Morgunblaðið - 15.03.1975, Blaðsíða 18

J ^'MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. MARZ 1975
15.3.1975

Frlmerkl
eftir JÓN AÐAL-
STEIN JÓNSSON
Ný frímerki
Sænska póststjórnin gefur út
25. þ.m. tvö frímerki í tilefni
Alþjóðakvennaársins. Annað er að
verðgildi 75 aurar og sýnir bygg-
IRICÍ
ingaverkfræSinga á vinnustaS. Er
annar þeirra að sjálfsögðu kona. Á
hinu merkinu, sem er 1 króna að
verðgildi, er mynd af sænsku
söngkonunni Jenny Lind eftir mál-
verki.
Af umsögnum frimerkjablaða að
dæma hafa menn þar í landi ekki
að öllu leyti verið ásáttir með
myndaval þessara frímerkja.
Jenny Lind var að vlsu mjög fræg
söngkona á siðustu öld, en ekki
kunn fyrir störf að kvennréttinda-
málum. Þá þykir 75 aura merkið
fremur líta út sem fréttamynd en
það hafi nokkurt listrænt gildi.
Annars geta menn virt þessi frí-
merki fyrir sér af myndum þeim,
sem fylgja þessum linum.
Þennan sama dag gefur sænska
póststjórnin út 2 króna sjálfsala-
hefti, sem i eru 8 frímerki með
fjórum myndum af minjum, sern
fundizt hafa i gröfum kringum
Vendel-kirkju á Upplandi. Þá kem-
ur út eitt 25 aura frímerki, sem
nefnist Gullkarlarnir frá Eketorp.
Hér verður látið sitja við að segja
frá þessum merkjum í stuttu máli,
en ekki birtar myndir af þeim.
Um önnur ný frimerki frá
Norðurlöndum er ekkert að segja
að þessu sinni, enda hefur áður
verið greint frá væntanlegum
merkjum.
Stimplun íslenzkra
frímerkja, sem ógild
eru til burðargjalds
Þeirri spurningu hefur verið
beint til þáttarins, hvort frímerki.
sem stimpluð eru eftir að þau eru
fallin úr gildi. séu verðmæt. Þvi er
fljótsvarað og ætti að vera öllum
Ijóst, að slik eftirstimplun er með
öllu óheimil og hún á þess vegna
ekki að geta átt sér stað. Samt
mun þetta hafa komið fyrir á
undanförnum áratugum, en auð-
vitað ættu þessi eftirstimpluðu fri-
merki að vera verðlaus, ef dag-
setning stimpilsins sést greinilega
eða hann er af annarri gerð en
notaður var á gildistima merkj-
anna. Hinu er svo ekki fyrir að
synja, að söfnunarhneigðin getur
leitt menn svo langt, að þeir vilji
gefa talsvert fyrir þessa hluti —
þrátt fyrir allt. Þar verður eins og
alltaf sérhver að vega og meta
fyrir sig, en min skoðun er sú, að
menn ættu ekki að láta gabba sig
með þess konar tilbúnum hlutum,
sem hafa ekkert póstgildi.
Á nýliðnu þjóðhátiðarári kom
það t.d. fyrir á sögufrægum stað
— vafalitið af óvilja eða þekk-
ingarteysi, að löngu uppseld fri-
merki og úr gildi gengin höfðu
verið limd á umslög og kort og
siðan stimpluð þar á staðnum og
seld i verzlun á sama hlaði. Ég var
þar á ferð með erlendum mönn-
um. sem höfðu keypt eitthvað af
þessu, áður en ég gat varað þá
við. Þessi sala mun fljótlega hafa
verið stöðvuð.
Að minum dómi er vanþekking
póstmanna i þessum efnum óverj-
andi, enda ætti póststjórnin að
brýna mjög fyrir starfsmönnum
sinum. hverjar reglur gilda í þess-
um efnum, og þá um leið ekki
siður gera þeim Ijóst, hvaða merki
gilda til burðargjalds. Ég veit lika.
að þetta er gert. en auðvitað
verður hér að treysta á árvekni
póstþjónanna sjálfra. Mér er t.d.
alltaf minnisstætt atvik, sem gerð-
ist 1953. Þá frímerkti ég bréf út á
land með svonefndum Hjálparfrí-
merkjum frá 1933. Þau voru þá
sum hver a.m.k. uppseld á póst-
húsum, en höfðu fullt gildi til
burðargjalds. Engu að siður fór
svo, að viðtakandi bréfsins var
látinn leysa bréfið út sem van-
borgað bréf, þar sem póstmenn á
staðnum álitu þessi frimerki ógild.
