Morgunblaðið - 26.01.1975, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. JANÚAR 1975
SAMKVÆMT tölum Hag-
stofunnar um fæðingar á
síðustu árum hafa ár hvert
að jafnaði um 600—700
stúlkur undir tvítugsaldri
alið barn. Stærstur hluti
þessa hóps er að sjálfsögðu
18 og 19 ára gamlar stúlk-
ur, en hinar eru þó alltaf
margar, sem verða mæður
15—17 ára gamiar og
nokkrar meira að segja
enn yngri: Undanfarin ár
hafa yfirleitt 1—3 stúlkur
alið barn áður en þær náðu
15 ára aldri.
Slagsíðan sneri sér til ýmissa
aðila til að leita upplýsinga um
málefni þessara súlkna, en þar
reyndist ekki um auðugan garð að
gresja. Enginn einn aðili eða
stofnun hefur sérstök afskipti af
þessum unglingsstúlkum umfram
aðrar verðandi eða nýorðnar
mæður. Og enginn einn aðlili hef-
ur safnað upplýsingum um hagi
þeirra, en til eru hjá ýmsum
stofnunum skýrslur um sumar
þessara stúlkna, þ.e. þær, sem
hafa leitað aðstoðar félagsráð-
gjafa eða annarra sérmenntaðrq
manna á sviði heilbrigðismála og
félagslegrar aðstoðar. Slík aðstoð
sérmenntaðs fólks er boðin öllum
stúlkunum, en aðeins fáar þeirra
þiggja hana.
Hjá Hagstofunni fékk Slagsíðan
þó ýmsar tölulegar upplýsingar
um fæðingar hér á landi undan-
farin ár og um mæðurnar, sem
börnin ólu, en þó aðeins hvað
aldur snertir. Er ekki úr vegi að
líta á þessar tölur fyrst.
Á árunum 1961 til 1972 fæddu
alls 14 stúlkur, sem ekki höfðu
náð 15 ára aldri, barn. Sum árin
varð engin stúlka móðir svo ung,
en önnur ár ein, tvær og allt upp í
fórar. Hins vegar reyndust stúlk-
ur á aldrinum 15—19 ára vera um
16—17% af heildarfjölda mæðra,
sem barn ólu á þessum tíma. Að
sjálfsögðu eru 18 og 19 ára gamlar
stúlkur stærsti hluti þess hóps, en
hinar eru þó margar sem verða
mæður 15—17 ára gamlar. Árið
1961 fæddust 603 börn yngri
stúlkum en 20 ára, en sú tala
komst upp í 828 börn árið 1966.
Hins vegar hefur hún verið held-
ur lægri sfðustu ár og árið 1972
var talan 777 börn. Nýrri tölur
liggja ekki fyrir.
Hlutfall mæðra undir tvitugu af
heildarfjölda mæðra fór hækk-
andi framan af síðasta áratug og
komst upp í 18,3% árið 1969, en
lækkaði síðan aftur og var 16,6%
árin 1971 og 1972.
Að sjálfsögðu eru langflest
þessara barna óskilgetin og hefur
hlutfallstala óskilgetinna barna,
sem mæður 15—19 ára eignast,
raunar farið stöðugt vaxandi und-
anfarin ár. Arið 1961 var 69,1%
barnanna óskilgetin, en árið 1972
voru 84,7% barnanna óskilgetin.
Hafa ber í huga, að þegar stúlkur
ganga í hjónaband með barnsfeðr-
um sínum, verða börnin skilgetin
að lögum, enda þótt þau hafi verið
óskilgetin við fæðingu.
En Hagstofan heldur einnig
saman tölum um fjölda þeirra
mæðra, sem eru i sambúð, þótt
þær séu ekki giftar, og mætti
ætla, að stærstur hluti þeirra
stúlkna, sem eru i sambúð, er þær
eignast barn, gangi siðar í hjóna-
band með barnsföðurnum. En
samkvæmt tölum Hagstofunnar
gerist það æ algehgara, að stúlkur
á aldrinum 15—19 ára, sem ala
barn, séu ekki í sambúð. Þannig
var aðeins rúmur helmingur
slíkra stúlkna án sambúðar árið
1961, en árið 1972 reyndust 72,8%
mæðra 15—19 ára vera án sam-
búðar.
1 heildina voru óskilgetin börn
25,7% allra fæddra barna á árun-
um 1961—1965, en hins vegar hef-
ur þetta hlutfall farið hækkandi
og árið 1972 reyndist tæplega
þriðja hvert barn óskilgetið, eða
32,3%.
