnesi.
Mun það væntanlega um langan
aldur bera óvenjulegri konu fag-
urt vitni.
Snemma beindist hugur
Sesselju i ákveðna átt og undirbjó
hún lifsstarf sitt með námi í upp
eldisfræði og barnahjúkrun í
Þýzkalandi og Sviss. Var það ein-
stætt framtak að ung og fátæk
stúlka brytist til síkrar menntun-
ar á tímum kreppu, atvinnuleysis
og fjárhagsörðugleika, sem þá
gengu yfir heim allan. Sýnir það
bezt manndóm hennar, óbilandi
kjark og áræði, sem ásamt fórn-
fýsi og ósérhlífni jafnan hefir ein-
kennt öll hennar störf.
A árunum um og upp úr 1930,
þegar Sesselja var að brjótast í
því að skapa aðstöðu fyrir van-
rækt og vangefin börn austur á
Sólheimum, var þar að engum
húsakosti að hverfa. Samgöngur
frá þjóðveginum fóru fram á
klifjahestum eða vagni, þegar
bezt lét. Það, sem gerði staðinn
girnilegan, voru hinar heitu laug-
ar, sem jafnan hafa verið staðn-
um mikil lyftistöng til hverskonar
nytja.
Erfiðleikarnir, sem hún þurfti
að yfirstiga, voru með ólikindum
og erfitt að gera sér þá i hugar-
lund við nútíma aðstæður.
Það var alþingishátíðarárið,
sem Sesselja hóf hið sérstæða og
merka brautryðjendastarf um
rekstur barnaheimilis að Sól-
heimum. í fyrstu var aðeins um
sumarbúðir fyrir fátæk og um-
komulítil börn að ræða. Hafst var
við i tjöldum við hin frumstæð-
ustu skilyrði. Erfiðleikarnir, sem
yfirstiga þurfti, voru með ólíkind-
um og erfitt að gera sér þá i
hugarlund við nútima aðstæður.
Strax fyrsta sumarið hófst hún
handa um byggingarframkvæmd-
ir. Steypturvarkjallariað fyrsta
húsi staðarins. Þrátt fyrir marg-
víslega örðugleika tókst að gera
hann íbúðarhæfan fyrir veturinn.
Áfram var haldið með eldmóði
brautryðjandans, sem ekkert
fékk stöðvað. Hér var engu sinnt
nema helgri köllun, að fórna lífs
starfi sinu í þágu þeirra barna,
sem verst voru sett í þjóðfélaginu.
Strax og húsakynni leyfðu var
heimilið rekið í tveim algjörlega
aðskildum deildum. Var önnur
fyrir heilbrigð börn, en hin fyrir
vangefin, sem mörg áttu það sam-
eiginlegt að vera umkomulaus.
Hin síðari ár hefur heimilið ein-
göngu verið rekið fyrir vangefin
börn og allt við það miðað að
koma þeim til þess þroska, sem
kostur er. Jafnframt að búa þeim
það hlýja og ánægjulega heimili,
sem allir kannast við, sem þangað
hafa komið.
Hér verður ekki rakin bygg-
ingarsaga Sólhéima, sem er ein-
stakt afrek, þegar tekið er tillit
til, að hér er að mestu um framtak
einnar konu að ræða, sem sjálf
þurfti að standa í öllum fram-
kvæmdum samhliða umfangs-
miklum rekstri heimilisins.
Lengst af við' litil efni og afar
takmarkaðan stuðning af opin-
berri hálfu. Hér hefir hin sfðari
ár orðið mikil breyting á til batn-
aðar, þó enn megi betur duga.
Nú er svo komið, að bjartir litir
skarta á húsakosti Sólheima.
Sesselja valdi þá sjálf á allar
byggingar staðarins, sem nú eru
orðnar margar, sumar nýjar eða
nýlegar og einstaka með glæsi-
brag. Andinn, sem svífur þar yfir
innan dyra, er einnig bjartur og
samstilltur. Kemur það sér vel,
ekki sízt i skammdeginu. Mörg
börn, sem þarna hafa vistast, hafa
orð á þvf, þegar þau hafa verið
nokkurn tima i heimsókn hjá fjöl-
skyldu sinni, að þau sé farið að
langa aftur „heim að Sólheim-
um“. Betri meðmæli getur slikt
heimili ekki kosið sér. Svo er
þess að geta, að hópur barna hefir
naumast kynnst öðru heimili og á
hvergi höfði sínu að halla utan
Sólheima.