Vitaskuld sneri ég mér til réttra
aðila og fékk leiðréttingu minna
mála, um leið og póstmennirnir
fengu sina lexiu.
Þessi ofangreindu dæmi eru
Ijóst vitni þess. hversu mikla
aðgæzlu þarf að hafa um meðferð
frimerkja, sem eru i innsta eðli
sinu einungis greiðslukvittun fyrir
þá þjónustu, sem póststjórnir láta
almenningi i té.
í framhaldi af þessum hugleið-
ingum dettur mér i hug að benda
lesendum þáttarins á, hver islenzk
frimerki má enn nota á sendingar,
þótt mörg þeirra séu löngu upp-
seld á pósthúsum landsins, svo að
þeir þurfi ekki að velkjast í vafa
um það.
Elztu frimerki, sem enn eru gild,
eru svonefnd Líknarmerki frá
1949. Frá þeim tima eru langflest
islenzk frimerki gjaldgeng á póst-
sendingar, og þess vegna auðveld-
ast að nefna hér þau merki. sem
fallin eru úr gildi eftir þann tíma
og má því ekki nota á sendingar.
Þau eru þessi i réttri timaröð:
Frímerki, gefin út á 75 ára af-
mæli Alþjóðapóstsambandsins
(U.P.U) 1949. — Frímerki um
400. ártið Jón biskups Arasonar
ÍSLAND 25
M<
og sona hans 1 950. — Frimerki,
sem út komu á 175 ára afmæli
póststofnunar á íslandi 1951. —
Minningarfrimerki um Svein
Björnsson forseta 1952. — Hol-
landshjálp 1953. — Yfirprentað
Heklufrimerki 1954. — Minn-
ingarf rimerki um Hannes Haf-
stein, fyrsta ráðherra fslands,
1954, — Frímerki um Landssíma
islands 50 ára 1956. — Minn-
ingarfrimerki á 150 ára afmæli
Jónasar Hallgrimssonar 1957. —
Minningarfrimerki, gefin út á 200.
ártið Jóns Þorkelssonar Skálholts-
rektors 5. mai 1959. — Öll frl-
merki, sem út hafa komið eftir
þennan tima eru í fullu gildi til
burðargjalds.
Af þessari upptalningu geta
menn séð, að sá fjöldi íslenzkra
frimerkja, sem nota má á póst-
sendingar, er ekki svo litill. Segja
má og, að sú ákvörðun póststjórna
að láta frímerki gilda aðeins um
skamman tima og ógilda önnur
eftir ákveðið árabil sé næsta hæp-
in og i raun og veru óviðfelldin. I
sannleika þurfa póststjórnir ekki
heldur að óttast það, að uppseld
frimerki verði almennt notuð á
póstsendingar, þar eð óstimpluð
frímerki eru að jafnaði miklu verð-
meiri en stimpluð. Af þvi leiðir, að
safnarar eru ekki að rýra verð-
gildi merkjanna með óþarfa-
notkun. Hitt er svo engu að siður
gaman fyrir þá að geta stöku
sinnum glatt skiptavini sina og
aðra með sjaldséðum frimerkjum
á bréfum.
Háskólaörkin 1961
I þætti minum 1. þ.m. ræddi ég
nokkuð um Háskólablokkina frá
1961 og benti á, að nota mætti
hana niðurklippta á bréf. Jafn-
framt gat ég þess, að ég hefði ekki
séð þessi ótökkuðu merki skrásett
sérstaklega í verðskrám. Satt er
það að visu, en hér varð mér samt
á í messunni. Sannleikurinn er sá,
að í íslenzka frimerkjaverðlist-
anum, sem Kristinn Árdal hefur
gefið út siðan 1968 i samvinnu
við Frímerkjahúsið i Lækjargötu,
hefur frá upphafi verið sérskrán-
ing fyrir þessi frimerki ótökkuð.
