Morgunblaðið - 30.05.1975, Síða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. MAl 1975
Dr. med Halldór Han-
sen — Kveðja frá Í.S.Í
Minning:
Gísli Vilhjálmsson
umboðsmaður, Akranesi
Þann 19. maí lést dr. med. Hall-
dór Hansen og var jarðsunginn í
kyrrþey frá Garðakirkju sl. mánu-
dag að eigin ósk. Lýsir það vel
öllu viðhorfi hans á langri lífsleið.
Dr. med. Halldór Hansen var
fæddur 25. janúar 1889 í Miðengi
á Álftanesi og þar ólst hann upp.
Hann var einn af aldamötamönn-
unum, sem tók virkan þátt í
félags- og menningarstarfi æsku-
lýðsfélaganna, mótun þeirra og
uppbyggingu.
begar dr. med Halldór Hansen
hóf nám i Menntaskóianum í
Reykjavík, var þar starfandi
öflugt íþróttafélag, sem hét Kári.
Gekk hann þegar i félagið og var í
forystuliði þess, sem vann að því
að efla og hefja til vegs iþrötta-
iðkanir og almenna Iíkamsrækt
meðal nemenda.
Þegar íþröttasamband íslands
var stofnað, var hann kosinn full-
trúi félagsins á stofnfundum sani-
bandsins, er haldnir voru 18. og
28. janúar 1912.
Þar kom strax fram áhugi hans
á íþróttum og þekking á félags-
máluni, er varð til þess, að hann
var kosinn í fyrstu stjórn l.S.l.
Starfaði hann aðeins fyrsla árið í
stjórninni, en hvarf þá af landi
burt um sinn til frekara náms
erlendis. Þegar hann kont heím
aftur var hann enn á ný kosinn í
sljórn I.S.I., og átti sæti i henni til
ársins 1928, þar af nokkur ár sem
varaforseti sambandsins.
Það var mikið happ fyrir l.S.I.
að fá svo hæfan mann í stjórn i
upphafi. Byrjunarstörfin eru
erfið, því er það mikils virði að
brautryðjandinn sé viðsýnn og
skapandi, en þessa eiginleika
hafði dr. nied. Halldör Hansen í
ríkum mæli. Í.S.I. hefur lengi
búið að því grundvallarstarfi, sem
unnið var meðan hann sat í
stjórn.
Eitt af fyrstu verkum I.S.l. var
að gefa út Heilsufræði íþrólta-
manna. Var það mikið verk að
vinna, þar sem hér var um
nýmæli að ræða. En þrír læknar
sátu fyrstu árin í stjórn I.S.L, þeir
Guðmundur Björnsson, Matthías
Einarsson og dr. Halldór Hansen.
Allir vildu þeir hvetja almenning
til að iðka íþróttir, sem lið í al-
mennri heilsurækt, en ekki af
ofurkappi. Segja má að dr. Hall-
dór Hansen hafi ávallt verið þeim
ráðleggingum trúr, sem birtar
voru í kverinu um heilsurækt, en
fram í háa elli stundaði hann
íþróttir eftir þeim ráðleggingum,
sem hann sjálfur setti þar fram.
Það voru ráðleggingar braut-
ryðjandans og læknisins, sem enn
eigaerindi til þjóðarinnar.
Dr. Halldór Hansen var alhliða
íþröttamaður, en á yngri árum
lagði hann fyrst og fremst stund á
glimu og fimleika. Iðkaði hann
glímu i Glímufélaginu Armanni
og var m.a. valinn lil þess að fara
á Olympfuleikana 1912, sem þá
voru haldnir í Stokkhólmi. Var
það i fyrsta sinn sem Islendingar
tóku þátt í Olympíuleikum sem
sjálfstæðir aðilar.
