Morgunblaðið - 30.05.1975, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. MAI 1975
Alvarlegt atvinnuleysi og hrun
fiölda fyrirtækja blasir við
taxtar um 48% að meðaltali frá
1973 til 1974, en rauntekjur um
7% á mann. Þessi þróun ásamt
verðhækkun innfluttra vara svo
og peninga- og útlánaþenslu á
árinu, gerði það að verkum að
vísitala neyzluvöruverðs hækkaði
að meðaltali um 42% frá 1973, en
frá ársbyrjun til ársloka varð
hækkunin 55%.
— takistekkiað stöðva verðlagsþróunina
Skýrslu stjórnar SH og reikn-
ingum hefur verið dreift á meðal
ykkar, en framkvæmdastjórar
fyrirtækisins munu skýra ein-
staka þætti í starfsemi SH og dótt-
urfyrirtækja á síðastliðnu starfs-
ári.
Ég vil því í upphafi aðeins fara
nokkrum orðum um stöðu hrað-
frystiiðnaðarins árið 1974 og hina
alvarlegu þróun mála síðustu
daga.
Arið 1974 var heildarfram-
leiðsla hraðfrystra sjávarafurða
hjá hraðfrystihúsum SH og SlS,
en innan vóbanda þeirra á sér
stað megnið af framleiðslunni,
rúmlega 94.000 smálestir og hafði
aukist um 6% frá árinu á undan.
Utflutningsverðmætihrað-
frystra sjávarafurða frá Islandi
árið 1974 var 10.726 millj. kr.,
sem var 4,2% meira en áríð
áður. Hlutdeild fryslra sjávar-
afurða í 'heildarútflutningnum
var 32,6% miðað við verðmæti en
hafði verið 39,5% árið á undan.
Þessi mikla breyting til hlutfalls-
Rœða Gunnars
Guðjónssonar
á aðalfundi
SH í gœr
legrar lækkunar hraðfrystra
sjávarafurða í útflutningnum
stafaði m.a. af minnkandi útflutn-
ingsmagni og verðlækkun á sum-
um mikilvægum afuröategund-
um. Á sama tima jókst útflutning-
ur annarra tegunda sjávarafurða
eins og saltfisks verulega hvað
bæði magn og verðmæti áhrærir.
En eftir sem áður voru frystar
sjávarafuröir stærsti útflutnings-
fiokkurinn með samtals um
87.000 smálestir að verðmæti
19.726 millj. kr., sem fyrr er frá
greint.
Eigi mun ég fara frekar út í
einstök atriði varðandi fram-
leiðslu og sölumál, en þó get ég
ekki látið hjá iíða að fara viður-
kenningarorðum um störf okkar
manna út á mörkuðunum á sl. ári.
Við mjög erfiðar aðstæður tókst
þeim að selja afurðir okkar á
beztu fáanlega markaðsverði,
þrátt fyrir sölutregðu og al-
mennar verðlækkanir á veiga-
miklum afurðum eins og fisk-
blokkum. Er eftirtektarvert, að
þrátt fyrir neikvæða verðþróun á
bandaríska fiskmarkaðnum tókst
dötturfyrirtæki okkar Coldwater
Seafood Corp. að halda hinum
háa verði á fiskiflökum er fyrir-
tækið hafði fyrr náð. Var það og
er enn mún betra verð en nokkrir
crlendir keppinautar fá.
Þarf ekki að tíunda fyrir frysti-
húsamönnum hina ómetanlegu
þýðingu þessa, en einmitt þess
vegna er mikilvægt að við höldum
þannig á málum hér heima, að
þessum góða árangri, og ég vil
segja þessari sterku stöðu okkar

Lágmúla 5, sími 81 555, Reykjavík
Það er leikur einn að
slá grasflötinn með Norlett
Nú fyrirliggjandi margargerðir v
á hagstæðum verðum
Gunnar Guðjönsson.
fyrir vestan, verði ekki spillt með
lélegri framleiðslu. F’rystihús og
starfsfólk þeirra þurfa nú að taka
höndum saman um að til þess
komi ekki, þannig að áratuga
starfi sé ekki á glæ kastað. Vil ég
þá víkja almennum orðum að
starfsgrundvellinum árið 1974.
I stuttu máli má segja að allt
árið 1974 hafi fyrirtæki atvinnu-
lífsins þurft að heyja mikla
varnarbaráttu gegn áhrifum
þeirrar óðaverðbólgu, sem dundi
yfir þjóðina. Á hinu hagstæða
tímabili jákvæðra viðskiptakjara
1970—1973 hafði þess ekki verið
gætt sem skyldi að draga úr verð-
þensluáhrifum m.a. með sam-
drætti í byggingariðnaði og sparn-
aði hjá hinu opinbera, samfara
minni opinberum fram-
kvæmdum. Var svo komið árið
1973 að á árinu hækkaði vísitala
neyzluvöruverðs að meðaltali um
25%, en frá ársbyrjun til ársloka
hækkaði hún um 35% yfir árið í
heild.
Ofan á þessa þróun komu fram
miklar kauphækkunarkröfur af
hálfu verkalýðshreyfingarinnar
haustið 1973, sem lyktaði með þvi,
að eftir margra mánaða samn-
ingaviðræður er lyktaði með verk-
föllum, voru undirritaðir samn-
ingar milli aðila vinnumarkaðar-
ins þann 26. febrúar 1974. Sam-
kvæmt hinum almennu launa-
samningum hækkaði kaup um
20—25% á fyrsta ársfjórðungi
1974, auk 6% vísitöluhækkunar.
