Morgunblaðið - 30.05.1975, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. MAl 1975
F-16
fyrir
valinu
Kaupmannahöfn og Brussel,
28. maí. REUTER—NTB.
ALLT virðist nú benda til þess
að NATO ríkin fjögur, sem
þurfa að endurnýja flugflota
sinn, þ.e. Danmörk, Noregur,
Holland og Belgfa, kaupi
handarísku þotuna F-16.
Danska stjórnin tilkynnti í
dag, að hún hefði ákveðið að
ma*la með kaupum á F-16, ef
hin NATO löndin þrjú gerðu
slíkt hið sama. Hollendingar
og Norðmenn höfðu þegar
ákveðið það og í dag er haft
eftir áreiðanlegum heimildum
að stjórn Belgíu muni fara að
da*mi þeirra, en þar hefur
valið staðið milli F-16 og
frönsku Mirage þotunnar. Gert
er ráð fyrir að ákvörðun
Belgíu verði tilkynnt á föstu-
dag.
Játa kafbáta-
njósnir — neita
landhelgisbrotum
WashinKton 26. maí — AP
HÁTTSETTIR embættismenn 1
varnarmálaráðuneyti Banda-
ríkjanna viðurkenndu um helgina
að bandarfski flotinn hefði notað
kafbáta með sérlegum njósnaút-
búnaði til njósnaferða undan
strönd Sovétríkjanna, en neituðu
því hins vegar að þessar ferðir
hefðu brotið 3 mílna landhelgi
Sovétríkjanna. Vfsuðu embættis-
mennirnir á bug frétt í sunnu-
dagsblaði New York Times, þar
sem því er haldið fram, að kaf-
bátarnir hafi farið inn fyrir land-
helgina.
Þýzkur sigur í
maraþonhlaupi
Austur-Þjóðverjinn Eckhard Lesse
sigraði i hinu árlega maraþonhlaupi
sem fram fer i borginni Karl-Marx
Stadt. Lesse, sem varð annar I mara-
þonhlaupinu á siðasta Evrópumeist-
aramóti, tók þegar forystu og hélt
henni til loka hlaupsins. Tími hans
var 2:14:49,6 kl.st. Annar varð Pól-
verjinn Gross á 2:15:43.2 klst., sem
er bezti timi sem Pólverji hefur náð i
maraþonhlaupi til þessa, Truppel, A-
Þýzkalandi. varð þriðji á 2:15:53,6
klst. og fjórði varð Umbach, A-
Þýzkalandi, á 2:15:53.8 klst., en
hann sigraði i þessu hlaupi i fyrra.
— Þjóðar-
nauðsyn
Framhald af bls. 1
degi mun ég ekki trúa því fyrr en
ég tek á að forystumenn verka-
iýðssamtakanna ætli að virða slík
lög að vettugi og brjóta landslög.
Ég vona að menn átti sig á því, að
það er þjóðarnauðsyn sem liggur
til grundvallar að lög voru sett og
að þeim verði hlýtt eins og verka-
lýðsfélögin hafa jafnan gert áður,
þegar líkt hefur staðið á.“
FORSETIISLANDS
Kjörir kunnuKt: FélaxsmáliiráAhrrrii hofur
tjáö múr, a<) vurkföll hafi staöirt yfir hjá
starfsmönnum Ahuröarvorksmiöju rfkisins,
Somcntsverksmiöju ríkisins o« Kfsiliöj-
unnar h.f. frá 12. maf s.l. Ilafi sátlatilraunir
okki horiö árangur o« horfur okki á lausn
doilunnar f hrá<). Vorkföll þcssi hafi þonar
valdiö mikilli röskun f atvinnulffi landv
manna.
Nú sú vá fyrir dyrum f landhúnaöinum. þar
scm sföustu for\ö<) sóu til áhur<)ar(lroifin«ar.
Auk þoss só hörKull á súrofni til málmiönad-
ar, or valdi vcrulcKri truflun o<)a störtvun í
þoirri Kroin, on Áhur<)arvorksmi<)jan oin
framlcíöi þa<) hór á landi.
Somontsskorturínn hafi þoKar stö<)va<)
h> Kj-inþ!arframkva‘mdir í landinu a<) mostu
loyti <»k valdiö alvarloKum töfum á fram-
kvæmdum vi<) SÍKÖIduvirkjun, hafnarfram-
kva'mdum i Porlákshofn <>k vf<)ar.
l»á h;*fi vorkfall þotta onn frcmur haft þau
áhrif a<) framloiösla Kfsíliöjunnar hafi stöóv-
asl svo <»k öflun hráofnis til framloiöslu á
na*sta votri. or valda muni atvinnuloysi <»«
slofni afuröasolu vorksmidjunnar i tvfsónu.
