Morgunblaðið - 25.05.1975, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. MAl 1975
Myndllst
eftir BRAGA
ÁSGEIRSSON
Að kjarvalsstöðum hefur að
þessu sinni haslað sér völl í
vestari salnum sá málari, sem
verður að teljast einna hrjúfastur
ákafamaður íslenzkra málara um
þessar mundir. Er hér um að
ræða Svein Björnsson frá Hafnar-
firði, rannsóknarlögreglumann að
brauðstriti, en málara taumlausr-
ar ástríðu. Það fer vart á milli
mála, að Sveinn er ekki einham-
ur, er hann mundar pentskúfinn,
og aldrei hefur það komið ljósar
fram en einmitt á þessari
sýningu. Litirnir bókstaflega^
flæða ótamdir sem hvirfilvindur
um myndflötinn. Hér er um frum-
stæðan þrótt að ræða, uppruna-
legan grófgerðan kraft, sem særir
fram napra grímu og umbúða-
lausa upplifan tilverunnar ásamt
óljósri verund draumsins. Það
liggur við, að sýningargesturinn
Sveins Björnssonar
Sýning
sé hafinn á loft, er inn úr dyrun-
um er komið, og honum slengt
flötum á gólfið, slík eru áhrifin,
að því er mér fannst.
Því er gestinum ráðlagt að
ganga hratt um sali í upphafi, en
hægja svo ferðina og skoða ein-
stakar myndir, taka sérsíðan smá-
hvíld yfir góðum kaffibolla og
Ieggja þarnæst til atlögu við
myndirnar á ný. Þá má vera, að
myndirnar fari að orka öðruvísi á
viðkomandi og hann uppgötvi
myndir, er hann tók alls ekki eftir
í fyrstu yfirferðum. Ég kem fram
með þennan útúrdúr, vegna þess
að ég er sannfærður um, að á
þessari sýningu reynist Sveinn
Björnsson miklu sterkari málari í
Einþáttungur eftir
Jökul Jakobsson
Leikstjóri:
Hrafn Gunnlaugsson
Leikmynd og sviðs-
stjórn: Else Duch
Fimmtudaginn 22. þ.m. hóf
starfsemi sína nýtt leikhús,
Höfundaleikhúsið, sem fengið
hefur aðstöðu til sýninga í ráð-
stefnusal Hótel Loftleiða. Eins
og nafn leikhússins bendir til,
standa að því nokkrir leikrita-
bestu myndum sýningarinnar en
á nokkurri fyrri sýningar hans, og
þær eru margar orðnar.
Vil ég benda á nokkrar myndir
máli mínu til áréttingar og til að
auðvelda gestum erfiða yfirferð.
Er þá fyrst að benda á myndir nr.
4 „Ua mætir Geimskipi" og nr 6
„Geimskip", en slík mótív hefur
maður áður séð frá hendi Sveins
en þó naumast jafn þróuð í lit og
útfærslu. Aftur á móti kveður við
nýjan og óvæntan tón í myndum
likt og nr. 7 „Sjór“ og nr. 30
„Atlandsálar", en báðar eru mjög
einfaldar og magnaðar í lit, og það
er ekki fjarri lagi, að seinni
höfundar „og ætlunin er að að-
staðan áHótel Loftleiðum verði
notuð til þess að koma á fram-
færi ýmsum nýjungum, sem
leikritahöfundar hafa á prjón-
unum og erfitt er að koma á
framfæri", segir i kynningu í
Morgunblaðinu. Og Hrafn
Gunnlaugsson bætir við, „að
mikil þörf væri fyrir svona
starfsemi. Til dæmis hefði kom-
ið í ljós í vetur; að leikritahöf-
undar lágu með að minnsta
kosti 7 til 8 smáverk í fórum
sinum reiðubúin til sýninga. Þá
væri það staðreynd að allar
stórbreytingar og formbylting-
ar i leikritun hefðu fyrst komið
fram í smáverkum", og hvað
sem satt kann að vera í þeirri
alhæfingu er hér um ánægju-
myndin sé magnaðasta mynd
sýningarinnar, þótt hana skorti
bruðlið með frumliti, sem prýðir
svo margar aðrar myndir. Þá vil
ég benda á litla og yfirlætislausa
mynd, sem nærri hverfur í lita-
darradansinum allt í kring, og er
hér um að ræða nr. 52 „Ævin-
týri“, en slíkar myndir hefur
Sveinn málað ótal sinnum en
sjaldan af jafn ,,malerískri“ hátt-
vísi. Þá eru nokkrar myndir á
sýningunni byggðar á sérstöku
þema, og er mynd nr. 65 „Vinir"
gott dæmi um það, en þar er um
að ræða sjómann með fisk i fang-
inu, og er andstæðulitunum teflt
saman, t.d. blár sjómaður, gulur
fiskur, eða rauður sjómaður,
legt og þarft framtak að ræða
sem ég vona að framhald Verðí
á.
