Morgunblaðið - 30.05.1975, Side 19

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. MAl 1975
19

Vilmundur Gylfason:
Svona eftir á að hyggja
Eins og einhverjir muna von-
andi og væntanlega eftir, átti und-
irritaður í nokkru orðaskaki í
blöðum ekki alls fyrir löngu; voru
það eftirköst útvarpserindis, en
blaðaskrif þessi urðu næstum ein-
göngu um einn þátt máls míns; í
hæsta máta dularfullar gjald-
eyrisyfirfærslur síðustu daga
áður en bankarnir lokuðu vegna
gengisfellingar í vetur. Nú er
nokkuð farið að slá í þessi mál,
eins og gengur, og þátttakendum
hefur gefizt tóm til að lita yfir
vígvöllinn, nánast að sjá eftir-
leikinn í sögulegu ljósi. Mér þykir
þessi yfirsýn næsta fróðleg — og
vera má að fleiri kynnu að hafa
gagn og gaman af:
Eg rifja upp, að i marz sl. flutti
ég fréttaskýringu í sjónvarp, þar
sem ég fjallaði um gjaldeyrisyfir-
færslur á tímabilinu 24. til 29.
janúar, frá þvi að Ólafur
Jóhannesson, viðskiptaráðherra,
flutti ræðu þar sem hann til-
kynnti nánast um gengisfellingu,
og þar til bankar lokuðu alger-
lega. Gat ég þess þá, að svo virtist
sem nokkurt misræmi hefði átt
sér stað. Ég hefði leitað til þriggja
bifreiðaumboða, Veltis hf., Heklu
hf. og P. Stefánsson hf., og spurzt
fyrir um gjaldeyrisyfirfærslur á
umræddu tímabili. Veltir gaf þau
svör, að þeir hefðu sótt um gjald-
eyrisyfirfærslu fyrir nokkrum
bílum og fengið, Hekla að þeir
hefðu sótt um átta og ekki fengið,
og P. Stefánsson að þeir hefðu
sótt um nokkra og ekki fengið.
Ennfremur gat ég þess, að ég
hefði leitað til bankanna og óskað
eftir skýringu, en bankarnir
hefðu harðneitað að gefa nokkrar
upplýsingar um þessi mál.
Nú kann einhver að halda að
þetta séu flumbrulega fengnar
upplýsingar í einu símtali. Svo
var ekki. Til þess að áreiðanlega
færi ekkert milli mála fór ég
tvisvar i Heklu hf., og hafði þar
tal af Lýði Björnssyni skrifstofu-
stjóra. Ég átti löng samtöl við
hann, tjáði honum að það væri
minn háttur að staðfesta upplýs-
ingar vel. Hann fletti upp i bók-
um fyrir framan mig og kallaði
tvo menn sér til aðstoðar. I bæði
skiptin bað ég hann að hringja
fyrir mig i P. Stefánsson og fá
upplýsingar mínar um það fyrir-
tæki staðfestar. Þetta gerði hann i
tvígang, að mér áheyrandi ræddi i
annað skiptið við Björn Magnús-
son skrifstofustjóra og i hitt skipt-
ið við Sigfús Sigfússon forstjóra.
Þessar upplýsingar voru gull-
tryggðar — en að auki hringdi ég í
Heklu, þegar ég hafði tekið mína
fréttaskýringu saman, og las fyrir
þá það sem ég sagði um þeirra
fyrirtæki. Allt var staðfest. Ég
hringdi aftur tíu minútum áður
en sjónvarpsupptaka fór fram.
Af opinberri hálfu voru engin
viðbrögð. Nær tveimur mánuðum
seinna flutti ég erindi í útvarp,
gat þar um þessi mál, og byggði
mál mitt á framangreindum
upplýsingum, gat um það að svo
virtist sem nokkurt misræmi
hefði verið í gjaldeyrisaf-
greiðslum, í hópi hinna heppnu
væri margt fyrirmenna, m.a.
sjálfur fjármálaráðherrann. En
það sem ég lagði út af var það, að
bankarnir harðneituðu að gefa
nokkrar upplýsingar um þessi
mál. Það, fyrst og fremst, væri
fyrir neðan allar hellur og
helvítis hneyksli.
Og nú rumskaði kerfið. Þremur
dögum seinna, fimmtudaginn 8.
febrúar á uppstigningardag sendi
fjármálaráðherra frá sér langa,
yfirlýsingu um það að bifreiða-
kaup sin hefðu verið með felldu,
og fékk eina tíu kerfislabbakúta
til þess að vitna með sér um þau
mál. Ég hafði raunar sitthvað við
þær yfirlýsingar að athuga.