Arið 1964 var Sesselja sæmd
Riddarakrossi Fálkaorðunnar fyr-
ir frábær störf að mannúðar- og
líknarmálum. Var hún vel að
þeirri sæmd komin.
Ótrúlegu dagsverki er nú lokið
við svo erfið skilyrði, að aðdáun
og undrun vekur, ekki síst hjá
þeim, er bezt þekkja. Hér kom
Sesselju að góðu haldi einlæg og
bjargföst trú, trúartraust, sem
hafið var yfir allar efasemdir og
átti sér örugga stoð í þeirri vissu,
að yfir henni og starfi hennar
væri vakað öllum stundum. Hún
sagði einatt, þegar verst lét og
erfiðleikar steðjuðu að: Mér
leggst alltaf eitthvað til. Og þótt
okkur leikmönnum fyndist á
stundum, að meira þyrfti til en
góðar og frómar óskir, þá varð sú
raunin oft, að Sesselju varð að
óskum sínum og bænum, henni
lagðist eitthvað til.
Það var af tilviljun að nýstofn-
aður Lionsklúbbur tók þá ákvörð-
un 1957 að beina fjáröflun og
öðrum stuðningi eingöngu að mál-
efnum Sólheima. A því ári stóð
Sesselja enn i ströngu með öll sín
mál. Þegar forgöngumenn klúbbs-
ins áttu sína fyrstu viðræður við
hana, til að setja sig inn í hennar
spor og bjóða aðstoð, þá hafði hún
vissulega átt von á þeirri heim-
sókn!
Okkur Ægisfélögum er ljóst, að
hafi okkur heppnast að veita
Sesselju siðferðislegan styrk og
aðstoð í störfum og framkvæmd-
um eystra, þá er hitt víst og verð-
ur ekki í móti mælt, að við höfum
alla tíð — og svo mun vonandi
verða áfarm — fengið umbun
erfiðis okkar margfalda i ánægju
þeirri, sem því er samfara að
styrkja verðugt og gott málefni.
Það er von okkar og trú, að sá
góði andi, sem Sesselja hefir fórn-
að lifi sínu til að byggja upp aust-
ur á Sólheimum, megi áfram svifa
yfir staðnum. Kyndillinn, sem
hún tendraði og réttir fram á
dánardægri sinu megi halda
áfram að lýsa. Sólheimar beri
nafn sitt með sæmd á ókomnum
árum. Lionsklúbburinn ÆGIR
Sesselja Hreindís Sigmunds-
dóttir fæddist í Hafnarfirði 5. júlí
1902 og andaðist 8.11 ’74. Foreldr-
ar Sigmundur Sveinsson, um-
sjónarm. Miðbæjarskólans um
langt skeið og kona hans Kristín
Simonardóttir. 1948 giftist hún
þýzkum kennara, Richard Rudolf
Noak. Var sambúð þeirra stutt og
barnlaus. Sesselja tók tvö kjör-
börn, Elvar (lest 1963 ungur að
árum) og Fríðu, gift Sigurði
Kristjánssyni og eiga þau 6 börn.
Hinn 8. þ.m. andaðist á Borgar-
spitalanum I Reykjavík frú
Sesselja Hreindis Sigmundsdótt-
ir, forstöðukona barnaheimilisins
„Sólheimar” I Grímsnesi. Hún var
fædd í Hafnarfirði 5. júlí 1902 og
var þvi fullra 72 ára þegar hún
lést.
Foreldrar hennar voru hjónin
Sigmundur Sveinsson og Kristín
Símonardóttir. Sigmundur var
sonur Sveins Magnússonar, Gerð-
um í Garði, ættaður frá Grund
undir Eyjafjöllum en móðir hans
var Eyvör Snorradóttir prests að
Desjarmýri í Borgarfirði eystra,
sonur Sæmundar prests að útskál-
um i Garði.