Bið ég hlutaðeigendur velvirð-
ingar á þessari yfirsjón minni. Hér
má svo benda á það, að 1968 var
verðið samkv. listanum 2 kr. fyrir
tvö lægri verðgildin og 12 kr. fyrir
10 króna merkið. Þá var verðið
svipað fyrir tökkuð merki. í sama
lista árið 1975 er verðið nær
óbreytt á ótökkuðu merkjunum,
en veruleg hækkun hefur átt sér
stað á þeim tökkuðu. Heldur
virðist sú verðlagning undarleg,
þegar haft er i huga. að ótökkuð
merki eru miklu sjaldgæfari á
markaðinum en tökkuð merki. Ef
þetta er rétt skráning, hlýtur skýr-
ingin að vera sú. að eftirspurn
safnara eftir ótökkuðum merkjum
úr blokkinni er nær engin. Hið
sama verður ekki sagt um þau á
fyrstadagsumslagi. Árið 1968 var
slikt umslag skráð á 100 krónur á
listanum, en með blokkinni heilli á
40 krónur. Þá kostuðu tökkuðu
merkin á umslagi 30 krónur. Á
þessu ári er hlutfallið 5.000, 400
og 100 krónur. Hér ræður fram-
boð og eftirspurn verðinu, enda
voru þeir fáir 1961, sem hug-
kvæmdist að klippa merkin úr
blokkinni og líma þau stök á um-
slög. Nú hefur eftirspurnin eftir
þessum fyrstadagsumslögum ein-
mitt aukizt svo, að verð þeirra er
komið upp úr öllu valdi.
Jón G. Sólnes um járnblendisamninginn:
Ýniis samnings-
atriði að-
finnsluverð
Jón G. Sólnes (S) sagöi i um-
ræóu um frumvarp til laga um
járnblendiverksmiöju i Hvalfirói,
aó hann væri samþykkur þeirri
stefnu, sem fælist í frumvarpinu,
um erlenda fjárfestingu á íslandi,
en gagnrýndi harðlega ýmis
samningsatriói, er hann taldi
Union Carbide um of í vil.
Ræðumaður sagði eignaraðild
íslendinga 55% hlutafjár, sem
þýddi 13,2 milljónir dollara. Fjár-
muni þessa myndi þurfa að taka
alla að láni og að fjármagnskostn-
aður vegna þeirrar lántöku yrði
mikill. Hér væri um háar upphæð-
ir að ræða á íslenzkan mæli-
kvarða, tæpa tvo milljarða króna,
auk kostnaðar við hafnargerð,
vegarlagningu og ýmis þjónustu-
fyrirtæki, sem kosta myndi is-
lenzka ríkið alfmörg hundruð
miiljóna króna.
Eignarhluti Union Carbide
væri 45% eða 10,8 milljónir
dollara. Þar af væri framlögð
tæknikunnátta U.C. metin á 3,2
milljónir dollara. Mat þetta hefði
hækkaó um 90 þús. dollara frá því
í samningsdrögum Magnúsar
Kjartanssonar. Spurói Jón, hvort
Union Carbide hefði metið það á
svo háu verði að ná samningi við
kommúniskan ráðherra um þetta
fyrirtæki? Söluverðmæti fram-
leiðslu fyrirtækisins væri metið á
rúmlega 28 milljónir og 700 þús.
dollarar fyrstu fjögur árin. Sam-
kvæmt samningi, er fyrir lægi,
fengi fyrirtækið 3% framleiðslu-
andvirðis fyrir tækniþóknun sem
áriega greiðslu. Þetta tryggði U.C.
11% þóknun af því fjármagni,
sem þeir raunverulega legðu í
fyrirtækið (7,6 millj. dollara), svo
það væri nokkurn veginn á þurru
með fjárframlag sitt. Af fyrstu 10
þús. tonnum seidrar framleiðslu
fengi Union Carbide í sölulaun
3%, af næstu 10 þús. tonnum
3,5%, af þar næstu 10 þús. tonn-
um 4% og af sölu yfir 30 þús. tonn
5%. Þetta væri há söluþóknun.
Til viðmiðunar mætti nefna, að
Sölumiðstöð Hraðfrystihúsanna
fengi 2% söluandvirðis frystra
sjávarafurða i söluþóknun. Hækk-
andi söluþóknun með vaxandi
sölumagni væri og andstætt þeim
venjum í þessu efni, sem hann
þekkti til.
