Morgunblaðið - 30.05.1975, Qupperneq 16

10 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. MAl 1975
nrj0ntítiMaMÍ>
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla , Aðalstræti 6, sími 10 100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 700,00 kr. á mánuði innanlands
í lausasolu 40,00 kr. eintakið
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjóra r
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Igærmorgun gaf for-
seti íslands, að tillögu
félagsmálaráðherra út
bráðabirgðalög um stöðvun
verkfalla hjá ríkisverk-
smiðjunum. Samkvæmt
bráðabirgðalögum þessum
skal hæstiréttur tilnefna 3
menn í kjaradóm, sem
ákveði kaup og kjör þeirra
starfsmanna verk-
smiðjanna, sem hafa átt í
verkfalli. Samkvæmt
bráðabirgðalögunum er
ennfremur gert ráð fyrir
því, að verði almennar
kauphækkanir á gildistíma
laganna skuli umræddir
starfsmenn verða þeirra
aðnjótandi að mati kjara-
dóms. í rökstuðningi ríkis-
stjórnarinnar fyrir þessum
bráðabirgðalögum er at-
hygli vakin á því/að verk-
fall þetta hafi staðið í 17
daga og sáttatilraunir
engan árangur borið. Af-
leiðingar þessara verkfalla
séu þegar orðnar svo alvar-
legar, að koma verði í veg
fyrir frekari stöðvun verk-
smiðjanna.
Rökin fyrir þessum
bráðabirgðalögum ríkis-
stjórnarinnar eru öllum
landsmönnum ljós. 1 fyrsta
lagi hefur stöðvun
Áburðarverksmiðjunnar-
valdið því, að bændur í
stórum landbúnaðar-
héruðum hafa engan áburð
fengið til þess að bera á tún
sín og ekki er ofsögum
sa'gt, að neyðarástand
blasir við í þessum sveit-
um, ef áburður berst ekki
alveg næstu daga. Hér er
ekki einungis um að ræöa
tjón fyrir bændur eina
heldur fyrir landsmenn
alla og þjóðarbúiö, í heild.
1 öðru lagi hefur
sementsskorturinn, vegna
stöðvunar á afgreiðslu
Sementsverksmiðjunnar,
valdið því, að byggingar-
starfsemi víðs vegar um
landið og alveg sérstaklega
á höfuðborgarsvæðinu
hefur smátt og smátt verið
að lamast. Ekki er einungis
um það að ræða, aö at-
vinnuleysi sé að skapast
hjá byggingarmönnum,
sem eru í byggingarvinnu
allt árið um kring, heldur
kemur sementsskorturinn
í veg fyrir, að byggingar-
starfsemin geti komizt í
fullan gang í sumar og þar
með standa stórir hópar
skólafólks, sem jafnan hafa
leitað mjög eftir atvinnu í
byggingariðnaðinum, uppi
atvinnulausir. I þriðja lagi
er ljóst að sementsskortur-
inn hefur nú þegar valdið
mjög alvarlegum töfum á
stórframkvæmdum, sem
hafa gífurlega þýðingu fyr-
ir hagsmuni þjóðarinnar
og má þar nefna fram-
kvæmdir við Sigöldu-
virkjun og hafnarfram-
kvæmdir í Þorlákshöfn og
víðar, og hitaveitu fram-
kvæmdir.
Þannig getur ekki verið
umdeilt, að þ.etta langa
verkfall í ríkisverksmiðj-
unum var komið á það stig,
að ríkisstjórnin hlaut að
grípa í taumana og gera
ráðstafanir til þess að
starfræksla verksmiðjanna
gæti hafizt á ný, enda hef-
ur það verið mjög almenn
krafa almennings í landinu
síðustu daga og vikur, að
þetta ófremdarástand yrði
stöðvað.
Bráðabirgðalögin, sem
sett voru í gærmorgun, eru
sett samkvæmt ákvæðum
stjórnarskrár íslands.