I»vf tolji ríkisstjórnin. a<) hrýna nauösyn
hori til a<) koma í vo« fyrir frokari stöövun
tó<)ra vorksmiöja.
Fyrir því oru hór me<) sott hrá<)ahir«<)alÖK.
samkva*ml 2X. «roin stjórnarskrárinnar. á
þcssa loirt:
1. «r. Hæstirótlur lílnofnir þrjá monn í
kjaradóm, som ákvoói kaup <>k kjör þcirra
starfsmanna Ahuróarvorksmióju rfkisins,
Semcnlsverksmióju rfkisins <»k Kfsil-
iójunnar h.f., som f vorkfalli oi«a.
Ila'stiróttur kvoóur á um hvor hinna
þrÍKKja kjaradómsmanna skuli vora for-
maóur dómsins.
Kjaradómurinn solur sór starfsrcglur,
aflar sór af sjálfsdáóum nauósynlogra ftaKna,
ojí or rótl ai) krofjast skýrslna. munnlo^ra <>k
skrífloKra, of af soinstökum mönnum <>k
om ha*l I ismön nu m.
2. Kr. Vorkföll, þar á moóal samúóar-
vorkfoll i þvf skyni a<) knýja fram a<)ra
skipan kjaramála. som Iök þcssi taka til, oru
óhoimil, þar á moóal framhald á vorkfalli
tóóra starfsmanna.
2. Kf. Ákvaróanir kjaradóms samkva^ml 1.
Kr. skulu KÍIda fi á KÍIilisloku Ihku þcssara.
l'ns kjaradómur f(*llur skal fyIkI ákva*óum
sfóustu sanininKa aóila uni kaup <>k kjör. on
loiórólta þá launaKroióslur til samra*mis vió
hann.
4. kt. Ff almonnar kaupha*kkanir voróa á
Kildistíma þossara laKa. skulu umra*ddir
slarfsmenn voróa þoirra aónjótandi. aó mali
kjaradóms.
5. Kf- hrol K**Kn lÖKum þossum skal
farió a<) ha*tti opinhorra mála. <>k varóa hrol
soktum.
6. kt* f>«K þossi iWlasl þcgar j*íIdi.
7. Kr. I.<>k þossi Kilda til 21. dosomhor H175.
noma nýir samninKar hafi vorió Kt'róir milli
aói I a.
tijörl a<) Bossaslöóum 2!l. maí 1975.
Kristján Kldjárn.
(iunnar Thoroddson.
— Callaghan
Framhald af bls. 1
viðstaddur samtal forsætis-
ráðherranna, Einar
Ágústsson, utanríkisráð-
herra var einnig viðstadd-
ur samtöl íslenzka forsæt-
isráðherrans við þá
Callaghan og Sehmidt.
Þess má að lokum geta,
að Geir Hallgrímsson flyt-
ur ræðu sína á leiðtoga-
fundinum á morgun. föstu-
dag. í Reuterfrétt í kvöld
sagði að Geir Hallgrímsson
myndi síðar um kvöldið
eiga fund með Harold Wil-
son, forsætisráðherra
Breta.
— Allt að 70%
Framhald af bls. 32
grunniðgjaldi vegna sjálfsáhættu
tryggingataka verði eigi lægri en
20% miðað við 25 þúsund króna
sjálfsáhættu, 30% miðað við 35
þúsund krónur, 40% miðað við 50
þúsund krónur, 55% miðað við 75
þúsund krónur og 70% miðað við
100 þúsund krónur. Við sjálfs-
áhættu 12 þúsund krónur er eng-
inn afsláttur og sé sjálfsáhættan
eugin er afsláttur neikvæður um
30%.
Samkvæmt upplýsingum
Runólfs Þorgeirssonar, formanns
samstarfsnefndar bifreiða-
tryggingafélaganna, eru út-
reikningar tryggingaeftirlitsins
og tryggingafræðings bifreiða-
tryggingafélaganna á hækkunar-
þörf vegna iðgjalda húftrygginga
frekar vanmetnir en ofmetnir af
vátryggingafélögunum. En með
því að reikna með því að sam-
dráttur geti orðið í akstri, sem
leiði til 10% fækkunar tjóna og að
kostnaður félaganna geti
minnkað um fjórðung að
prósentutölu á árinu 1975, sýnir
tryggingaeftirlitið minni
hækkunarþörf 1 Súmsögn sinni til
tryggingaráðuneytisins eða allt að
73,2% i stað 85%, sem var niður-
staða tryggingafélaganna.