Sesselja ólst upp hjá foreldrum
sínum í Þingvallasveit en þau
bjuggu að Brúsastöðum þar I sveit
um 16 ára skeið og ráku um tima
gistihúsið Valhöll á Þingvöllum.
Sesselja fór ung utan til náms í
uppeldisfræði og barnahjúkrun.
Nám þetta stundaði hún um nokk-
ur ár í Þýskalandi, Sviss og viðar.
Að námi loknu ákvað Sesselja að
koma á fót barnaheimili. Að vand-
lega athuguðu máli, varð það að
ráði, að festa kaup á jörðinni
Hverakoti í Grimsnesifyrirbarna
heimilið. Staður þessi er einkar
vel i sveit settur. Húsin, sem nú
hafa verið reist þar, standa efst i
grasivöxnu dalverpi, sem blasir
við söl og suðri. Norðan húsanna
er há túnbrekka, sem skýlir staðn-
um fyrir norðanáttinni. Beggja
megin dalsins eru lyngi og grasi
vaxnar brekkur. Nægilegt hvera-
vatn er við höndina.
A þessum stað hóf Sesselja
rekstur barnaheimilis á árinu
1930 i tjöldum, en bráðlega kom
hún upp nokkrum húsakosti. I
upphafi var barnaheimilið í tveim
deildum. önnur deildin var ein-
göngu ætluð hraustum börnum,
en hin deildin var ætluð van-
þroska börnum og þeim, sem í
daglegu tali voru nefndir fávitar.
Tilgangur heimilisins var að ann-
ast uppeldi barna um lengri eða
skemmri tíma. Börnunum var séð
fyrir kennslu, bóklegri og verk-
legri, sem miðuð var við aldur
þeirra og þroska. Raunin Varð sú,
að Sesselja eignaðist þarna nokk-
ur fósturbörn, sem hún ól upp frá
unga aldrei fram yfir fermingu.
Sesselja átti og tvö kjörbörn,
Friðu, sem er gift Sigurði
Kristjánssyni, járnsmið í Kópa-
vogi, eiga þau sex börn, og Elvar,
sem hún missti tvitugan fyrir 11
árum.
A árinu 1934 varð það að sam-
komulagi á milli Sesselju og séra
Guðmundar Einarssonar, sóknar-
prests, f.h. barnaheimilis
“nefndar þjóðkirkjunnará íslandi
að breyta barnaheimilinu i sjálfs-
eignarstofnun og skyldi jörðin
eftir það heita Sólheimar. Eign
stofnunarinnar var jörðin Hvera-
kot með öllu tilheyrandi. Þau
Sesselja og séra Guðmundar settu
heimilinu skipulagsskrá, sem
hlaut staðfestingu stjórnvalda.
Samstarf Sesselju og séra
Guðmundar var með ágætum. Til-
gangur stofnunarinnar skyldi
vera sá að veita börnum og ungl-
ingum sem best uppeldi, bæði
andlegt og líkamlegt. Þau börn
áttu forgangsrétt að heimilinu,
sem veikluð voru og vanrækt.
Hlutverk stofnunarinnar varð
með tímanum meira og meira að
annast vangefna. 1 samræmi við
þá þróun gerðu þau séra
Guðmundur Einarsson og
Sesselja H. Sigmundsdóttir nýja
skipulagsskrá fyrir stofnunina á
árinu 1964. Þar segir, að tilgangur
stofnunarinnar skuli ætíð vera sá,
að veita vangefnum vist og um-
önnun, svo sem fræðslu og verk-
þjálfun við þeirra hæfi og aðra þá
þjónustu, sem unnt er að láta
þeim i té. Á síðustu árum hefur
tala vangefinna á Sólheimum ver-
ið að jafnaði frá 40 til 45.
