Morgunblaðið - 14.01.1975, Blaðsíða 10

ÍO
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 14. JANUAR 1975
Brian Alderson:
Ævintýri H.C. Andersens geta
vart talizt ný í strangasta skiln-
ingi, en nú nýlega hafa þau öll
verið þýdd á ensku af Erik
Haugaard. I þessari þýðingu kem-
ur svo glöggt i ljós sú víðsýni og
kænska, sem einkennir stil And-
ersens, að hann reynist eiga er-
indi til allra nútíma lesenda. Þeg-
ar rætt er um barnabækur sér-
staklega kann ég engu við að bæta
hína viturlegu ákvörðun þeirra,
sem úthluta Whitbread-
verðlaununum, og hlýt því að til-
nefna tvær ágætar bækur. Sú
fyrri er eftir Russell Hoban og
heitir „How Tom Beat Captain
Najork and his Hired Sports-
men". Hin siðari er eftir Jill Pat-
on og heitir „The Emperors
Winding Sheet".
Myrna Blumberg:
Ein' > er bezta skáldsaga, sem
ég hel lesið um margra ára skeið
er bók Russell Hobans,
„Kleinzeit". Hún er gædd
skemmtilegum góðvilja, fyndin og
frumleg. Söguhetjan, Kleinzeit,
er fyrrverandi auglýsingastjóri,
sem þjái^l af dularfullum og fár-
ánlegur veikindum.Sagan greinir
frá leit hans eftii iinun þjáning-
anna og a.m.k. einstökum ánægju-
stundum og gerist að mestu á
sjúkrahúsi í London. ímyndunar-
afl Russell Hoban virðist ekki
eiga sér nein takmörk. Enginn
ætti að missa af hinum léttu og
skemmtilega skrifuðu bókum
hans, þar er alltaf eitthvað að
koma á óvart.
A.S. Byatt:
A þessu ári hafa Booker verð-
launin ráðið mestu um lestur
minn. Ég get þvi sagt, að ég hafi
fengið nóg af skáldsögum, en
engu að siður vel ég skáldsögu:
Ég tilnefni tvær bækur: „The
Clockwork Testament" eftir
Anthony Burgess, siðasta bindi
Enderby trílógíunnar eða Ender-
bys End. Mér fannst þessi bók
mjög fyndin snjöll, djúphugsuð
og ægileg.
Edward Candy:
Háttvísinni er sjaldan hampað
og oft er hún misskilin sem
hræsni. I bók Christophers Rick
„Keats and Embarrassment" er
fjallað um hugmyndaríka háttvísi
skáldsins, er hann sættir hinn
sársaukafulla tvískinnung manns-
ins gagnvart likamlegum þörfum.
Við stöndum í mikilli þakkar-
skuld við höfundinn fyrir svar
hans sjálfs og fyrir að senda okk-
ur skilningsbetri en áður á vit
kvæðanna sjálfra og dásamlegra
bréfa.
Kay Diek:
Bók Hilary Spurlings: „Ivy
When Young: The Early Years of
1“ er einhver bezta bókmennta-
lega sjálfsævisagan, sem út hefur
komið. Hún er brábæri fangar
athyglina óskerta, skrifuð af mik-
ilii stílfimi, skilningi og kænsku.
Þar er skýrt frá staðreyndunum
að baki þjóðsögunnar um Dame
Ivy og sýnt á áhrifamikinn hátt,
hvernig snilligáfan gerði þessari
reikulu, tíðum óbilgjörnu og oft
grimmu konu fært að veita sjálfs-
þekkingu sinni ínn á braut listar-
innar. Sú staðreynd, að frú
Spurling þekkti ekki viðfangsefni
sitt, skerpir heildarsýn hennar án
þess þó að draga úr aðdáun henn-
Bókaval
brezkra
gagnrýnenda
eftir árið
1974
ar á sögunum. Sú mynd, sem hún
dregur upp, er gædd frábæru
jafnvægi, og er mikið tilhlökkun-
arefni að sjá seinna bindið.