Á morgni uppstigningardags,
þegar mér barst blaðið í hendur,
hringdi ég þegar í stað i Lýð
Björnsson, skrifstofustjóra í
Heklu hf., og spurði hann hvort
verið gæti, að eitthvað hefði farið
á milli mála. Nei, sagði Lýður
Björnsson, ég stend við hvert orð,
sem ég hef sagt. Ég hringdi þá i
Björn Magnússon skrifstofustjóra
hjá P. Stefánsson, og spurði hann
hvort verið gæti að eitthvað hefði
farið á milli mála. Nei, áreiðan-
lega ekki, sagði Björn Stefánsson,
en i dag er frídagur, hringdu i
öryggisskyni i mig í vinnuna á
morgun. Til þess kom þá ekki,
eins og síðar verður frá greint. Þá
hringdi ég i Styrmi Gunnarsson
ritstjóra, til þess að biðja um rúm
í blaði hans á laugardegi fyrir
svargrein. Hann var vinsamlegur
að vanda, og tókum við tal saman,
m.a. um þessi mál. Styrmir
sagði mér m.a. að sig grunaði
að skýringin á þessu væri sú,
að Utvegsbankinn hefði hætt
að afgreiða gjaldeyri nokkrum
dögum á undan Landsbank-
anum, hneykslið væri þess
vegna stærra og umfangsmeira,
en þetta hreinsaði ráðherra. Ég
sagði honum að mér hefði nýlega
verið tjáð þessi skýring af kerfis-
manni, en þá um morguninn hefði
ég fengið upplýsingar, sem koll-
vörpuðu þessu: P. Stefánsson
verzlaði með gjaldeyri við Lands-
bankann, samt hefðu þeir sótt um
tólf bíla, en engan fengið. Það
varð löng þögn, ritstjórinn saup
hveljur, en sagði síðan: Hvað
segirðu?
Hálftima seinna hri-ngdi sím-
inn, það var Björn Magnússon
skrifstofustjóri í P. Stefánsson,
mættur í vinnunni á uppstigning-
ardegi. Hann var ósköp niður-
dreginn, en erindið var þetta: Við
erum staddir hérna niðurfrá, og
ég verð því miður að segja þér, að
við gáfum þér rangar upplýsingar
á sinum tíma. Ég sagði: Björn, er
það ekki einsdæmi i sögu fyrir-
tækisins, að þið séuð að vinna í
bókhaldsdeild i hádeginu á upp-
stigningardag? Löng þögn og
dræmt jú. Ég sagði: Þú hefur sem
sagt skipt um skoðun síðan í
morgun? Löng þögn og dræmt jú.
Ég sagði: Þú segir við — hverjir
eru hinir. Nokkur þögn: Ja, við
erum hérna við Sigfús (Sigfússon
forstjóri!). Þeir hafa étið steikina
sína kalda blessaðir.
Síðar um daginn átti ég símtal
við Jónas Haralz bankastjóra. Ég
var m.a. að kenna honum þessi
vísuorð Stefáns G.: Hálfsannleik-
ur oftast er/óhrekjandi lygi. Jónas
sagði mér I forbifarten. Matthías
fjármálaráðherra hringdi reynd-
ar í mig í dag — en það var ekki
út af þessu máli, hann var að fá
upplýsingar um P. Stefánsson!
Þær eru dýrðlegar, tilviljanirn-
ar í mannlífinu. Ég hafði raun-
ar áður hringt aftur í Styrmi
ritstjóra og spurt hann hvort
honum væri kunnugt um
það að búið væri að eyðileggja
hádegisverðinn á uppstign-
ingardag fyrir bókhaldsdeild-
inni í P. Stefánsson. Þar sem
honum var kunnugt um það, jós
ég yfir hann nokkrum vel völdum
fúkyrðum, sem ég lærði undir
hlöðuvegg f Skagafirði, þegar ég á
sínum tima var þar í sveit, og
skellti síðan á hann.
Ég hirði ekki um að geta um
aukaatriði, áköll um það að leggja
niður rófuna og játa ósigur minn
— og þegar það dugði ekki þá
áköll um það að ég mætti ekki
gera íslenzku þjóðinni (svo!) það
að láta svona, ástand efnahags-
mála væri svo slæmt að hún mætti
ekki við gjaldeyrishneyksli ofan á
allt annað. Um kvöldið reit ég
mitt svar, ætlaði raunar að endur-
rita það og lagfæra daginn eftir,
en sá dagur varð svo viðburða-
rfkur, að til þess gafst ekki tóm.
Það kom vonandi ekki að sök. Ég
boðaði komu mína í Heklu hf.