Dr. Halldór Hansen iðkaði
íþróttir alla ævi. Þegar hann var
kominnaf léttasta skeiði hófhann
að iðka golf. Golfklúbbur Reykja-
víkur var stofnaður 1934 og á
öðru ári gerist hann félagi þar og
farinn að taka virkan þátt í starf-
semi klúbbsins. Hann lét ekki
nægja að iðka þessa ágætu íþrött
aðeins að sumarlagi, eins og gert
er að mestu, heldur allt árið. Það
þötti til tíðinda, er hann setti
rauðan dúsk á kúlu sína, ef jörö
var alhvít að vetrarlagi, svo hann
gæti haldiö áfram að iöka uppá-
halds íþrött sína jafnl vetur sem
sumar. Náði hann mikilli leikni i
golfíþröttinni og varð fyrsti ein-
herjinn hér á landi, það er að slá
kúluna í holu í einu höggi.
Dr. Halldór Hansen var mikil-
hæfur læknir, enda yfirlæknir
urn áraraðir. Margur kandidatinn
fékk þvi göðan skóla undir hans
handieiðslu þegar hann hóf starf
á St. Jösefsspítala. En þegar hann
tók á móti þeim spurði hann þá
ávallt, hvort þeir kynnu nokkuö
til íþrótta. Hann taldi sjálfsagt að
allir ungir menn iðkuðu íþröttir,
en einkum var honum kært ef
viðkomandi hafði iðkað fimleika,
en eins og áður segir var hann
afburða snjall fimleikamaður á
yngri árum. Lét hann þá oft hinn
nýja kandidat sýna sér einhverja
æfingu áður en gengið var til
starfs. Ef hann var ekki ánægður
með útfærslu á æfingunni, endur-
tók hann hana sjálfur og sýndi
hvernig ætti að gera hana. Eftir
það var gengið til starfa og hann
hafði unniö trúnaðartraust hins
nýja starfsmanns.
Fyrir hið mikla brautryðjanda-
starf, sem dr. Halldór Hansen
innti af hendi var hann kjörinn
heiðursfélagi íþróttasambands is-
lands.
Nú þegar leiðir skilja þökkum
við af alhug mikilhæfum íþrótta-
frömuði, sem vann störf sín af
samviskusemi í kyrrþey við upp-
byggingu íslenskra íþróttamála
og almennrar líkamsræktar.
Gísli Halldórsson.
Afmælis- og
minningar-
greinar
ATHYGLI skal vakin á því, að
afmælis- og minningargreinar
vcrða að berast hlaðinu með
góðum fyrirvara. Þannig
verður grein, sem birtast á í
miðvikudagsblaði, að berast í
síðasta lagi fyrir hádegi á
mánudag og hliðstætt með
greinar aðra daga. Greinar
mega ekki vera í sendibréfs-
formi eða bundnu máli. Þær
þurfa að vera vélritaðar og
með góðu línubili.
MYNDAMÓTA
Aðalstræti 6 simi 25810
Hinn 10. maí sl. andaðist á
Sjúkrahúsi Akraness Gísli Vil-
hjálmsson umboðsmaður eftir
nokkurra daga legu. Hafði hann
átt við vanheilsu að búa um skeið.
Útför Gísla fór fram frá Görð-
um við Akranes 17. maí sl. að
viðstöddu fjölmenni.
Gísli var fæddur hinn 26.
janúar 1899 að Ölvaldsstöðum i
Borgarhreppi á Mýrum, en flutt-
ist með foreldrum sínum til Akra-
ness árið 1911. Þar reistu foreldr-
ar hans hús, er þau nefndu Þing-
hól. Var Gfsli löngum kenndur við
þann stað.
Gísli sótti sjóinn frá Akranesi,
öðru nafni Skipaskaga, eins og
sjálfsagt þótti, að ungir menn
gerðu þá og þykir enn, þótt nú sé
Sementsverksmiðjan, skipasmíða-
stöð og fleiri iðngreinar komnar
til sögunnar.