Fróðlegt er að líta á tölur um
aldur móður og fæðingarröð á ár-
unum frá 1961 til 1970. Þar kem-
ur fram, að stúlkur innan tvítugs
eignuðust alls 7154 börn. Af þess-
um börnum voru 5879 börn fyrsta
barn móðurinnar, en 1162 börn
voru annað barn. 102 börn voru
þriðja barn móður og 7 voru
fjórða barn móður, en ein stúlka
hefur náð að eignast fimm börn
áður en hún varð tvítug. Heldur
virtist hafa dregið úr því á siðari
hluta áratugarins, að stúlkur inn-
an tvitugs væru að eignast annað,
þriðja eða f jórða barn og má vafa-
laust rekja þá þróun til aukinnar
notkunnar getnaðarverja.
Slagsíðan ræddi um þessi mál
við þau Sævar Berg Guðbergsson,
fortöðumann fjölskyldudeildar
Félagsmálastofnunar Reykja-
víkurborgar, Kristínu Ottesen,
forstöðukonu Mæðraheimilis
Reykjavíkurborgar og Maríu Þor-
geirsdóttur, félagsráðgjafa við
Heilsuverndarstöð Reykjavíkur,
en öll hafa þau haft einhver af-
skipti af málefnum unglings-
stúlkna, sem áttu von á eða voru
nýbúnar að fæða barn. Voru mál-
in rædd vítt og breitt og er heppi-
legast að rekja umræðurnar með
því að líta á hvert stig þessara
mála eins og þau þróast frá því að
stúlka fer að eiga samfarir og þar
til hún hefur fætt barnið.
HEFJA UMGLINGAR
KYNLÍF YNGRI EN
AÐUR FYRR?
Talið barst að þeirri spurningu,
hvort unglingar stunduðu kynlíf
meira nú en áur tiðkaðist. Sævar
kvaðst telja, að kynlíf væri meira
stundað af unglingum nú en áður,
kannski ekki sízt vegna hinnar
miklu umræðu og skrifa um kyn-
líf, sem uppi hafa verið á undan-
förnum árum. Unglingarnir væru
opinskárri um þessi mál nú en
áður fyrr og þessu fylgdi, að
margir unglingar teldu, að eitt-
hvað hlyti að vera athugavert hjá
sér, ef þeir stunduðu ekki kynlif.
Ættu margir þeirra það til að
gorta af afrekum sínum á þessu
sviði, án þess að fótur væri fyrir
þeim sögum, en allt þet.ta tal ýtti á
eftir öðrum unglingum að reyna
kynlífið. Þannig væri þetta að
sínu mati einnig í sambandi við
áfengismál. Vegna þess að mikið
væri skrifað og skrafað um
áfengisneyzlu unglinga, leiddust
án efa æ fleiri unglingar út í það
að prófa að neyta áfengis.
María tók undir það, að ungl-
ingar reyndu að gera meira úr
kynlífsreynslu sinni en efni
stæðu til, en hins vegar teldi hún
samt, að kynlíf unglinga hefði
aukizt „og það er furðulegt að
ekki skuli verða fleiri unglings-
stúlkur ófrískar en raun ber
vitni,“ sagði hún.
Talið barst að getnaðarvörnum
og fræðslu um þær og kynferðis-
mál almennt og voru þau sam-
mála um, að fræðsla um þessi mál
væri allt of lítil.
„Og það vantar ekki bara
fræðslu um kynlífið,“ sagði
Sævar, „heldur vantar fræðslu
um það hvað felst i því að vera
maður og kona.“
María sagði, að Islendingar
Kristfn: „Við bjuggumst við
meiri fjöida kornungra stúlkna
hingað á heimilið."
Sævar: „Það ætti að virkja Tóna-
bæ f sambandi við kynferðismála-
fræðslu."
Sævar: „Unglingarnir eru opin-
skárri um kynferðismál en áður
fyrr.“
fleiri veröa
ófrískar”
væru að reyna að vera frjálslynd-
ir í þessum málum, en i rauninni
væru þetta mikil feimnismál í
flestra augum. Fræðsla um þessi
mál væri lítil sem engin, bæði i
skólum og á heimilum, og það
sama gilti um getnaðarvarnir,
fræðsla um þær væri sáralítil.