(þar sem P. Stefánsson hafði
skipt umskoðunþegar þeir áttu að
vera að éta steik, þá átti ég ekkert
við þá í bili) klukkan 14.30 til
þess að bera undir þá svar mitt,
að svo miklu leyti sem Heklu var
þar getið. Þar tók á móti mér heil
sendinefnd — til þess að tilkynna
mér að Hekla hefði skipt um skoð-
un í þessu máli! Þeir hefðu fengið
tvo bila afgreidda á umræddu
tímabili. Þetta kom mér vitanlega
ekki á óvart. Þeir buðu kaffi,
vildu sýna mér bókhaldsbækur
sínar — og tölvubókhald (!) til
þess að sýna mér hvernig svona
dapurleg mislök gætu átt sér stað.
Ég sagði þeim sem var, að ég
hefði ekki hundsvit á bókhaldi —
hvað þá tölvubókhaldi — og með
slíkum apparötum gætu þeir logið
að mér og sennilega flestum,
hverju sem væri. En ég bætti við:
Þið sögðuð á sínum tíma að þið
hefðuð sótt um átta bfla fyrir ykk-
ar viðskiptavini. Hvað um hina
sex? Mennirnir fálmuðu eitthvað
í bækurnar, en svörin voru óskýr.
Þar sem mér þótti mennirnir
ískyggilega veikir á svellinu,
spurði ég þá nánar og nú hokkuð
hastarlega um þessa tvo bíla. Þar
sem svörin voru öll vandræða-
legri en fyrr, þá sagði ég mönnun-
um að þetta líkaði mér ekki, eftir
þennan vandræðalega fund væri
ég hreinlega þeirrar skoðunar, að
ekkert hefði breytzt annað en það
að þeir hefðu breytt bókhaldi
sínu — eða hefðu slikt í hyggju.
Þetta væri spurning um að breyta
nokkrum dagsetningum efst f.
horni á pappírum. Þeir gætu gef-
ið út eins margar yfirlýsingar og
þeim sýndist — ég gæfi út yfirlýs-
ingu á móti um það, að þessi væri
mín skoðun. Og viti menn: sendi-
nefndin skipti aftur um skoðun,
Hekla fékk enga bíla afgreidda á
umræddu tímabili! Þeir Lýður
Björnsson og Sæberg Þórðarson,
sem þá voru inni á skrifstofunni
(Sæberg kom seint og tók mér
vitanlega ekki þátt í skollaleikn-
um), staðfestu að hvert orð í yfir-
lýsingu minni væri satt og rétt.
Ég játa að ég glotti. Ég sagði
þeim, að ég þyrfti ekki neinar
skriflegar yfirlýsingar frá þeim,
mér dygðu orð þeirra, og auk þess
hefði mitt mál fjallað urn bank-
ana og ekki umboðin.
Næst átti ég leið í miðbæinn, en
þar átti ég stefnumót við kunn-
ingja. Þar lágu fyrir mér skilaboð
um að hringja í Jónas Haralz
bankastjóra. (Ég vil geta þess
innan sviga, að ég hafði að fyrra
bragði haft samband við banka-
stjórann og beðið hann að lesa
svar mitt yfir og gera við það
efnislegar athugasemdir — sem
þó væri mitt mál hvort ég færi
eftir. Ég vil líka taka fram, að
Jónasi Haralz líkaði ekki svar
mitt, og það af drengilegum
ástæðum; honum þótti tónninn of
neikvæður. Eg met skoðanir hans,
en í þessu tilfelli var ég á móti
þeirn.) En hvað skyldi hafa verið
það fyrsta sem bankastjórinn
sagði: Þetta er allt saman rangt
hjá þér. Hekla fékk gjaldeyrisaf-
greidda bfla á umræddu tímabili!
Eg sagði: Bankastjóri sæll, ég er
sjálfur að korna ofari úr Heklu.
Þeir eru aftur búnir að skipta um
skoðun síðan í morgun. Löng
þögn.
Kiukkan 18 átti ég að hitta
Styrmi ritstjóra á skrifstofu hans
til að afhenda honum svar mitt.
Styrmir ritstjóri las það yfir, og
það fyrsta sem hann sagði var: Já,
en kæri Vilmundur, hvað nú ef ég
segi þér að Hekla hafi fengið
gjaldeyrisafgreidda bíla? Eg
sagði: Nú rennur allt i einu upp
fyrir mér, af hverju Morgunblað-
ið er ekki betra blað en það er.
Framhald á bls. 21
FATA
DÖMUFt OG I
HERRA .
Flauelsföt í 5 litum ^
Peysuselt. ( >
\ ^/íiinssisiiSs
komið: B?írust,9V®1'3 1'tum Nýkomið:
Rullukragabolir í 5 litum.
OPIÐ TIL 10 í KVÖLD OG TIL HÁDEGIS Á
MORGUN.
Sendum gegn póstkröfu samdægurs.