Var Gísli ágætlega liðtækur sjó-
maður, enda var hann á yngri
árum hinn mesti þrekskrokkur.
Hann stundaði íþróttir af kappi.
Um tvitugsaldur var Gísli meðal
fremstu þolhlaupara landsins.
Snemma kom í ljós fróðleiks-
fýsn hans og stálminni, sem
honum entist til æviloka.
Á uppvaxtar- og unglingsárum
sínum var Gísli mesti bókaormur,
sílesandi fræðibækur um þau
efni, er hann hafði áhuga á en það
voru einkum sagnfræði i víðtæk-
ustu merkingu og náttúrufræði.
Virtist hann muna allt, sem hann
las og varð því snemma svo fróð-
ur, að undrum sætti. Þegar ein-
hvern, sem þekkti Gísla, langaði
til þess að vita eitthvað sérstakt
spurði hann Gísla. Stóð þá ekki á
svarinu og þótti það líkast því að
fletta upp í alfræðiorðabók aó
spyrja Gísla. Hann virtist vita allt
og aldrei verða svarafátt.
XXX
Tvítugur hleypti Gísli heim-
draganum og fór til Noregs. Réðst
hann þar til Bjellands-
niðursuðuverksmiðjanna og gerð-
ist Iærlingur í fiskniðursuðu og
niðurlagningu á síld, brisling,
hrognum og öðru sjófangi. Þessi
þekking kom honum að góðu
haldi allt til æviloka.
Alls var Gísli við sjálfsnám i
Noregi, Svíþjóð og Danmörku
hátt á þriðja ár.
Á ferðum sfnum hafði Gisli
ætíð í huga að kynna sér sem best
það er hann taldi, að mætti verða
að gagni fyrir sjávarútveg is-
lendinga.
Hann kynntist nokkrum
forustumönnum í sjávarútvegi á
Norðurlöndum þar á meðal
Christian Ameln, meðeiganda í
fyrirtækinu Brödrerne Ameln
A/B, Stokkhólmi og Fridtjof
Wallström í Gautaborg. Siðar
varð hann umboðsmaður hins
fyrrnefnda fyrirtækis á Islandi í
nokkur ár en náinn samstarfs-
maður og umboðsmaður hins
síðarnefnda um áratuga skeið.
Af forustumönnum 1 sjávarút-
vegi i þessum löndum voru þeir
að sjálfsögðu miklu fleiri á
þessum árum, sem Gisli þekkti
aðeins af afspurn, en kunni
samt furðu góð skil á starfsemi
margra þeirra og starfsferli.
Sú verklega þekking, sem Gfsli
hafði aflað sér á þessum ferðum
og persónuleg kynni hans við
nokkra forystumenn vísuðu
honum veginn til heillaríkra
starfa við sjávarútveg lands-
manna um hálfrar aldar skeið.
XXX
Fyrst eftir heimkomuna 1923
starfaði Gísli hjá Hrogn & Lýsi
h/f, fyrirtæki Óskars Halldórs-
sonar. Vann Gísli þá við söltun á
hrognum í Vestmannaeyjum í fé-
lagi við fyrirtæki Óskars og
einnig við Bernhard Petersen.
Áður hafði hrognunum verið
fleygt eða þau verið notuð ásamt
slori sem áburður í garða og á
túnbletti.
Létu margir sér fátt um finnast
þessa nýjung. Var fyrirtæki Ósk-
ars Halldórssonar uppnefnt og
kallað h/f Slor & Grútur. Á þess-
um tíma höfðu allt frá aldamótum
verið margar litlar og illa búnar
grútarbræðslur í Eyjum i eigu
kaupmanna, en gefið lítið i aðra
hönd. Lifrarsamlagið í Eyjum var
ekki stofnað fyrr en 9. desember
1932.
Strax kom í ljós, að hin nýja
nýting hrognanna varð mjög arð-
bær og fylgdu þá aðrir i kjölfarið
viða umhverfis landið.