Eftir það var ákveðið með lögum,
að hækkun kaupgjaldsvísitöl-
unnar skyldi ekki hafa áhrif á
laun og vísitalan bundin i 106,18
stigum. Hinn 1. október 1974 kom
svo til framkvæmda 3% launa-
hækkun samkvæmt samningum
þeim, sem gerðir voru á árinu,
sem atvinnurekendur ákváðu að
greiða í von um vinnufrið þrátt
fyrir það að umræddum samn-
ingum hefði þá þegar verið sagt
upp af hálfu A.S.I.
Heildaratvinnutekjur eru tald-
ar hafa hækkað um 50% og kaup-
Þessi gífurlega verðbólga
innaniands, miklar hækkanir á
öllum rekstrarvörum og kaup-
gjaldi, hafði mjög neikvæð áhrif á
rekstur og afkomu útflutningsat-
vinnuveganna. Þar við bættist, að
verðlag veigamikilla útflutnings-
afurða eins og hraðfrystra sjávar-
afurða og loðnuafurða fór
lækkandi á erlendum mörkuðum.
Leit svo út um tíma, að hraðfrysti-
iðnaðurinn myndi stöðvast. Þá
jók það á erfiðleika atvinnuveg-
anna að mikil óvissa ríkti í stjórn-
málum, er leiddi til þess að eigi
var tekið af nægilegri festu á
vandamálunum fyrr en haustið
1974. Var þá búið að dragast úr
hömlu mánuðum saman vegna
pólitiskra átaka að gera viðeig-
andi ráðstafanir.
Frá áramótum 1973/74 til
ágústloka 1974 hafði gengi krón-
unnar verið lækkað hægt og síg-
andi þannig, að íslenzka krónan
var þá orðin nærri 17% lægri en í
upphafi árs. Þetta gengissig
nægði þó ekki til að vega upp á
móti versnandi afkomu útflutn-
ingsatvinnuveganna og vaxandi
viðskiptahalla. Var því meðal-
gengi krónunnar lækkað 2. sept.
1974 um sem næst 17% til við-
bótar í einu stökki. Hélzt gengið
siðan nær óbreytt út árið, en frá
ársbyrjun til ársloka hafði krónan
lækkað gagnvart helztu viðskipta-
gjaldmiðlum um rösk 33%, en það
svarar til nær 50% hækkunar á
meðalverði erlends gjaldeyris.
Forsendur gengisákvörðunar
haustið 1974, reyndust ekki réttar
og greip Seðlabanki íslands því
enn til þess ráðs í byrjun febrúar
1975 að lækka gengið um 20%.
Þá jók það á erfiðleika útflutn-
ingsatvinnuveganna að um
miðjan júli 1974 voru vextir
almennt hækkaðir um 4 prósentu-
stig, en afurðalánavextir um 1%.
Dráttarvextir hækkuðu úr 18% í
24%. Þarf ekki að lýsa hve
tilfinnanlegt slíkt hefir verið
útgerð og fiskiðnaði.
I sambandi við gengisfelling-
arnar voru gefin út lög um sér-
stakar ráðstafanir i sjávarútvegi
og ráðstöfun gengishagnaðar.
Varðandi þessar lagasetningar
og ýmsar ákvarðanir hins opin-
bera er það helzt að segja, að
síhækkandi útflutningsgjöld
hljóta að orka tvímælis svo og hin
mikla tilfærsla fjármuna í gegn-
um sjóðakerfið, þótt hér sé um að
ræða nauðsynlegar ráðstafanir
vegna útgerðarinnar. Er til lengd-
ar lætur hlýtur þetta kerfi að hafa
óæskileg áhrif á heilbrigðan
rekstur sjávarútvegs og fiskiðnað-
ar og kalla á nauðsynlegar og
óumflýjanlegar leiðréttingar.
Þessa dagana eru ýmsar blikur
á lofti varðandi afkomu þjóðar-
búsins og rekstrarmöguleika út-
flutningsatvinnuveganna. Tog-
araverkfallið hefur nú staðið yfir
í tæplega tvo mánuði og mjög
dökkt framundan varðandi rekst-
ur og afkomu stóru togaranna,
hvernig svo sem deilan verður
leyst. Verkfallið hefur komið illa
Finnsk verðlaun fyrir
íslenzkar ljöðaþýðingar
Nýlega hlaut skáldkonan Maj-Lis
Holmberg bókmenntaverðlaun
finnska rfkisins fyrir þýðingar á
fslenzkum ljóðum.
1 vetur kom út úrval fslenskra
ljóða f sænskri þýðingu skáld-
konunnar, en ljóðin eru eftir
Stein Steinarr, Jón úr Vör,
Hannes Pétursson og Snorra
Hjartarson.
í ummælum, sem fylgdu verð-
launaveitingunni, segir svo:
„1 ljóðabókinni „Mellan fjall
och hav“, þar sem fjögur meðal
merkustu ljóðskálda þessara tima
eiga kvæði, hefur Maj-Lis Holm-
berg túlkað nútima fslenzka Ijóða-
gerð af kunnáttu og alúð og með
nákvæmni og smekkvisi, jafn-
framt nærfærni og næmri kennd
fyrir íslenzku og sænsku skálda-
máli. Ljóðaúrval þetta er i heild
mikilvægt framlag til aukinnar
þekkingar á íslenzkum bókmennt-
um, einangruðum tungumálsins
vegna, en þær hafa frá lokum
síðari heimsstyrjaldar lifað skeið
ólgu og endurnýjunar."
Maj-Lis Holmberg dvaldist hér
á tslandi s.l. sumar og las þá úr
ljóðaþýðingum sínum í Norræna
húsinu.
Að þessu sinni hlutu 19 rithöf-
undar og þýðendur ríkisbók-
menntaverðlaunin, sem eru að
upphæð 3 þúsund finnsk mörk.
(Frétt frá Norræna húsinu).