Morgunblaðið - 24.06.1975, Page 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. JUNI 1975
In memoriam:
GunnarE. Kvaran
stórkaupmaður
Fæddur 11. nóv. 1895
Dáinnl7. júní 1975.
Góður er genginn drengur,
Gunnar Kvaran, stórkaupmaður.
Hann var um 20 árum eldri en ég,
en ég tel mér það mikils virði að
hafa átt þess kost að kynnast hon-
um á lífsleiðinni og verða honum
samtiða um mörg ár sem góður
vinur. Þá bjuggum við hvor gegnt
öðrum i Smáragötu, en milli okk-
ar hjóna og Kvaranshjónanna var
hin bezta vinátta.
Frú Guðmunda Guðjónsdóttir
Kvaran lézt fyrir aldur fram, og
var að henni mikill söknuður, en
hugljúfar minningar geymast um
þá ágætu konu.
Við hjónin áttum margar gleði-
stundir með þeim Kvaranshjón-
um og vinum okkar öðrum, og
munu þær seint gieymast. Meðal
annars fórum við saman I ferða-
lag um okkar fagra land, og frá
þeirri ferð eru margar hugljúfar
endurminningar.
Gunnari Kvaran kippti á marg-
an hátt í kynið til föður sins,
skáldsins og rithöfundarins Ein-
ars H. Kvaran. Ég minnist þess
eitt sinn, að ég kom gangandi
heim á sólbjörtum sumardegi, og
þegar ég kom inn í Smáragötuna,
sá ég, að Gunnar Kvaran stóð
fyrir utan hús sitt. Ég var að
hugsa um nýlega látinn vin okkar
beggja, en ég gekk til Gunnars og
heilsaði honum. Gunnar brosti og
sagði við mig:
„Þú komst ekki einn, Jóhann,
gangandi Smáragötuna núna.“
„Hvað áttu nú við með þessu,
kæri vinur?“ spurði ég. Gunnar
Kvaran sagði mér þá, að við hlið
mér hefði gengið þessi nýlega
látni vinur okkar beggja. Siðan
urðu ekki frekari orðræður okkar
í milli um þetta að sinni, en mér
hefur oft verið hugsað til þessa
litla atviks, sem er þó ef til vill
stórt. Meistarinn sagði: „Ég lifi og
þér munuð lifa.“ Þetta var grund-
völlur lífsskoðunar Gunnars
Kvaran.
Gunnar Kvaran h4fði oft gaman
af því að ræða um skáldskap og
aðrar bók'menntir og var þar hinn
fróðasti, s'vo sem vænta mátti.
Gunnar Kvaran var sómi is-
lenzkrar verzlunarstéttar. Ég
neut þess oft að eiga við hann
hollar viðræður um aðstöðu kaup-
mannastéttarinnar, og ræddum
við þá oft um stjórnmálin, en þar
var hann áhugamaður og ábyrða-
ríkur. Sjálfstæðisflokkurinn sér
þvi á bak góðum liðsmanni og
traustum.
Yngsli sonur Gunnars, nafni
hans, Gunnar, hefur nú fyrir
nokkru tekið við merki föður síns
í kaupmannastéttinni og sómir
sér vel. Ragnhildur dóttir hans
hefur með sæmd haldið heimilið í
Smáragötunni. Aðrir tveir synir
Gunnars, þeir Ragnar og Einar,
eru og mestu ágætismenn.
Það var ekki ætlun mín að rekja
ævistarf Gunnars Kvaran, en ég
vildi aðeins minnast þessa góða
vinar míns og mæta manns nú,
þegar hann er til moldar borinn.
Er að honum mikill söknuður, en
minningar munu geymast ljúfar
og góðar, um öðlingsmann.
Við Ragnheiður sendum að-
standendum öllum innilegar sam-
úðarkveðjur.
Jóhann Hafstein.
Þjóðhátíðardagur Islendinga,
17. júní rann upp. Vor f lofti,
gróðurangan, björt nótt, „náttlaus
voraldar veröld". Fyrir flesta Is-
lendinga var þetta dagur hátíðar
og gleði.
Þennan morgun lézt Gunnar
E.,Kvaran. Hann hafði orðið fyrir
bifreiðarslysi fjórum dögum áður,
sem dró hann til dauða. Er hann
harmdauði öllum, sem þekktu
hann.
Gunnar E. Kvaran stórkaup-
maður, fæddist 11. nóv. árið 1895 f
Reykjavík, sonur hjónanna Ein-
ars Hjörleifssonar Kvarans, rit-
höfundar, eg seinni konu hans,
Gfslfnu Gfsladóttur frá Reykja-
koti í Mosfellssveit.