„Það hefur komið greinilega i
ljós, í samtölum mínum við þessar
ungu mæður,“ sagði María, „að
þær höfðu engar getnaðarvarnir
notað áður en þær urðu barnshaf-
andi. Hins vegar eru þær mjög
áhugasamar um að kynna sér
þessi mál eftir að barnið er fætt,
en það er vissulega of seint."
Sævar kvaðst vilja benda á, að
unglingar væru alls ófeimnir að
ræða þessi mál sín á milli á stöð-
um eins og t.d. Tónabæ og hann
kvaðst þeirrar skoðunar, að ein-
mitt þar mætti ná miklu auðveld-
ar til unglinganna með fræðslu
um þessi mál og ætti hiklaust að
virkja Tónabæ í þessum efnum.
1 þessu sambandi vakti María
athygli á, að nú hefur verið ákveð-
ið af hálfu Heilsuverndarstöðvar
Reykjavíkur að auka þjónustu á
þessu sviði með því að f febrúar
mánuði verða teknir upp sérstak-
ir viðtalstímar tvisvar i viku, tveir
tímar í senn, þar sem læknir mun
veita upplýsingar og fræðslu um
getnaðarvarnir og verjur og
liðsinna fólki um val á slíkum
hlutum. Sagði María, að vonur
væru bundnar við þessa nýju
þjónustu og þá m.a. að ungt fóik
notfærði sér hana sem bezt.
NOKKUÐ UM FÓSTUR-
EYÐINGAR HJÁ
UNGLINGSSTÚLKUM
En getnaðarvarnir og fræðsla
eru fyrirbyggjandi ráðstafanir og
leysa ekki vanda þeirrar stúlku,
sem er orðin barnshafandi. Slag-
síðan sneri sér til Ölafs Olafsson-
ar landlæknis og spurði hann
hvort eitthvað væri um það að
fórstureyðingar væru heimilaðar
hjá unglingsstúlkum. Hann kvað
svo vera og sagði að heimildar-
ákvæði væri til að láta eyða fóstri
hjá stúlku, ef hún teldist ekki
liklega til að geta, æsku sinnar
vegna, séð barninu farborða. Olaf-
ur kvaðst ekki hafa á hraðbergi
neinar tölur um hvers oft þessu
ákvæði hefði verið beitt á undan-
förnum árum, en nokkuð hefði
verið um það.
María sagði, að nokkuð væri um
það að foreldrar unglingsstúlkna
leituðu upplýsinga hjá félagsráð-
gjöfum, bæði sér og félagsráð-
gjafaLandspítalansum möguleika
á fóstureyðingum og eins gerðist
það stundum, að stúlkur kæmu
sjálfar til ráðgjafanna og óskuðu
eftir aðstoð við að fá fóstureyð-
ingu. Maria kvaðst telja, að for-
eldrar reyndu oft að beita þrýst-
ingi og nota sambönd sin til að fá
leyfi til fóstureyðingar fyrir dæt-
ur sínar, en hins vegar væri lækn-
um litt um það gefið að eyða fóstri
hjá ungum stúlkum, sem ekki
hefðu átt barn áður. Siíkar fóstur-
eyðingar þyrftu aðra aðferð en
aðrar fóstureyðingar og þótt allar
fóstureyðingar, sem hér væru
framkvæmdar, færu fram á
sjúkrahúsum við góðar aðstæður,
væru læknar afar tregir til að
gera slíkar aðgerðir á unglings-
stúlkum.
„En það sem ég hef kynnzt þess-
um ungu, verðandi mæðrum,"
sagði María, „þá hafa þær verið
reglulega duglegar og viljað fæða
börn sín. Mér virðist líka sem
foreldrar styðji meira við bakið á
svona ungum stúlkum heldur en
þeim sem eru orðnar eldri.
Foreldrum finnst stundum, að
þessar eldri séu orðnar nógu
gamlar til að sjá um sig sjálfar og
margar þeirra líta einnig þannig á
málin sjálfar.“
Slagsíðan spurði nú um aðstoð
við ungar, verðandi mæður og
kom þá fram, að enginn opinber
aðili hefur skipulegt eftirlit með
slíkum stúlkum til að aðstoða þær
ef með þarf. 1 mæðradeild heilsu-
verndarstöðvarinnar hangir uppi
auglýsing, þar sem boðin er að-
stoð félagsráðgjafa stöðvarinnar,
og þar sem allar verðandi mæður
koma til skoðunar í deildinni,
taka þær sjálfsagt eftir þessu til-
„Furðnlegt,
Kristfn: „Höfum reynt að hjálpa
stúlkunum að afla sér mennt-
unar.
að ekki sknl