Morgunblaðið - 27.02.1975, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 27. FEBRÚAR 1975
jittiM&foiífo
hf. Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. sími 10 100.
Aðalstræti 6, simi 22 4 80.
Áskriftargjald 600,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 35,00 kr. eintakið.
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjóm
Auglýsingar
Geir Hallgrímsson, for-
sætisráðherra, hefur á
Alþingi gert grein fyrir
þeim ráðstöfunum, sem
væntanlegar eru af hálfu
ríkisstjórnarinnar í kjölfar
gengislækkunar. Hér er
um umfangsmiklar aó-
gerðir að ræða, sem miða
m.a. að því að styrkja stöóu
þeirra, sem lakast eru
settir í þjóðfélaginu, og vit-
að er að eiga erfiöast um
vik aö mæta þeirri kjara-
skerðingu, sem nú er óum-
flýjanleg.
Samkvæmt yfirlýsingu
forsætisráðherra mun
ríkisstjórnin fyrst og
fremst beita sér fyrir
hækkun launajöfnunar-
bóta, þar sem vonlítið er
talið, að launþegar og
vinnuveitendur nái bráða-
birgðasamkomulagi þar
um eins og sakir standa. Sú
hækkun, sem ríkisstjórnin
hyggst koma fram á launa-
jöfnunarbótum tekur mið
af þeirri hækkun, sem
orðið hefur á framfærslu-
vísitölu úr 358 stigum í 372,
svo og hækkun á söluskatti,
sem nú hefur verið ákveð-
in vegna endurreisnar-
starfsins í Norðfirði. Þetta
er í rökréttu framhaldi af
þeirri stefnu ríkisstjórn-
arinnar, að við núverandi
aöstæður eigi fyrst og
fremst að bæta hlut lág-
launafólks, en láta al-
mennar kauphækkanir
sitja á hakanum.
Þá mun ríkisstjórnin
beita sér fyrir lækkun
tekjuskatts i þágu þeirra,
sem lægst laun hafa, og
stefnt er að því marki, að
almennar launatekjur
verði tekjuskattsfrjálsar.
Ljóst er, aö með þessum
ákvörðunum er stigið
mikilvægt skref til þess að
stuðla að lausn kjaramál-
anna, en Alþýðusambandið
hefur einmitt lagt áherzlu
á, að allar aðgerðir í kjara-
málum eigi að miðast við
það fyrst og fremst að rétta
hlut láglaunafólksins. Þá
hefur Alþýóusambandið
lýst yfir því, að það muni
meta skattalækkanir sem
jafngildi kauphækkana.
I framhaldi af þessu mun
ríkisstjórnin samkvæmt yf-
irlýsingu forsætisráðherra
beita sér fyrir allveru-
legum samdrætti í ríkisút-
gjöldum. Gert er ráó fyrir,
að þessi niðurskurður
muni nema 2500 til 3700
milljónum króna. Ríkis-
stjórnin mun einnig á
næstunni beita sér fyrir
auknu aðhaldi í útlánum
fjárfestingarlánasjóóa, er
miðar að bættri viðskipta-
og greiðslustöðu gagnvart
útlöndum. Loks mun ríkis-
stjórnin koma fram með
ákveðnar ráðstafanir til
tekjuskiptingar innan
sjávarútvegsins.
Hverjum manni má vera
ljóst, að hér er um víð-
tækar aðgerðir að ræða og
það er að miklu leyti kom-
ið undir þjóðinni sjálfri
og hagsmunasamtökunum,
hver árangurinn verður.
Engum getur lengur dulizt,
eftir yfirlýsingu forsætis-
ráðherra á Alþingi sl.
þriðjudag, að ríkisstjórnin
hefur tekið þessi viðfangs-
efni föstum tökum og hún
mun vinna markvisst að
lausn vandans. Á hinn bóg-
inn liggur það í augum
uppi, að með óábyrgum að-
gerðum er unnt að halda
öngþveitinu áfram og
draga úr árangri þessara
aðgerða. Nú reynir einfald-
lega á, hvort menn eru
reiðubúnir til aö sýna vilja
í verki.
Ríkisstjórnin hefur nú
beitt sér fyrir því, að sér-
stakri fjáröflun til þess að
greiða niður olíu til húshit-
unar verði haldið áfram.
Hér er um brýnt hags-
munamál að ræða, en jafn-
framt verður hluta af þeim
tekjum, sem aflast með
þessu eina söluskattsstigi,
varið til jarðhitarannsókna
og hitaveituframkvæmda.
Víst er að við núverandi
aðstæður er mikilvægast
að flýta framkvæmdum á
þvi sviði. Þjóðin fær ekki
ódýra orku með því að
greiða niður oliuna, heldur
með því að virkja innlenda
orkugjafa.