Hækkunin, sem leyfð er, er
annars vegar fólgin 1 því að sjálfs-
áhættuupphæðir eru hækkaðar
og afsláttarprósenta lækkuð.
Samtímis er boðið upp á tvær
hærri sjálfsáhættuupphæðir, 75
og 100 þúsund, með fremur háum
afsláttarprósentum. Runólfur
sagði að upphæð sjálfsáhættunn-
ar hefði lækkað mjög hlutfalls-
lega miðað við kostnað og t.d.
bílverð í óðaverðbólgu siðast-
liðsins árs. Leiðréttingarnar, sem
nú hafa verið gerðar, og taka gildi
1. maí 1975, eru metnar það hátt
að félögin töldu með þeim, að
hækkunarþörfin á grunniðgjald
væri ekki nema 49,7%. Með vísun
til áætlana tryggingaeftirlitsins
um fækkun tjóna og lækkun til-
kostnaðar félaganna, veitti ráðu-
neytið leyfi til hækkunar grunn-
iðgjaldsins, sem var eins og áður
segir 40% og vantar því 9,7% upp
á, að náð sé áætlun félaganna
sjálfra.
— Skurðgrafan
Framhald af bls. 2
skurðgrafan. í húsi bílsins voru
tveir menn og bjargaði bílkrani á
palli hans því að húsið lagðist
ekki saman. Menn þeir sem vinna
við brúarsmíðina voru nýhættir
vinnu svo allt hefur lagzt á eitt
með að koma í veg fyrir stórslys.
— Pétur
Sigurðsson
Framhald af bls. 2
lýðssamtökin þyrftu að bindast
samtökum um að hlíta ekki
þessum lögum, sem væru heiftúð-
leg árás á verkalýðssamtökin.
Hann talaði jafnframt um að
bráðabirgðalögin væru svívirðileg
árás á samtökin.
Eg er i efnisatriðum á móti því
að ríkisvaldið grípi inn 1 kjara-
deilur launþega og vinnuveit-
enda. Hins vegar tók ég fram á
fundinum, að um þjóðarnauðsyn
og þjóðarhag væri að ræða, svo að
bændur fengju sinn áburð til
nauðsynlegra nota. Að öðrum
kosti væri útilokað fyrir verka-
lýðssamtökin og ríkisstjórnina að
ná samstöðu við samtök bænda til
þess að fresta væntanlegri
hækkun á búvöruverði eða ráða
fram úr henni á annan hátt til
haustsins meðan aðrir stórir Iiðir
f þjóðarbúinu svo sem sjóðir út-
gerðarmanna og fiskimanna
verða endurskoðaðir.
Sú regla hefur aldrei þekkzt við
starfsmat, að launþegar hafi
tapað einhverju af sínum fyrri
launum vegna matsins. Til að ná.
jöfnuði hafa hinir heldur
hækkað, sem á hafa þurft
að halda. Þótt hins vegar nýliði,
er gengur inn i ákveðið starf, fái
lægri laun en sá, sem þar var fyrir
áður, er það algjört aukaatriði
vegna þess, aó sá nýráðni veit að
hverju hann gengur. Stóra svarið
við spurningu þeirra, sem ganga
undir starfsmat, er sú, að þeir
hrökkvi ekki niður fyrir það, sem
þeir áður höfðu i laun.“
— Björn Jónsson
Framhald af bls. 2
og óumdeilanlegt, að löggjafar-
valdið verði að grípa inn í.
Ekki komist hjá slíkum
afskiptum
Ég vil líka segja það út af því,
sem um þetta atriði kom fram
t.d. hjá hv. 1. landsk. þm., fyrrv.
sjútvrh., að ég held, að það
þyrfti ekki lengi að leita i ræð-
um sem ég hef haldið um slík
mál eða einhverju ieyti sam-
bærileg mál í tíð fyrrv. ríkisstj.