Gísli leiðbeindi um verkunina
og gerðist umboðsmaður og yfir-
tökumaður fyrir kaupendur eigi
einungis fyrir hrognin, sem verk-
uð voru á mismunandi hátt fyrir
hina ýmsu kaupendur, heldur
einnig fyrir salt-, krydd- og sykur-
saltaða síld og á lýsi. Höfðu þessi
störf Gisla mikla þýðingu fyrir
hina mörgu útgerðarstaði við
strendur landsins. Kom sér þá vel
fyrir alla aðila hversu kunnugur
Gisli var útgerðarmönnum og
starfsmönnum þeirra við verk-
unina í landi og vissi upp á hár
hverjum mátti treysta og hverjum
ekki. Hefi ég engum manni
kynnst, er mannfróðari væri en
Gísli Vilhjálmsson.
Það trúnaðartraust, sem vera
þarf milli kaupanda og seljanda,
tókst honum manna best að skapa
og varðveita.
Einnig hélt hann munnlega
samninga eins og skriflegir væru.
XXX
Eg átti fyrir eigin hönd og um-
bjóðenda minna mikil viðskipti
við Gísla og treysti honum sem
nýju neti.
Því var það fyrir mörgum árum,
er ég var að sumarlagi norður á
Siglufirði, að hringt var til mín úr
Landsbankanum í Reykjavík og
mér tilkynnt, að afsagður hefði
verið á mig sem útgefanda víxill
að upphæð kr. 7.000.00 og væri
Gísli Vilhjálmsson samþykkjandi
víxilsins. Hélt ég að ég myndi
hafa tapað minni, því að ég mirint-
ist þess alls ekki að hafa gengið í
þessa ábyrgð og efaðist ekki um
heiðarleika Gísla. Við eftir-
grennslan kom í ljós, að menn
þeir er selt höfðu víxilinn í bank-
anum voru alnafnar okkar Gisla
og áttu heima austur á Mjóafirði,
hinir heiðvirðustu menn.
1 nokkur ár var Gísli aðalum-
boðsmaður hér á landi við kaup
og verkun á síld fyrir Brödrerne
Ameln A/B, er þá voru umsvifa-
mestir síldarkaupmenn á Norður-
löndum. Rak Gísli þessi umboðs-
störf jafnframt öðrum umboðs-
störfum fyrir aðra Svia og fl.
Voru annir Gísla svo miklar, að
hvar sem hann fór, var hann leit-
aður uppi. Sími á Norðurlandi
tepptist oft heilu dagana af
þessum sökum, en þá þekktist
ekki fjölsími.
Sfldveiðin brást 1935 og aftur
1945 og oft eftir það. Veiðin
t
Bróðir okkar,
PÉTUR ÁSTRÁÐUR KRISTÓFERSSON
frá Klúku í ArnarfirSi,
verður jarðsunginn frá Fossvogskirkju laugardaginn 31. maí kl 1 0 30
árdegis.
Systkini hins látna.
t
SIGURÐUR JÓNSSON skipstjóri
frá Neskaupstað,
andaðist að morgni 28 maí á Fjórðungssjúkrahúsinu Neskaupstað
Börn, tengdabörn og barnabörn.
t
Þökkum auðsýnda samúð við andlát og útför
JÓNU GUÐRUNAR SIGURÐARDÓTTUR,
Njálsgötu 81.
Fyrir hönd vandamanna,
Margrét Einarsdóttir.
t
Útför móður okkar og tengdamóður,
SALÓME JÓHANNESDÓTTUR,
fyrrverandi húsmóður Söndum Miðfirði,
fer fram frá Dómkirkjunni I Reykjavik á morgun laugardag 31. mai kl.
10.30
Jónína St. Jónsdóttir Guðmundur Albertsson
Baldur Jónsson Herdis Steinsdóttir
Einar J. Skulason Kristjana Þorkelsdóttir
Haraldur Z. Guðmundsson.