Stjórnarskráin veitir ríkis-
stjórn hverju sinni heimild
til útgáfu bráðabirgðalaga
meðan Alþingi situr ekki
og ríkisstjórnir, hvaða
flokkar sem að þeim hafa
staðið, hafa margsinnis
gripið til lagasetningu þeg-
ar í óefni hefur verið kom-
ið og má þar nafna sem
dæmi, að i marzmánuði
1973 beitti vinstri stjórnin
sér fyrir lagasetningu á Al-
þingi, sem þá sat, til lausn-
ar togaraverkfalli, sem
staðið hafði um tveggja
mánaða skeið. Þessi
heimild stjórnarskrárinnar
til handa ríkisstjórn er
óumdeild. Það getur
heldur ekki verið deilu-
efni, að í landinu situr lög-
lega kjörin ríkisstjórn.
Fyrir tæpu ári fóru fram
almennar þingkosningar í
landinu. Að þeim loknum
tóku tveir stærstu þing-
flokkarnir á Alþingi
íslendinga, Sjálfstæðis-
flokkur og Framsóknar-
flokkur, höndum saman
um myndun nýrrar ríkis-
stjórnar, sem nýtur til-
styrks yfirgnæfandi meiri-
hluta Alþingis og þessir
tveir flokkar hlutu í al-
mennum þingkosningum
fyrir tæpu ári fylgi yfir-
gnæfandi meirihluta
þjóðarinnar. Þess vegna er
það augljóst, að löglega
kjörin ríkisstjórn hefur
með löglegum hætti, sam-
kvæmt stjórnarskrár-
heimild, sett bráðabirgða-
lög til lausnar alvarlegu
ófremdarástandi á vinnu-
markaðinum.
Þegar þessar staðreyndir
eru hafðar í huga þarf
engum að koma á óvart,
þótt landsmenn séu furðu
lostnir yfir þeim einstæðu
tíðindum, að nokkrir
verkalýðsforingjar hafa
gengið fram fyrir skjöldu
og hvatt meðlimi þeirra
verkalýðsfélaga, sem hafa
átt í verkfalli hjá ríkisverk-
smiðjunum til þess að
brjóta landsins lög. Þetta
er einstæður atburður í
sögu islenzku þjóðarinnar
og skapar ný og óhugnan-
leg viðhorf í samskiptum
einstaklinga og hagsmuna-
samtaka i okkar litla þjóð-
félagi. Og vissulega er það
sorglegt að í forystu fyrir
þessum lögbrotum eru m.a.
menn, sem notið hafa
mesta trúnaðar, sem lands-
menn getasýnt. Núverandi
forseti Alþýðusambands Is-
lands, hefur setið á Alþingi
Islendinga um áratuga
skeið, verið þingforseti og
loks ráðherra. Virðing
fyrir landsins lögum ætti
ekki sízt að vera slíkum
mönnum í blóð borin.
Þær aðgerðir verkalýðs-
foringjanna, sem hér eru
gerðar að umtalsefni, eru
ekki merki um styrkleika
þeirra, heldur veikleika.
Þær tákna algera uppgjöf
þeirra frammi fyrir þeim
alvarlegu og erfiðu við-
fangsefnum, sem íslenzka
þjóðin stendur frammi
fyrir um þessar mundir.
Hlekkurinn, sem ekki
mátti bresta hefur brostið.
Uppgjöf verkalýðsforingj-
anna og veikleiki er alvar-
legt áfall fyrir íslenzku
þjóðina á erfiðum tímum
og sú spurning vaknar,
hvernig bregðast skuli við
þessum válegu tíðindum.
Hingað til hafa íslend-
ingar borið gæfu til að
leysa deiluefni sín innbyrð-
is í samræmi við lög og
rétt. 1 almennum kosn-
ingum kveður þjóðin upp
sinn dóm yfir mönnum og
málefnum og þannig á það
að vera. Island hefur verið
réttarríki og er réttarríki
og frá því grundvallar-
sjónarmiði er ekki hægt að
hvika. Fyrir þessari stað-
reynd hljóta þeir verka-
lýðsforingjar, sem nú hafa
lent á villigötum að beygja
sig fyrr eða síðar. Ef þeir
gera það ekki, blasir við
upplausn þess þjóðfélags,
sem Islendingar hafa smátt
og smátt byggt upp við
harðræði, fátækt og er-
lenda áþján fram eftir öld-
um, en vaxandi velmegun
og allsnægtir á síðustu ára-
tugum. Nú verður hver
einstaklingur að lita I eigin
barm, þar á meðal fjöldi
löghlýðinna manna, sem
átt hafa í verkfalli hjá
ríkisverksmiðjunum og
hafa séð sig knúða til að
fylgja forystu verkalýðs-
foringjanna.