Mikil breyting er nú á orðin í
dalverpinu I Hverakoti þar, sem
Sesselja hóf störf sin á árinu 1930
I tjöldum. Nú eru þar vistmanna-
hús, íbúðir fyrir starfsfólk, glæsi-
legt mötuneyti fyrir vistmenn og
starfsfólkið, skóli bæði fyrir bók-
legt og verklegt nám, sundlaug
með tilheyrandi, samkomuhús
með leiksviði, tvö gróðurhús, fjós
og hlaða auk fleiri húsa. Heita
vatnið er notað til húsahitunar og
að sjálfsögðu við gróðurhúsin og
sundlaugina. Auk hælisreksturs-
ins er ágætt bú, sem sér stofnun-
inni fyrir jarðávöxtum, grænmeti,
eggjum og mjólk. Tún hefur verið
ræktað, sem gefur af sér nægilegt
fóður handa gripunum.
Þegar Sesselja hóf brautryðj-
andastarf sitt í þágu vangefinna
veitti ríkið ekki fjárhagslega að-
stoð við byggingu eða rekstur
hæla fyrir vangefna. Á þessu er
nú að vísu orðin mikil breyting
með tilkomu Styrktarsjóðs van-
gefinna og greiðslu ríkisins á dag-
gjöldum.
Þar eð Sesselja hafði tekist á
hendur stjórn stofnunarinnar
kom það I hennar hlut að sjá um
allar framkvæmdir og annast
reksturinn að öllu leyti og það var
áreiðanlega ekki auðvelt. Með
óbilandi bjartsýni réðst hún i
hverja framkvæmdina af annarri
án þess að hika. Kjörorð hennar
var: „Mér leggst alltaf eitthvað
til.“ Hún hafði bjargfasta trú á
handleiðslu Guðs og var sannfærð
um, að Guð mundi styrkja hana til
þess að búa sem best í haginn
fyrir hina mörgu skjólstæðinga
hennar, sem vorusvomjög hjálp
ar þurfi. Foreldrar hennar syst-
kini og börn veittu henni mikils-
verða aðstoð með fórnfúsu stárfi i
— Arafat
Framhald af bls. 10
hulstrinu, sem sást undir jakka
hans, talsmenn Sameinuðu
þjóðanna segja, að tekizt hafi
að fá hann til að skilja byssuna
eftir áður en hann gekk I sal-
inn, en einn af lífvörðum hans
sagði í samtali við blaðið New
York Post, að Arafat hefði ekki
skilið byssu sina við sig, hann
bæri hana öllum stundum.
Eftir ræðuna, sem stóð i
rúma eina og hálfa klukku-
stund, var Arafat enn á ný
fagnað með dynjandi lófataki
og hann varð oft að gera hlé á
máli sínu vegna lófataks og
voru það fulltrúar Araba og
þriðja heimsins, sem byrjuðu.
Úrræðustólnum gekk Arafat
að þjóðhöfðingjastólnum, sem
þingforsetinn hafði látið stilla
upp við forsetastúkuna, en Ara-
fat settist ekki, heldur lagði
aðra höndina a stólbakið og
veifaði þannig brosandi út að
eyrum til þingheims og iyfti
öðru hverju báðum höndum yf-
ir höfuð sér sem sigurmerki.
Eftir um það bil 3—4 mínútur
var honum síðan fylgt úr saln-
um af siðameistara. Er fram
kom stillti hann sér upp við
glugga í horni aðalinngangsins
og tók þar eins og þjóðhöfðingi
á móti formönnum sendinefnda
Araba og landa þriðja heims-
ins. Hann sat siðar um daginn
boð, sem egypzka sendinefndin
hélt honum til heiðurs og mætti
þar sem fyrr í eyðimerkur-
klæðnaði Palestinuhermanns-
ins. Áður en nokkur vissi af var
Arafat horfinn og næst fréttist
af honum, er hann kom til
Kúbu til að hitta vin sinn
Fiedel Castro. Það fór ekki á
milli mála, að 13. nóvember
1974 var einn mesti sigurdagur
i lífi þessa litríka harðskeytta
Palestínuaraba.
þágu stofnunarinnar. Þá eignað-
ist hún trausta, ráðholla og fórn-
fúsa vini, þegar Lions-klúbburinn
Ægir rétti fram sinar mörgu
hjálpfúsu hendur henni til halds
og trausts.