Jacky Gillott:
Prýðilegt ár fyrir konur, þar
sem þær Susan Hill, Margaret
Drabble, Nadine Gordimer, Joyce
Carol Oates, Iris Murdoch, Beryl
Bainbridge og Edna O’Brien
sendu allar frá sér ágætar bækur.
Hér er erfitt að velja á milli en
þar sem verkfall kom í veg fyrir
að ég gæti fjallað um hina nýju
skáldsögu Alison Laurie, „The
War Between The Tates", ætla ég
að nota tækifærið og hæla henni
hér.
Bókin er mjög athyglisverð
vegna þeirrar leiðar, sem skáld-
konan hefur valið til þess að lýsa
þvi, sem virðist vera hversdags-
legir smámunir í átökum
á heimili venjulegrar,
gáfaðar og hamingjusamr-
ar bandarískrar fjölskyldu.
Hún notar heimilið til þess að lýsa
öðrum og stórbrotnari átökum, —
í Vietnam, á milli kynjanna og
baráttunni fyrir að lifa. Hæfni
skáldkonunnar er óviðjafnanleg;
sterkari er aðeins meðaumkun
hennar, sem kemur i veg fyrir, að
hún taki málstað eins aðilans
fremur en annars og leysir hana
undan þvi að horfast i augu við
sársaukann og þann skopleik, sem
allar sögupersónurnar verða að
þola.
Ray Gosling:
Róttæki Jack, mesti og nöldur-
samasti afi sem við eigum, er
meistari í nöldri, en nöldri, sem
byggist á brjóstviti en ekki
prédikunum. J. B. Priestley skrif-
aði bókina. „A Visit to New
Sealand". Hann neitaði að horfast
í augu við erfiðleikana, gróf höf-
uðið dýpra i sandinn en strútur-
inn og fór því pilagrímsför til
hins fyrirheitna lands hreinna
dyggða í eitt skipti fyrir öll: síð-
asta skjólió, ósvikið brezkt Zion.
Með þessu hugarfari fór hann ög
spotzk og hlakkandi frásögn hans
af því, sem fyrir bar meðal Ný-
Sjálendinga gerir þessa bók virki-
lega brezka í minum augum.
Tim Heald:
Leiðsögurit um breskar sveitir
ættu að vera meðal beztu rita,
sem skrifuð eru á enska tungu.
Oft einkennast þau þó af sjálfs-
vægð annars vegar og prósaískum
smásálarskap hins vegar. Bók Roy
Chrístians „Nottinghamshire" er
skemmtileg og fróðleg, veitir góða
leiðsögn og er hressandi fyrir sál-
ina. Hún er skemmtileg fyrir þá,
sem heima sitja og fróðleg fyrir
þá, sem skoða Erewashdal. Bókin
er til fyrirmyndar um samningu
leiðsögurita og náma heimskulegs
fróðleiks.
John Higgins:
I þetta sinn greiði ég Kingsley
Amis atkvæði mitt. Hann hefur
löngum haft glöggt auga fyrir
skrímslum, en aldrei skapað ann-
an eins fjölda ófreskja og
OAPana, sem búa í kofanum
Tupenny — hapenny í bókinni
„Ending Up“. Þessi fyrirbæri eru
svo hroðaleg, að ég efast um að
þau fengju ókeypis far með
strætisvögnum Lundúnaborgar.
Þeim tekst jafnvel að vekja þá
hugmynd, að sé hættulegt að vera
miðaldra, sem ég tel hafa verið
ætlun Amis. Því miður vann þessi
bók ekki Bookle Wookle verð-
launin, eins og Marigold Pyke
mvndi sagt hafa.
Á ÁRI
hverju velja
bókmennta-
gagnrýnend-
ur The Lond-
on Times
beztu bækur
ársins. Val
gagnrýnend-
anna fyrir
árið 1974
hefur nýlega
birzt og fer
það hér á eft-
ir.