ÖII sem að þessari sýningu
standa eru alvant leikhúsfólk
og myndu eflaust fyrtast við ef
vinna þeirra væri metin með
annað i huga. Það er því ekki
sársaukalaust sem ég verð að
lýsa óánægju minni með þessa
frumraun nýs leikhúss og veld-
ur því einkum texti höfundar. I
áðurnefndri kynningu segir að
Jökull sé „fáorður um verk sitt,
sem tekur 35 mín. í sýningu, en
segir þó að það fjalii um sam-
skipti Magdalenu og Ingiríðar
og samskiptaleysi og textinn sé
einskonar músíkítónumog lit
um — semsagt allt annað en
rökræða". Sumt af þessu má til
sanns vegar færa og eru ekki
samskipti og einkum þó sam-
skiptaleysi nákominna eitt af
höfuðviðfangsefnum absúrdist-
anna en í þeirra ætt sver höf-
undur sig í þessu verki? Nokkr-
um öðrum alkunnum stefum —
sem Jökull hefur áður fjallað
um miklu betur og rækilegar,
t.a.m. í Pétri Mandóiín —
bregður fyrir, svo sem óbilgirni
tímans og fallvaltleika allra
mannsins verka, þrúgandi grá-
myglu hversdagsleikans, marg-
slungnum tengslum herra og
hjúa, kúgara og fórnarlambs;
grænn fiskur o.s.frv. Oft ræður
Sveinn ekki við sig í þessari ein-
földu glímu, en þegar best lætur,
verða þetta mögnuð verk. Þá vil
ég benda á mjög óvenjulega mynd
frá hálfu Sveins, sem er sér á báti
á sýningunni og á röngum stað en
það er nr. 67 „Draumur". Er hér
um furðulega fígúru að ræða,
sterkari og réttari í útfærsiu en
flestar fígúrumyndir sýningar-
innar, enda klassískur svipur yfir
henni. Loks vil ég benda á tvær
myndir, þar sem fram kemur
meiri agi ogyfirvegun í byggingu
forma og litheildar en I flestum
öðrum myndum sýningarinnar,
og er hér um að ræða myndir nr.
80 og 83.
og öll myrðum við það sem okk-
ur þykir vænst um. En allt er
þetta í brotum og brotabrotum.
Það er fjarri mér að sakna „rök-
ræðu“ en rökleysa hefur aldrei
verið einkenni absúrdismans:
ég hefði tam. gjarnan viljað
komast að því hvert væri i
rauninni samband þeirra
Magdalenu og Ingiríðar. Undir
lokin er þó ágætur kafli sem
sýnir hvers Jökull er megnugur
þegar sá gállinn er á honum,
það er þegar Magdalena opnar
kistuna og skiptir litlu máli
þótt okkur hafi lengi grunað
hvað þar væri að finna. Músík
textans í tónum og litum nam
ég ekki (nemaifyr-rnefndu atr
iði) og er það líklega höfuðgalli
verksins. Leikrit sem þetta
krefst mikillar nákvæmni og
varfærni í málnotkun, engu má
skeika, og hér finnst mér Jökull
ekki hafa unnið nógu vel. Eða
eigum við heldur að segja að
hann hafi ekki gefið sér nógan
tíma til þess að vinna verkið?
Sviðið sem leikstjóri hefur til
umsvifa er lítið og skortir dýpt
þó það komi raunar ekki að sök
i þessu leikriti. Ekki fæ ég
annað séð en hann hafi unnið
verk sitt af alúð og leikmynd
Else Duch fellur vel að efninu.
En stærstur og bestur er hlutur
Ég hef tínt þetta allt til í á-
kveðnum tilgangi, þvi að ég er
þess fullviss, að nokkrar slikar
myndir myndu sóma sér vel með
úrvali íslenskrar nútímalistar,
hvar sem væri. Það er kominn
tími til, að menn uppgötvi hið
besta, sem þessi málari hefur
fram að færa, en einblíni ekki á
slöku hliðarnar. Hann hefur
éinnig staðið einn og ekki notið
þeirrar gæfu að þroskast innan
þröngs hóps skoðanabræðra og i
samkeppni við þá, og þvi síður
hefur hann átt áhrifamikla trú-
bræður að í listinni...
Ég þakka svo Sveini Björnssyni
fyrir sýninguna og hvet sem
flesta að lita inn á Kjarvalsstaði
fyrir sunnudagskvöld, er sýning-
unni lýkur, hvað sem hinum leiðu
deilum um sjálft húsið viðvíkur.
Lelkllst
eftir EMIL H.
EYJÓLFSSON
leikenda i þessari sýningu og
veit ég ekki hvernig farið hefði
ef þeirra hefði ekki notið við.
Herdís Þorvaldsdóttir leikur
Magdalenu af miklu öryggi og
skörungsskap og er átakanleg
hálfnakin i silkinærfötunum í
lokaatriðinu. Þóra Friðriksdótt-
ir lýsir Ingiriði, hinu úndirok-
aða hjúi, af næmleik og skiln-
ingi, einkum var andlitsmimik
hennar með ágætum. Og sam-
leikur þeirra var prýðilegur.
Að sýningu lokinni hófst svo-
nefndur opinn liður og mun
ætlunin að ýmsir komi þar
fram. Að þessu sinni las Sigurð-
ur Karlsson leikari texta eftir
Hrafn Gunnlaugsson, eins kon-
ar lögregluskýrslu um undar-
lega atburði i Kópavogi. Text-
inn er iipurlega saminn en
hræddur er ég um að ádeilan
hafi að verulegu leyti misst
marks og andstæðan miili efnis
og framsetningar ekki verið
nógu gagnger.
Lóðir í Hveragerði
Höfum verið beðnir að selja 3 eignarlóðir
(byggingarlóðir) á glæsilegum stað í Kömbum.
Stærð hverrar lóðar er 1 100—1200 fm. Verð
pr. lóð er kr. 500.000,00. Seljandi gæti tekið
að sér byggingu húsa á lóðunum. Uppdrættir á
skrifstofunni.
Eignamiðlunin,
Vonarstræti 12,
Simi 27711.
Höfundaleikhúsiö:
Hlæðu Magdalena, Hlæðu