Þá hefur verið ákveðið
að leggja sérstakt viðlaga-
gjald á söluskattsstofn í 10
mánuði í því skyni að mæta
kostnaði við endurreisnar-
starfið í Norðfirði og skuld-
bindingum Viölagasjóðs
vegna eldgossins í Vest-
mannaeyjum. Söluskattur
hækkar af þessum sökum
úr 19 í 20%. Gert er ráð
fyrir, að 32% af viðlaga-
Víðtækar aðgerðir
í þágu láglaunafólks
gjaldinu renni í Norð-
fjarðardeild Viðlagasjóðs,
en 68% til Vestmannaeyja.
Ljóst er, að þjóðin í heild
verður að standa undir
kostnaði við þetta endur-
reisnarstarf og af þeim sök-
um er þessi tekjuöflun
nauðsynleg.
Því hefur verið haldið
fram, að óþarfi hafi verið
að hækka söluskattinn í
þessu skyni, þar eó afla
hefði mátt fjárins með
auknum erlendum lán-
tökum. Flestum er þó ljóst,
að þjóðin getur ekki gengið
öllu lengra á þeirri braut
að taka erlend lán. Með því
móti er einvörðungu verið
aó standa undir fram-
kvæmdum með innstæðu-
lausum ávisunum og kynda
undir verðbólgu. Vinnu-
brögð af því tagi eiga nú að
heyra sögunni til. Sú óráð-
sia, sem ríkt hefur í þeim
efnum á liðnum árum,
gengur ekki lengur. Við
getum ekki alla tíð skotið
okkur undan vandamál-
unum með erlendum lán-
tökum einum saman.
Þjóðin öll á nú að geta
tekið undir þau markmið,
sem forsætisráðherra hef-
ur lýst, aö ríkisstjórnin
stefni að: í fyrsta lagi að
tryggja fulla atvinnu, í
öðru lagi að bæta gjald-
eyrisstöðuna og í þriðja
lagi, að það tjón, sem þjóð-
arbúið hefur oröið fyrir,
komi sem minnst við þá
verst settu í þjóðfélaginu.
Ef vilji og ábyrgðartilfinn-
ing er fyrir hendi má ná
þessum markmiðum.
Látið ekki skuldirnar
komast í „googol”
Dr. Arthur Burns, forseti
sparnaðarráðs alríkisins horfir
á Washington gegn um ský af
pipureyk, en augu hans eru
samt þau skarpskyggnustu i
borginni. 1 samræmi við það
eru heilabrot hans um hinn
vaxandi ágreining milli Hvíta
hússins og þjóðþingsins um
efnahagsmál áhrifamikil og
gætu jafnvel haft úrslitaáhrif.
Hann er áhyggjufullur en
raunsær um vandamál okkar.
Hann hefur tvær litlar myndir
við innganginn i skrifstofu
sína, sem hefur útsýni yfir Con-
stitution Avenue, og myndirnar
sýna bæði umhyggju hans og
kimnigáfu.
„Látið ekki skuldirnar kom-
ast í „googol", segja myndirnar.
„Googol“ er, eins og allir góðir
repúblikanar vita, einn og
hundrað núll 10000000000-
00000000000000000000000-
00000000000000000000000000-
00000000000000000000000000-
000000000000000 dollarar. Með
öðrum orðum er það jafngildi
10 sinnum 10 milljöróum
dollara tíu sinnum. Dr. Burns
tekur langtíma afstöðu. Skuld-
irnar nú, eða þegar þær voru
síðast reiknaðar, voru aóeins
494 milljarðar dollara.
Þetta er smá-brandari hvít-
hærða prófessorsins, en honum
finnst hann ekki sniðugur. Það
er ekki hið tímabundna vanda-
mál sem skapast af samdrætti
sem veldur honum áhyggjum
— hann telur að við munum
slampast I gegnum það — held-
ur eru það langtima stefnur I
amerískum hugsunarhætti og
framkvæmdum sem halda fyrir
honum vöku.
Hann hefur áhyggjur af
stefnum i kaupsýslugróða og
framleiðsluafköstum. Hann tel-
ur að þær standist ekki kröfur
vaxandi þjóðfélags og stöðugt
samkeppnishæfari heims og
hann óttast að stjórnmálalegur
þrýstingur geri vandamálið
aðeins torveldara og viðameira.
Það sem virðist valda honum
áhyggjum er hvort þjóðinni
tekst, þegar hún er að glima við
þau vandamál, sem nú steðja
að, efnahags- og fjárhagsvanda-
mál og orkuvandamál, að leysa
málin eða hvort hún gerir þau
aðeins vandleystari I framtíð-
inni.