Susan Hill:
Bókin „The Fearful Void“ eftir
Geoffrey Moorhouse er ekki ein-
asta sú bók, sem ég kýs á þessu ári
heldur ein þeirra bóka sem maður
tekur ástfóstri við fyrir lífstíð.
Geoffrey er ekki eins og hver
annar meðalmaður, sem fengið
hefur þá flugu að fara yfir Sa-
haraeyðimörkina vegna þess eins,
að hún er til. Hann langaði til
þess að horfast i augu við einangr-
un, erfiði og hugsanlegan dauða
— kynnast þessu af eigin raun.
Þetta gerði hann og frásögn hans
er frábærlega rituð og ákaflega
hrærandi. Sama um hugrekki,
þrautseigju og sigur.
Richard Holmes:
Hin sögulegu ástamál heim-
spekingsins Abelards og hins frá-
bæra 17 ára gamla nemanda hans,
Heloise áttu sér stað árið 1118, en
hin átakanlega saga þeirra hefur
lifað í evrópskum bókmenntum
með krafti þjóðsögunnar alla tið
síðan. Bókin „The Letters of
Abelard and Heloise", þýdd af
Betty Radice, sem einnig skrifar
formála, er safnrit, sem veitir
okkur innsýn i frumheildirnar,
sjálfsævisögu Abelards, sem
er persónulegust allra ævi-
sagna og ævisögubrota, sem
varðveitzt hafa frá miðöld-
um, og sióan í bréfaskipti
elskendanna, þar sem fram kem-
ur stóisk en ákflega hrærandi
barátta við að snúa örvingluðum
elskanda til hugsanlegs guðdóms.
Þýðingin er falleg og kunnáttu-
samlega unnin og skýringarnar
ágætar. Þessi bók hefur haft
mikil áhrif á mig.
Joel Hursfield:
Bókin „The White House
Transcripts ‘ er skemmtilegt
dæmi um hvað menn gera völdum
og völd mönnum. Þetta er bráð-
skemmtileg tragi-komedía, en
jafnframt tímanna tákn. Hver
einasta ástrik kona, sem gift er
metnaðargjörnum manni (í hvaða
starfi sem er) ætti að kaupa hon-
um eintak fyrir jólin áður en það
verður of seint.
Tom Hutchinson:
Róbert Heinlein hefur sagt:
„Stjórnmál eru heimsins
skemmtilegasti leikur. Það eru
það a.m.k. þegar maður les um
þau sér til afþreyingar Hin hefð-
bundnu átök þar sem dramatiskar
sprengingar geta orðið hvenær
sem er. Ég hef þvi haft gaman af
bók Muriee Spark. „The Abbess
of Crewe" og sömuleiðis af „Poor,
Dear Brendan" eftir Andrew
Boyle, en báðar þessar bæk-
ur snúast að nokkru leyti
um stjórnmál. Af vísindaskáld-
sögum greiði ég atkvæði
mitt bók Heinleins: „Time
Enough For Love“. Þar er
á ferð gamall meistari, sem enn
rcynir nýja klæki, list hins
ómögulega. Jafnvel Crossman
hefði fölnað af tilhugsuninni um
að þurfa að skrásetja þessa hluti.
H.R.F. Keating:
Ég hef það á tilfynningunni,
að þetta ár hafi verið
mjög gott þeim, sem hafa gam-
an af glæpasögum og ég
hefði vel getað kosið ein-
ar sex bækur. Ég veit „The
Poison Oracle“ eftir Peter
Dickinsson vegna þess að ég man
hana alla mjög vel ennþá þó hún
hafi komið út snemma i marz.
Þetta er fyndin bók, spennandi,
lýsir furðulegri þekkingu, en
geysílega aðlaðandi, hefur eitt-
hvað að segja og ber líka vitni
frjósömu hugmyndaflugi.