að þá hafi ég alltaf haft þann
fyrirvara á, að vitanlega gætu
skapazt slíkar aðstæður, að það
væri nauðsynlegt, að löggjafar-
valdið gripi inn í. t.d. 1 þeim
tilfellum, að mjög fámennir
hópar misnotuðu þá aðstöðu,
sem þeir hafa, þau réttindi, sem
þeir hafa til þess að gera verk-
fall eða verkbann eða annað því
um líkt, þannig að allt þjóð-
félagið liði fyrir það óbætanlegt
tjón. Undir slíkum kringum-
stæðum verður ekki komizt hjá
slíkum afskiptum. Og ég held,
að það sé alger óþarfi við af-
greiðslu á þessu máli aó vera að
núa mönnum þvf um nasir, að
þeir hafi haft aðra afstöðu 1
svipuðu máli. Það er eingöngu
um það að ræða, að mat manna
á málefnum hverju sinni hefur
verið misjafnt, og við því er
auðvitað ekkert að segja. “
Gerðardómur
smekksatriði
Þá sagði Björn Jónsson:
„Það hefur verið sagt, að það
hefði verið hentugra, að sátta-
semjari hefði fyrst komið með
till. og hún hefði gengið sinn
gang til atkvgr. i samtökum
deiluaðila og síðan hefði hún
verið borin fram sem frv. Þetta
hefur verið gert áður og mælzt
misjafnlega fyrir. En það, sem
upp úr stendur um þetta’ atriði,
er í fyrsta lagi það, að sátta-
semjari hefur ekki talið sér
fært að bera fram neina sátta-
till., eins og málið hefur verið
vaxið, þannig að hvorki rikisstj.
né löggjafarvaldið hefur við
neitt það að styðjast og hefur
‘ekki heldur á valdi sinu að
fyrirskipa sáttasemjara að
flytja till. eftir sinni forskrift
eða annarra. Hann fer eftir sín-
um starfsreglum og embættis-
skyldum, og er það sizt að lasta.
En að hans dómi hafa þær boð-
ið honum að haga sér þannig í
málinu að bera ekki fram sátta-
till., vegna þess að þaó væri
vonlaust, að hún leiddi til
lausnar á deilunni. Þetta kom
fram hjá sáttasemjara á fundi
með félmn. beggja deilda í gær,
að hann hefði talið það alger-
lega tilgangslaust að bera fram
slika sáttatill. Það hefur lika
komið fram hjá hæstv. félmrh.,
að það hefur verið mikið reynt
að fá deiluaðila til þess að koma
sér saman um frjálsan gerðar-
dóm, sem getur oft og tíðum
verið æskileg aðferð i kjaradeil-
um, en það hefur ekki verið
tekið í mál af deiluaðilum. Þá
er ekki eftir annar möguleiki
en að lögfesta gerðadóminn. Ég
segi fyrir mitt leyti, — það er
kannski smekksatriði, — að ef
ég þarf að hafa afskipti af því á
löggjafarþinginu, að það skipti
sér af svona deilum, þá vil ég
heldur sjá, hvað er verið að
gera, sjá það svart á hvítu og
geta dæmt um það eftir því,
sem efni standa til, heldur en
að senda málið út i óvissu
gerðardómsins. Ég held, að það
sé eðlilegra sjónarmið af hálfu
þeirra, sem sá vandi er á herðar
lagður á löggjafarþinginu að
semja frv. um lausn á slíkum
deilum. Að öðru leyti er
kannski, eins og ég sagði,
smekksatriði, hvort menn vilja
gerðardóm frekar en ákveðna
lagalausn."
— Gerald Ford
Framhald af bls. 3
Grikkjum, hefðu hætt hernaðar-
samstarfi innan bandalagsins, og
til þess, að Tyrkir hefðu hótað að
neita Bandaríkjunum um afnot af
herstöðvum í Tyrklandi: „Við
verðum að varðveita gildi og sam-
stöðu þessa bandalags á grund-
velli skilyrðislausrar þátttöku, —
ekki á grundvelli aukaaðildar eða
sérstakra samninga.“
I samræðum sínum við Demirel
mun Ford hins vegar hafa fengið
yfirlýsingu um að Tyrkir hyggi
ekki að svo stöddu á lokun banda-
rísku herstöðvanna. Og í fréttum
frá Aþenu í kvöld segir að Kara-
manlis muni í ræðu sinni á morg-
un á leiðtogafundinum gefa til
kynna að Grikkir muni hugsan-
lega taka til endurskoðunar
ákvörðun sina um að hætta
hernaðarsamvinnu innan banda-
lagsins ef tekst að finna skjóta
lausn á deilunni við Tyrki.