Með lögum skal land
byggja, hvort sem
mönnum líkar betur eða
ver við einstaka lagasetn-
ingu. Þeir sem eru óánægð-
ir með lög landsins hljóta
að berjast gegn þeim með
lýðræðislegum aðferðum,
því að aðrar aðferðir eiga
ekki við á Islandi.
Lögbrot leiða
til upplausnar
— Afgreiða
bændur
Framhald af bls. 32
þetta bitnar aðeins á bændum
og ekki öðrum, nema þá að það
leiði tii vöruskorts, ef áburður
kemst ekki út.“
Gunnar Guðb.jartsson kvað
stöðvun Ahurðarverk-
smiðjunnar hafa nijög alvar-
legar afleiðingar fyrir land-
búnaðinn. Hann sagði: „Hins
vegar má segja, að eftir að
þessi lög eru komin og á meðan
starfsmennirnir koma ekki til
vinnu, getur verksmiðjan
ráðið hvaða fólk sem er til þess
að afgreiða áburðinn og þar á
meðal bændur, sem að mínu
mati geta afgreitt hann sjálfir.
Þá er einnig unnt að fá fjölda
skólafólks sem eflaust yrði
fegið að fá vinnu. Ég veit ekki
hvað verður gert, en ólíklegt
þykir mér að unnt sé að stöðva
afgreiðslu áburðar þótt ekki sé
hægt að koma verksmiðjunni
sjálfri í gang.“
Þá gat Gunnar þess að nægi-
legar birgðir af áburði væru til
í verksmiðjunni til þess að
anna eftirspurn á þessu vori,
en það væri að vísu ekki allt í
umbúðum og þyrfti að poka
áburðinn. Allmikill áburður
væri þó til i umbúðum og kvað
hann unnt að afgreiða hann
þegar í stað og með hvaða
vinnuafli sem væri.
— Verkalýðs-
forystan
Framhald af bls. 32
viðtali við Mbl., að hann byggist
við sömu niðurstöðu fundarins á
Akranesi og i Reykjavík. Var
sama afstaða samþykkt einróma á
Akranesi í gærkveldi.
Samþykkt miðstjórnar ASl,
sem gerð var í gær og samkvæmt
fréttatilkynningu var samþykkt
með öllum greiddum atkvæðum,
en einn hafði setið hjá, er svo-
hljóðandi:
„Sameiginlegur fundur mið-
stjórnar A.S.l. samninganefndar
ASÍ og samninganefndar starfs-
fólks í ríkisverksmiðjum, haldinn
29. maí 1975, fordæmir það ein-
staka ofbeldi, sem ríkisstjórnin
reynir að beita verkalýðshreyf-
inguna nteð útgáfu bráðabirgða-
laga nr. 17, 29. maí 1975, þar sem
lögmætar verkfallsaðgerðir eru
bannaðar og ákveðið að skipaður
verði gerðardómur til að úrskurða
kaup og kjör verksmiðjufólksins í
Aburðarverksmiðju ríkisins,
Sementsverksmiðju ríkisins og
Kísiliðjunni h.f.
Fundurinn telur að btáða
birgðalög þessi eigi enga stoð í
réttarvitund fólks í verkalýðs-
hreyfingunni og sé svivirðileg
árás gegn löglegum baráttuað-
ferðum alþýðusamtakanna og
beri þvi að mæta þeirri árás í
samræmi við það.“
Samþykkt fundarins í Lindar-
bæ, sem boðaður var í gær
klukkan 17, og samþykkt var með
öllum atkvæðum gegn’ einu, er
svohljóðandi:
Fundur starfsfólks í Áburðar-
verksmiðju ríkisins og Sements-
verksmiðju ríkisins við Ártúns-
höfða haldinn í Lindarbæ 29. maí
1975 santþykkir með tilliti til
fundarsamþykktar miðstjórnar
ASI, santninganefndar ASI og
samninganefndar starfsfólks í
þessum verksmiðjum, að sem
einstaklingar mæti þeir ekki til
vinnu á meðan samningar hafa
ekki tekizt með eðlilegum hætti.“
Þess ber að geta, að fundur
miðstjórnar ASl var boðaður með
klukkustundar fyrirvara og þar
eð Guðmundur H. Garðarsson,
einn miðstjórnarmanna var búinn
að ráðstafa sér annað sótti hann
ekki fundinn og á því enga aðild
að þessari samþykkt. Hið sama er
að segja um varamann Guðmund-
ar, Björn Þórhallsson. Sá aðili,
sem sat hjá við atkvæðagreiðslu
um ályktun ASl var Pétur
Sigurðsson.
