Morgunblaðið - 07.12.1974, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. DESEMBER 1974
11
q
Arni Björnsson læknir:
Kaflar úr grein
hans um krabba-
mein í vör og munni
Ef litið er á heildartölu
krabbameina, eru krabbamein
f vör og munni og ennfremur í
afholum nefs (en einkenni frá
þeim koma oft fram í munni)
aðeins lítill hundraðshluti eða
hjá körlum 3,31 af hundraði og
hjá konum 1,11 af hundraði. Þá
eru mein þessi mjög sjaldgæf
hjá fólki innan við fertugt.
Astæðan til mismunar kynj-
anna er sú, að krabbamein í vör
er mun algengara hjá körlum
en konum.
Þó þessi mein séu ekki fleiri
en raun ber vitni, valda þau
árlega dauðsföllum, sem ef til
vill mætti koma í veg fyrir með
fljótari greiningu og réttri með-
ferð. Flest þessara krabba-
meina er hægt að greina á
frumstigi því bæði má sjá þau
og þreifa á þeim. Undanskilin
eru þó mein i afholum nefns-
ins, sem geta vaxið verulega
áður en ljós einkenni koma
fram. I þessu greinarkorni
verður reynt að gera stutta
grein fyrir orsökum, að svo
miklu leyti sem um þær er
vitað, einkennum verður lýst
eins ítarlega og unnt er og að
lokum verður sagt nokkuð frá
meðferð og batahorfum.
Fyrstu einkenni flestra
krabbameina f vör og munnholi
eru sár, oftast á stöðum, sem
orðið hafa fyrir ertingu. Sár,
sem ekki grær fljótlega eftir að
það, sem álitið er valda því,
hefur verið lagað eða numið
burtu, ber að líta á sem hugsan-
legt krabbamein og eru sár með
upphækkuðum hörðum sár-
börmum sérstaklega grunsam-
leg. 1 byrjun er ekki sársauki i
krabbameinssárum og er það
vafalaust ein af ástæðum til
þess, að fólk leitar læknis of
seint. Ef heilar tennur fara að
losna, þarf að leita að
ástæðunum. Þær geta verið
næsta augljósar og meinlausar
eins og t.d. tannholdsbólgur eða
bitskekkjur, en tannlos getur
lika verið einkenni um
byrjandi krabbamein í kjálka
eða afholum nefs. Hætti gervi-
tennur að sitja eðlilega getur
það einnig verið einkenni um
byrjandi krabbameinsmyndun
annaðhvort í slímhúð tanngarðs
eða kjálkabeinum. Blæðing
aftan úr hálsi eða bólga í kok-
eitli, sem ekki hverfur við lyfja-
gjöf, getur gefið grun um
krabbamein þar. Þá getur blóð-
litaður hor úr nefi eða stífla i
nös, sem kemur án þess að um
venjulegt kvef sé að ræða og
hverfur ekki fljótlega af sjálfu
sér eða við lyfjameðferð, gefið
grun um krabbamein í afholum
nefs eða nefi. Leiði eitt eða
fleiri þeirra einkenna, sem hér
hefur verið lýst, mann til að
leita læknis, getur læknirinn
greint sjúkdóminn með ýmsum
aðferðum. Sé um sár að ræða er
einfaldast og öruggast að taka
vefjasýni og senda til meina-
fræðilegrar rannsóknar.
Speglanir með sérstökum ljósa-
tækjum geta gefið upplýsingar
og röntgenskoðanir gefa oft
áríðandi upplýsingar einkum ef
um meinsemd i beini er að
ræða.
Flest krabbamein i vör og
munnholi eru hægt vaxandi
mein, sem gefa fljótt ljós ein-
kenni. Lækningahorfur eru því
betri en við flest önnur krabba-
mein, ef læknis er leitað nógu
snemma.
(Fréttabréf um heilbrigdismál)
H0RGrUHBL&l)I9
fyrir 50 árum
Undir Helgahnúk heitir skáldsaga, sem verið er að prenta
þessa dagana, eftir H.K. Laxness. Er það löng saga, um 18 arkir,
og fjallar um íslensk efni. Ársæll Árnason gefur bókina út.
Átta fet af skömmum voru í „Tímanum" í gær um „Morgun-
blaðið", ritstjóra og útgefendur þess. Eftir lauslegan yfirlestur
fann sá sem þetta ritar ekkert satt í þessum 8 fetum. ,
Sumarmálarúsínugrautur Alþýðubl. um eigendur og ritstjórn
Morgunbl. flaut um alla dálka þess í gær. Einkennilegt er það hve
vel það fer blaðinu að flytja daglega upptuggu sinnar eigin ræpu.
Stefán skáld frá Hvítadal er nýkominn til bæjarins. Hefir hann
ort í vetur mikið verk, er hann ætlar að gefa út nú, og er hann
kominn til þess að undirbúa útgáfu þess. Það er sextug drápa
hrynhent og heitir „Kirkjan". Mun það vera I katólskum anda.
H.F. Kári, Viðey — Stúlkur þær, sem ráðnar eru til fiskvinnu
hjá h.f. „Kári í Viðey sækir m.b. Viðey til Reykjavíkur næsta
þriðjudag ef veður leyfir. Lagt verður á stað frá Steinbryggjunni
kl. 3 síðd. (Auglýsing).