Joseph McCuIloch:
Bók mín á árinu 1974 er eftir
Karl Rahner og heitir „The Shape
of the Church to Come“. Það ligg-
ur i augum uppi, að þessi bók
hentar ekki öllum en í henni er á
mjög greindarlegan hátt fjallað
um þá einu hlið kirkjunnar, sem
er líkleg til þess að vekja áhuga
nútima lesenda. Rahner er þýzkur
jesúíti og hefur nú nýlega hætt
kennslu við háskólann i
Munchen. Ymsir eru þeirrar skoð-
unar, að kirkjan sé stöðnuð og
úrelt stofnun, en þeir ættu að
hugleiða orð hans. Hann reynir
ekki að gerast spámaður en hugs-
un hans er óvenju skýr. Ég mæli
með þessari bók fyrir alla þá, sem
vilja, að kirkjan öðlist þá stöðu
sem henni ber.
Iverach McDonald:
Bók P.G. Wodehouse „Aunts
aren’t Gentlemen“ er fullkomið
móteitur fyrir alla þá, sem hafa
áhuga á Rússlandi. Söguhetjunni,
Bertie, finnst alltof mikið gert úr
Tolstoy og Chekov. Honum er illa
við bækur, sem eru yfirfullar af
nöfnum, sem enda á — sky. Hann
vantreystir stúlkum, sem tala í
gátum eins og persónurnar í „By
ordor of the Czar“. Vörn hans
fyrir svínabændurna gegn íhlut-
un skrifstofuvaldsins er frábær:
„Erum við í Rússlandi?"
Jan Morris:
Ég dáðist mest að bók Robins
Furneaux: „William Wilber-
force“. Mér hefur aldrei líkað
Wilberforce, hvorki hættir hans
né það tímabil, sem hann lifði á.
Bókin er löng og full af rök-
semdum. Ég las hana úti á svöl-
um við svissneskt fjallavatn, en
hún var svo vel skrifuð, að ég tók
tilfinningalegan þátt í allri þeirri
baráttu, sem greint var frá í
henni og fannst Exeter Hall nær
og raunverulegra en fjallavatnið
fyrir framan mig. Getur meður
vænzt nokkurs meira af ævisagna-
ritara?
Robert Nye:
Bók C.H. Sisson „In the Troyan
Ditch: Collected Poems and
Selected Translations1' er ekki að-
eins bók ársins heldur bezta safn-
rit þýddra ljóða, sem út hefur
komið i heilan áratug. Þýðingin
er unnin af mikilli alvöru og sam-
vizkusemi, hrynjandin festist
manni þegar í minni og andi
kvæðanna kemst fullkomlega til
skila. Þetta er verk, sem mun tala
við okkar hljóðlega fram á næstu
öld, þegar ýmsir hávaðasamari
samtímamenn okkar eru gleymd-
ir. Sisson er jafnsnjall Hardy —
og jafn enskur.
Derek Parker:
Bók Richard Holmes, „Shelley:
The Pursuit" er mjög læsileg. Þar
er ekki einungis skýrt frá öllum
staðreyndum um ævi skáldsins
heldur skilur Holmes kvæðin lika
rétt — hann hallast auðvitað
fremur að Eliot en Arnold, en á
sérstaklega skýran hátt setur
hann fram þá skoðun sina, að
næstum allir, allt frá Trelawny til
Harriet hafi skilið Shelley að ein-
hverju leyti rétt. Loksins kom
bók, sem getur komið í stað hinn-
ar ágætu ævisögu skáldsins eftir
Newman Ivey White.
David Piper:
Stonehenge hefurekki farið var-
hluta af bókaútgáfu þessa árs, en
steinprentanir Henrys Moore af
hinum dularfullu og næsta yfir-
náttúrlegum fornleifum eru of
dýrar fyrir flesta, hvert sett kost-
ar 3.500 sterlingspund. Stone-
henge eftir Theo Bergström kost-
ar hins vegar ekki nema eitt pund
og er gjöf, sem gleður alla. Hug-
myndin er snilldarlega einföld, að
taka myndir af Stonehenge heilan
miðsumardag allt frá því nóttin
drýpur af steinunum, þegar þeir
stíga fram í dögun; i morgunskím-
unni sitja þeir þöglir og
þenkjandi í skugga sínum, um
miðjan daginn eru þeir um-