Því næst fjallaði Jón G. Sólnes
um fyrirliggjandi reynslu af
Kísíliðjunni, þar sem framleiðslu-
fyrirtækið hefði jafnan verið rek-
ið með halla, þó söluaðilinn hefói
setið uppi með álitlegan arð.
Æskilegra hefði verið að sölufyr-
irtækið hefði verið sameign aðila
með sama hætti og framleiðslu-
fyrirtækið.
Ræðumaður vék og nokkuð að
tækniþóknun í samningnum.
Benti hann á, að rétt væri að
reikna meó, að eftir tiltölulega
skamman tíma, „segjum 4—5—6
ár‘‘, þá yrói svo komið, að íslenzk-
ir tæknímenn yrðu fyllilega færir
um að sinna þessari þjónustu,
amk. að mestu leyti. Opinn mögu-
leiki þyrfti því að vera fyrir hendi
til að minnka þessa þóknunar-
greiðslu til hins samningsaóilans.
Jón G. Sólnes taldi niðurstöðu
samninga því, miðað við allar að-
stæður, um of óhagstæða, með
hliðsjón af tilkostnaði og arðsemi.
Auk þess held ég, sagði ræðu-
maður, „að samkvæmt bandarísk-
um skattalögum sé erlend fjár-
festing heimiluð sem skattafrá-
dráttur, svoleiðis að þeir eru
þarna þegar í byrjun og um leið
Jón G. Sólnes,
alþingismaður.
og þessi starfsemi hefst, að þéna
stórfé."
Þá fór ræðumaður nokkrum
orðum um raforkuverðið og taldi
að þar hefði betur mátt halda á
málum.
„Mín skoðun er sú,“ sagði JGS
„að þegar allar aðstæóur eru
skoðaðar, þá geti hér verið um
mikið áhættufyrirtæki að ræða,“
vegna hugsanlegra verð- og fjár-
magnssveiflna.“ Athugunarefni
væri, hvort slik verksmiðja sem
þessi ætti ekki að öllu að vera
eign hins erlenda aðila, en ís-
lenzkir hagsmunir tryggðir með
orkusölu og öðrum hætti. Einnig
væri spurning, hvort íslenzk aðild
að slíku fyrirtæki ætti ekki frekar
að vera í höndum samtaka ein-
staklinga en ríkisins, amk. að
vissu marki. Slík samtök einstakl-
inga hefðu tvimælalaust haft
betri samningsaðstöðu en ríkið
við slíkan viðsemjanda sem UC.
Með því móti hefði verið unnt að
minnka áhættu ríkisins, sem væri
veruleg. Auk þess væri kominn
timi til, að einstaklingar og fyrir-
tæki þeirra fengju tækifæri til að
beita sér að stórum verkefnum í
þjóðfélaginu.
„Mér er spurn“, sagði JGS
„væri hægt að fá yfirlýsingu
ábyrgra aðila, t.d. ráðherra úr
báóum stjórnarflokkunum,
þess efnis, að breytingar yrðu
gerðar á ákvæðum gildandi laga
um meðferð fjármagns að og frá
landinu, að einstaklingar og fyrir-
tæki, sem til þess hefðu aðstöðu,
fengju sama rétt og ríkinu er gef-
inn með því frumvarpi, sem hér
liggur fyrir?“ Ræðumaður kvað
meó frumvarpi þessu stefnt að
nokkurs konar ríkiskapitalisma, á
sama tíma og þrengt væri að öllu
einkaframtaki í landinu.
Lokaorð Jóns G. Sólness voru
þessi:
„„Ung var ég gefin Njáli,“ sagði
mikil hetja, þegar hún fylgdi
manni sínum í bálið. Ég hef frá
unga aldri verið hrifinn af stefnu
Sjálfstfl. og reynt að vinna
flokknum allt það gagn, sem ég
gef getað. En á þessu fyrsta þingi,
sem ég sit sem kjörinn fulltrúi
fyrir Sjálfstfl., er mér boðið upp á
að styðja frv., sem stuðlar að
meiri eflingu ríkisrekstrar í þjóð-
félaginu en nokkru sinni hefur
átt sér stað fyrr. Þetta finnst mér
erfiður biti að kyngja. Og ég hef
ekki hetjulund hinnar merku
konu, Bergþóru. Ég held, að ég
láti það ógert. Ég lýsi andstöðu
minni við þetta frv., eins og það
liggur hér fyrir, og mun greiða
atkv. gegn því.“