MATSEÐILL
Umsjón, VIKONNAH
Hanna Guttormsdóttir
MÁNUDAGUR
Bitsteik (sjá uppskrift),
kartöflu-tómatsúpa.
ÞRIÐJUDAGUR
Soðinn fiskbúðingur,
gulrófusalat með eplum,
áfasúpa (sjá uppskrift).
MIÐVIKUDAGUR
Hænsni í hvitri sósu (sjá uppskrift),
kakóbúðingur.
FIMMTUDAGUR
Djöpsteiktur fiskur,
olíurjómasósa,
Eggjamjólk, (sjá uppskrift).
FÖSTUDAGUR
Súr hvalur,
heitar kartöflur,
hrátt salat,
mínútubúðingur með saftblöndu.
LAUGARDAGUR
Fiskkaka með gulrótum,
hrátt salat,
hrísmjölsgrautur.
SUNNUDAGUR
Brún kálsúpa (sjá uppskrift),
glóðarsteikt lambakjöt,
hrátt salat,
eplakaka bökuð (sjá uppskrift).
BITSTEIK
1 kg súpukjöt * 30 g smjörlíki * 200 g
laukur * 7 dl vatn * 1—2 tsk. salt *V4 tsk.
pipar * 20 g hveiti * sósulitur.
Skerið laukinn niður í sneiðar. Brúnið
kjötið og síðan laukinn. Hellið síðan sjóð-
andi vatni yfir. Bætið salti og pipar í.
Sjóðið i 1 klst. Færið kjötið upp úr og
jafnið sósuna. Hellið sósunni yfir kjötið á
fatinu. Berið réttinn fram með soðnum
eða brúnuðum kartöflum.
Afasúpa
11. súrmjólk * 11. mjólk * 60 g hrismjöl *
1 kamelbiti * 50 g rúsinur * 60 g sykur.
Blandið hrísmjölinu í súrmjólkina
kalda, og hrærið i með sleif þar til suðan
er komin upp. Bætið þá rúsfnum út i
ásamt kanel og sykri. Sjóðið og keimið.
Hrærið vel í á meðan.
HÆNSNI í HVÍTRI SÓSU
1 hæna,
sjóðandi vatn,
2 tsk. salt,
Vi laukur,
30 g smjörlíki * 30 g hveiti * 5% dl
hænusoð, * 1 tsk. sítónusafi * 1 msk.
sherry.
Hreinsið hænuna og sjóðið í saltvatni
ásamt sundurskornum lauk i 2—3 klst.
Búið til ljósa sósu. Bætið sítrónusafa og
víni í. Hellið sósunni yfir kjötið. Skreytt
með tómatbátum.
EGGJAMJÓLK
I 1 mjólk * 15 g smjörliki * 20 g hveiti *
20 g sykur * 1 egg * 10 sveskjur * salt,
vanilla.
Sjóðið sveskjurnar, Stifþeytið eggja-
hvítuna og búið til út henni litlar bollur,
sjóðið þær i vatni og leggið á sigti. Hitið
mjólkina, jafnið og sjóðið. Bætið smjör-
líkinu út í. Hrærið eggjarauðu og sykur,
og smáhellið mjólkinni saman við. Látið
eggjahvítubollur og sveskjur á diskana. í
staðinn fyrir að sjóða eggjahvítubollur má
láta stífþeytta hvituna ofan á súpuna í
súpuskálinni og bregða henni siðan inn i
bökunarofn og baka hvítuna ljósbrúna.
BRUN KALSÚPA
II kjötsoð * 100 gulrætur * 200 g hvítkál
★ 15 g smjörlíki * 20 g sykur •* salt,
steinselja.
Hitið kjötsoðið. Skerið kálið og ræt-
urnar í smáar lengjur. Brúnið sykurinn og
bætið smjörlikinu út i. Brúnið kálið og
ræturnar, hellið heitu soðinu yfir. Sjóðið í
15 mín.
EPLAKAKA BÖKUÐ
375 epli * 60 g braðmylsna * 40—50 g
smjör * 50 g púðursykur * 1 dl rjómi.
Þvoið og flysjið eplin og skerið i bita.
Blandið saman sykri og brauðmylsnu.
Smyrjið eldfast mót. Setjið nú fyrst brauð-
mylsnu og sykur i mótið og raðið svo
eplabitum yfir. Stráið síðan brauðmylsnu
yfir og svo smjörbitum. Raðið aftur epla-
bitum yfir og siðan brauðmylsnu og svo
þannig koll af kolli. Stráið brauðmylsnu
yfir að síðustu og dreifið henni jafnt yfir.
Bakið kökuna i ofni á neðstu rim, þartil
eplin eru nægilega mjúk. Best er að kakan
sé borin fram heit og þá er þeyttur rjómi
settur með í skál. Einnig er gott að bera
hana fram kalda og þá má gjarnan skreyta
kökuna með þeyttum rjóma. Þá má hvolfa
úr mótinu á fallegan disk og skreyta með
rjóma. Baka má kökuna i jólakökumóti.