Með Sesselju H. Sigmundsdótt-
ur er gengin glæsileg afreks-
kona, sem setti sér þaö mark sem
ung stúlka að fórna lífi sinu fyrir
þá samborgara okkar, sem mest
eru hjálpar þurfi. Hún reyndist
þeim sem besta móðir. Með ein-
stakri hugkvæmni tókst henni að
hafa ætið eitthvað á prjónunum,
sem vakti áhuga þeirra og til-
hlökkun. Leiksýningar barnanna
á Sólheimum, svo eitthvað sé
nefnt, vöktu undrun og aðdáun
þeirra, sem þær sáu.
Um leið og ég vil votta frú
Sesselju Sigmundsdóttur virð-
ingu og þakkir fyrir óvenjulega
göfugt og árangursríkt ævistarf
flyt ég aðstandendum hennar ein-
lægar samúðarkveðjur.
Reykjavik, 14. nóvember 1974
Hjáímar Vilhjálmsson.
— Zorsa
Framhald af bls. 16
eins og Willy Brandts gætu haft
áhrif á úrslitin né spáð i þau.
Ný kosningalög, sem auka
tölu kjósenda úr tveimur
milljónum i fimm, hafa kippt
grundvellinum undan öllum
spádómum um líklega þróun
málanna. Sumar skoðanakann-
anir einkaaðila í Portúgal gefa
til kynna að kommúnistar fái
milli 15 og 20 af hundraði at-
kvæða, en þær voru gerðar áð-
ur en lögin voru samþykkt. í
kosningunum í marz verður að-
eins kosið til stjórnlagaþings,
ekki um nýja rikisstjórn, og
þess vegna eru horfur á því að
kommúnistar verði áfram í rik-
isstjórn.
í landi þar sem kaþólsk trú
og hefð skiptir jafnmiklu máli
er hættan ekki sú að kommún-
istar fái geysimikið fylgi sem
yrði stökkpallur i valdastóla.
Núverandi aðferðir kommún-
ista í Vestur-Evrópu gera held-
ur ekki ráð fyrir að samsteypu-
stjórnir séu notaðar til þess að
ná undirtökunum i þeim stig af
stigi.
I stað slikra aðferða, sem
voru eitt sinn notaðar í Austur-
Evrópu, hefur verið tekin upp
baráttuaðferð, sem hæfir betur
vestrænni lýðræðishefð. Verið
getur að ekki sætti allir komm-
únistar í öllum löndum Vestur-
Evrópu sig við hana. Ymsum
flokksstarfsmönnum reynist
augljóslega erfitt að leggja nið-
ur vana heillar ævi. En stjórn-
málaandrúmsloftið er þeim
ekki hliðholit.
Það sem kommúnistar
Evrópu vilja er að breyta því
veruleg atkvæðamagni, sem
þeir fá oft í kosningum, i til-
svarandi valdahlutdeild í ríkis-
stjórn. Þeir vilja fá tækifæri til
að sýna að sú stefna, sem þeir
beita sér fyrir, eigi skilið að fá
jafnvel viðtækari stuðning. Og
þeir vilja taka þátt í öllu valda-
tafli og laumuspili, sem ráðsett-
ir stjórnmálaflokkar hafa
stundað þegar þeir reyna að
ráða öllu i stjórnmálalifi landa
sinna.
Andstæðingar kommúnista á
Vesturlöndum og þeir sem
fylgja ekki kommúnistum að
málum hafa bæði pólitiskan og
hugsjónalegan hag af þvi að
koma í veg fyrir slik drottnun-
aráhrif kommúnista. En ef þeir
viðurkenna ekki þá breytingu,
sem er orðin á vestrænum
kommúnistaflokkum og hag-
ræða ekki aðferðum sinum í
samræmi við það er sennilegra
að þeir stuðli að framgangi
markmiða kommúnista í stað
þess að hnekkja á þeim. Hvað
Bandaríkin og NATO snertir
táknar þetta að finna verður
nýja formúlu, sem leyfir
NATO-aðild landa, þar sem
kommúnistar eru i rikisstjórn, i
stað þess að hóta eð einangra
slik lönd eða úthýsa þeini.
Sovétríkin geta leyft sér að
gera innrás i bandalagsríki sin.
Bandarikin geta það ekki og
niunu ekki gera það og verða
því að finna aðrar leiðir til þess
að fást við vandann.