I opnunarávarpi sínu sagði
Karamanlis i dag m.a., að nauðsyn
bæri til einingar bandalagsland-
anna. Þrátt fyrir augljósa erfið-
leika sem bandalagið ætti við að
glima væru möguleikar á að leysa
þá ef vilji og fórnfýsi væri fyrir
hendi. Karamanlis er heiðurs-
forseti fastaráðsins, en aðildar-
löndin skiptast á um þá stöóu.
Þá talaði Leo Tindemans og
ítrekaði hann enn þörfina á sam-
stöðu Evrópulanda, m.a. á grund-
velli Efnahagsbandalags Evrópu
sem myndi vinna með banda-
mönnunum í Norður-Ameriku.
Síðastur fyrir ræðu Fords talaði
Joseph Luns og sagði hann m.a.
„Bandalagslöndunum er ekki
skylt að vera sammála um öll mál,
heldur aðeins um það mikilvæg-
asta, þe. að þau vilji halda frjálsu
sambandi við bandamenn sina og
leggja eitthvað af mörkum til
sameiginlegra varna þeirra.“
— Josef Luns
Framhald af bls. 3
fjölda blaðamanna hvaðanæva að
úr heiminum.
Mesta athygli vakti þegar Ford
Bandaríkjaforseti kom síðastur
manna með friðu föruneyti. Aður
flaug þyrla yfir aðalstöðvarnar og
gífurlegar öryggisráðstafanir
voru gerðar, fjöldi belgískra
lögregluþjóna á mótorhjólum var
á undan og eftir bifreið forsetans,
sérstök bifreið með öryggisvörð-
um hans og stóðu þeir á aurhlif-
um bifreiðarinnar og inni í henni,
en stukku allir að bifreið for-
setans, þegar hún var stöðvuð og
slógu hring um hann. En Luns
gekk í gegnum fylkingu öryggis-
varðanna og heilsaði Ford, benti
honum síðan á barnahóp, sem
veifaði bandarískum fánum og
gekk forsetinn rakleiðis til barn-
anna, heilsaði þeim og sagði við
þau nokkur orð eins og siður er
stjórnmálamanna í kosningahug.
Síðan heilsuðust þeir Luns og
Ford aftur fyrir pressuna og
gengu í fundarsalinn þar sem
sendinefndirnar biðu þeirra. Að
Bandaríkjaforseta frátöldum
vöktu leiðtogar Portúgals, Grikk-
lands og Tyrklands mesta athygli
eins og við var að búast. Forsætis-
ráðherra Portúgals, Goncalves,
hershöfðingi, kom næstsíðastur
til fundarins. Hann virðist hægur
maður og fremur hlédrægur að
sjá og minnir sízt af öllu á her-
mann. Luns fagnaði honum vel og
virtist segja eitthvað skemmtilegt
við hann, því að báðir brostu út að
eyrum. Kannski tekst Goncalves
að sannfæra aðra leiðtoga banda-
lagsins um, að þeir þurfi ekki að
óttast neina erfiðleika vegna
aðildar Portúgals að samtökunum
og hins óvissa innanlandsástands
þar i landi.
Karamanlis, forsætisráðherra
Grikklands, setti fund leiðtog-
anna, því að samkvæmt röð er
leiðtogi Grikklands forseti
fundarins. Hann barði i borðið
með nýja íslenzka hamrinum, sem
er nákvæm eftirlíking af hinum
fyrri. Einar Ágústsson afhenti
Luns hamarinn í morgun.
Upphafleg smíði er eftir Asmund
Sveinsson. 1 ræðu sinni sagði
Karamanlis m.a., að allir vissu að
vandamál blöstu við NATO í heild
eins og öllum hinum vestræna
heimi. Alvarleg og erfið vanda-
mál eins og hann sagði. En hann
kvaðst trúa því, að leiðtogana
skorti ekki ráð til að glíma við
þau, ef menn væru reiðubúnir til
að fórna einhverju.
Þá bauð forsætisráðherra.
Belga, Tindemann, leiðtogana vel-
komna, en að þvi búnu ávarpaði
Luns þá. Framkvæmdastjórinn
lagði áherzlu á jafnvægi og sagði,
að þolinmæði og ákveðni þyrfti ef
NATO ætti að ná takmarki sínu
og bætti við, að „detente" væri
eins og lýðræði fremur þróun en
eitthvert endanlegt markmið. En
herstyrkur væri forsenda þess, að
hægt væri að draga úr spennu i
heiminum.
Að ræðu Luns lokinni var fundi
þessum frestað og leiðtogarnir
gengu á einkafundi, sem frétta-
menn fengu ekki að fylgjast með.