Hann sér fram á að atvinnu-
rekendur þurfi að greiða út
meiri sýndargróða á sama tíma
og hærri laun,- lengri sumarfrí
og fleiri og fleiri verkföll hafa i
för með sér minnkandi fram-
leiðsluafköst. Og, segir hann, á
sama tima og laun hækka, þá
hafa almennir tekjuskattar
hækkað úr 11.2 prósentum árið
1972 í 11.8 prósent 1973 og upp
i 12.7 prósent 1974.
Honum fellur sumt vei i
síðustu fjárhagsáætlun Fords
forseta, og er í vafa um annað.
Hann var samþykkur því að
fyrirhuguð skattalækkun Fords
forseta var aóeins tímabundin
ráðstöfun til eins árs. Gagn-
TTW?---------
•NreUrJIork$hne0
eftir
James
Reston
stætt mörgum demókrötum á
Capitol Hill tók hann undir
beiðni forsetans um 5 prósent
hámark á launahækkunum
ríkisstarfsmanna, lífeyris-
greiðslum ríkisins og opinber-
um bótagreiðslum.
Á sama tíma óskar hann þess
að forsetinn hefði skorið fjár-
hagsáætlunina enn meir niður.
Hann foróast að nefna nokkuð
ákveðið en áætlar að það hefói
þurft aó minnka ríkisútgjöld
um 10 milljarða dollara í við-
bót, og hann gagnrýnir tillögur
forsetans um orkumál.
Alltof flóknar, segir hann.
Jarðvegurinn var ekki nógu vel
undirbúinn. Ef fólk skilur þær
ekki þá hljótast vandræði af.
Hann vill ekki látast vita hverj-
ir voru ráðgjafar forsetans um
þessar tillögur, en forsetanum
voru gefin mörg ráð — ef til
vill of mörg.
Dr. Burns hefur ekki að fullu
lokið rannsókn sinni á ágrein-
ingnum. Þetta eru eðlilega
grundvallarrannsóknir. Hann
hefur talað um þær við Ford
forseta og látið í ljós fyrirvara
sinn, og það er orðinn vani hans
og skyida sem fylgir starfi hans
að leggja skoðanir sínar fyrir
þjóðþingið.
Hann hefur þegar verið beð-
inn að bera vitni fyrir ýmsum
nefndum, sem fjalla um efna-
hagsmál auk annarra, óg vinn-
ur hann nú að því að koma
skipulagi á hugsanir sínar og
staðreyndir i málinu.
Hann er greinilega í vafa um
hvort framkvæmdaarmur rikis-
stjórnarinnar eða þjóðþingið
eru nægilega vel skipulögð til
að kanna af nákvæmni svo
margslungnar, alvarlegar og oft
ósamrýmanlegar staðreyndir,
eða að sjá hvort við eiga tíma-
bundin úrræði eða langtíma
áætlanir.
Tekjuhallinn sem hann
stendur frammi fyrir er að
hans mati gífurlegur. Ríkis-
stjórnin kemur til með að þurfa
að taka svo mikil lán að það er
hætta á að einkaframtakið
þurrkist út og að bankavextir
hækki einmitt þegar þeir þurfa
að lækka. Ef til vill stöndum við
þetta af okkur, segir hann, og
hann er ekki að spá hærri
bankavöxtum heldur hefur
áhyggjur af aó til þeirra þurfi
að gripa.
„GoogoT* táknið veldur hon-
um greinilegum áhyggjum: all-
ar þessar skuldir, öll þessi lán,
öll þessi núll, allur þessi stjórn-
málalegi þrýstingur á meiri og
meiri ríkishjálp. Nýja þingið er
sennilega hið bezt skipaða í
mörg ár, en greindir menn vilja
rökræða og það getur verið að
þeir vilji rökræða endalaust
þegar það sem við þurfum á að
halda eru skjótar framkvæmd-
ir.
Dr. Burns er greinilega
ánægður með nýja forsetann og
telur að Ford hafi öðlast meira
sjálfsöryggi en hann hafði fyrir
fáeinum vikum. Það er gott, því
sjálfstraust er mjög mikilvægt
segir hann. Hvar sem því líður
þá munu ríkisstjórnin sem
heild og Burns sem einstakling-
ur standa við sina sjálfstæðu
dóma og gagnrýni og þeir geta
haft meiri áhrif á þjóðþingið en
nokkur annar.
Á meðan, segir hinn ágæti
doktor, vill hann sjá fram á
meiri gróða og meiri fram-
leiðsluafköst og óskar þess að
allir lesi ritgerð Thomasar
Carlyle um „Vinnu“.