Morgunblaðið ræddi i gær við
nokkra forystumenn verkalýðs-
hreyfingarinnar, sem tengdir eru
verkfallinu í ríkisverksmiðjun-
um, og spurði þá álits á bráða-
birgðalögunum. Ennfremur var
Björn Jónsson, forseti ASI,
spurður, en hann baðst undan því
að svara, en vísaði til samþykktar
miðstjórnar ASI, sem segði allt,
sem hann vildi segja um málið.
Eðvarð Sigurðsson, formaður
Dagsbrúnar sagði: „Ég er búinn
að standa i samningum í æði
langan tíma eða í um 30 ár, og hef
aldrei upplifað jafn ósvífna aðför
að verkalýðnum. Aldrei hafa
stjórnvöld komið svo gjörsamlega
aftan að samningamönnum og hér
er gert, þar sem brotnar eru bók-
staflega allar leikreglur. I morg-
un, þegar lokið var samninga-
fundi, voru menn farnir að tala
saman í alvöru og staðan var i
raun og veru nær samkomulagi,
en hún hafði lengi verið. Báðir
aðilar höfðu lagt sig alla fram. Ég
vil leyfa mér að fullyrða, að ekki
margir fulltrúar rikisvaldsins,
sem þarna voru að semja, vissu,
að bessi rýtingur væri uppi í erm
inni. Ég vil aðeins undirstrika, að
ég rengi ekki vald ríkisstjórnar til
þess að setja bráðabirgðalög, en
þessi lög brjóta í bága við alla
siðgæðisvitund verkalýðshreyf-
ingarinnar og því er engin von til
annars, en að hún Iíti á þessa
aðgerð með fyrirlitningu."
Skúli Þórðarson, formaður
Verkalýðsfélags Akraness, sagði:
„Þessi bráðabirgðalög eru eins og
hnefahögg í andlit okkar. Það var
hringt til mín í morgun klukkan
12 og mér tjáð þetta. Koma lögin í
kjölfar þess að við höfum staðið
fjórar nætur i því að semja og það
hefur aldrei verið látið í þetta
skína. Samningarnir voru komnir
í æskilegan farveg og farið var að
ræða um hluti, sem gátu valdið
því að samningar skryppu þá og
þegar saman." Skúli var, er Mbl.
ræddi við hann, að fara upp á
Akranes, þar sem fyrirhugaður
var fundur með starfsfólki
Sementsverksmiðjunnar. Sagðist
Skúli búast við sömu niðurstöðum
af fundinum á Skaga og hér í
Reykjavík.
Guðjón Jónsson, formaður
Félags járniðnaðarmanna, sagði:
„Ég ætlaði ekki að trúa minum
eigin eyrum i morgun, er ég
heyrði fréttirnar. Þetta kom mér
algjörlega á óvart og mér finnst
þetta gert algjörlega að tilefnis-
lausu. Á fundinum í nótt fannst
mér greiðast úr málum, þótt end-
anlegt samkomulag næðist ekki.
Það sem eftir var, var nánast
vinna og þolinmæði, sem hefði
getað lokið málinu með eðlilegrt
samningsgerð. Ég tel, að það sem
við vorum að gera, þ.e., að 16
verkalýðsfélög voru að semja við
3 stórfyrirtæki, hefði getað brotið
blað í íslenzkri kjarasamnings-
gerð. Mikið hefur verið kvartað
yfir því að eitt og eitt félag gæti
stöðvað stórfyrirtæki, en hér var
frá hendi verkalýðshreyfingar-
innar farið inn á nýja braut, að
allir starfsmenn semdu sameigin-
lega við fyrirtæki. Þess vegna er
þessi aðgerð hreint skemmdar-
verk á því, sem unnið hefur verið
að i hálft annað ár, og var nánast
komið í höfn eftir mikla vinnu.“