Þau Einar og Gfslfna eignuðust
5 börn, en þau voru: Matthildur,
gift Ara Arnalds, bæjarfógeta, og,
síðar Magnúsi Matthfassyni, stór-
kaupmanni, sem báðir eru látnir;
Sigurður, er lézt á fermingar-
aldri, en hann var við nám við
Menntaskólann f Reykjavík; Ein-
ar, aðalbókari f Utvegsbanka Is-
lands, lézt árið 1960, — Hann var
kvæntur Elínborgu Böðvarsdótt-
ur frá Akranesi, sem nú er látin;
Ragnar, sem um nokkurt skeið
var prestur í Vesturheimi, en sfð-
an forstöðumaður Ferðaskrif-
stofu rfkisins, kvæntur Þórunni
Hafstein, 24. júní 1924. Yrtgstur
barnanna var svo Gunnar. Hann
kvæntist Guðmundu Guðmunds-
dóttur, verzlunarmanns á Eyrar-
bakka ögmundssonar, en hún lézt
11. des. 1953.
Faðir Gunnars, Einar H. Kvar-
an, rithöfundur, var mikill áhuga-
maður um flest þjóðfélagsmál, og
reyndar ekki síður um andleg
mál. Má raunar segja, að hann
hafi ekkert mannlegt látið sér ó-
viðkomandi. En þegar tfmar liðu
fram, tóku trúmál huga hans meir
en stjórnmálin, og gerðist hann
einn af forvígsmönnum spíritism-
ans á Islandi, ásamt séra Haraldi
Níelssyni og fleirum.
Á heimilið kom margt þeirra
manna, sem þátt tóku í umbrotum
aldamótaáranna í stjórnmálum og
trúmálum, enda var Einar m.a.
ritstjóri nokkurra helztu blaða og
tímarita landsins á árunum
1895—1909 og ritstjóri tímarits-
ins Morguns sem gefið er út af
Sálarrannsóknarfélagi Islandsfrá
1920 til dauðadags.
Ekki fer hjá þvf, að Gunnar hafi
orðið fyrir miklum áhrifum frá
foreldrum sinum og þeim
heimilisbrag, sem þar rfkti. Fékk
hann strax mikinn áhuga á spírit-
isma og andlegum málum, enda
þótt hann léti ekki mikið á því
bera á yngri árum. Um miðjan
aldur tók áhugi hans f þessum
efnum mjög að aukast. I umræð-
um um spfritisma og framhaldslff
kom fram einlæg trú hans, enda
hafði hann hugleitt þessi málefni
með gagnrýni gáfaðs og þroskaðs
manns. Allt viðhorf hans til lífs-
ins byggðist á einlægri sannfær-
ingu um framhaldslff, er var hon-
um m.a. mjög mikill styrkur, er
hann missti konu sína fyrir aldur
fram árið 1953.
Gunnar fór um tvítugsaldur úr
foreldrahúsum. Aður hafði hann
starfað við fyrirtækið G. Gisláson
6 Hay, en fluttist til Skotlands
árið 1916, þar sem hann var við
nám og skrifstofustörf fram til
ársins 1920.
Skrifstofustörf fóru honum
framúrskarandi vel úr hendi, því
að auk þess sem hann var góðum
gáfum gæddur, var hann afburða
afkastamaður I störfum, samtím-
is, því sem öll störf voru leyst af
hendi af sérstakri snyrtimennsku
og vandvirkni. Rithönd hafði
hann fallega og skýra, svo að orð
var á gert.
Arið 1923 stofnaði Gunnar og
félagi hans, Ingimar Brynjólfs-
son, fyrirtækið I. Brynjólfsson &
Kvaran. Fyrirtæki þessu óx fljótt
fiskur um hrygg, enda var sam-
starf þeirra Ingimars með ágæt-
um. Til þeirra réðust einnig mjög
góðir og dyggir starfsmenn, og
hafa sumir þeirra starfað hjá I.B.
& K.frá upphafi allt til þessa
dags, eða meðan kraftar og heilsa
entust. Varð fyrirtæki þeirra eitt
hið umsvifamesta á sínu sviði hér
f borg. Einnig hefur hann átt þátt
í rekstri fleiri fyrirtækja. Má þar
nefna Bókaverzlun Snæbjarnar
Jónssonar.
Um 1950 tók Gunnar að sér ým-
is störf fyrir Innflytjendasamb-
andið og varð framkvæmdastjóri
þess. Gegndi hann því starfi til
dauðadags, enda þótt hann væri á
áttugasta aldursári, er hann lézt.
Jafnframt þessum störfum voru
honum falin ýmis trúnaðarstörf,
m-^a.-var hann ritari-1 stjórn Verzl-
unarráðs Islands og i samninga-
nefndum um viðskipti við ýmsar
erlendar þjóðir.
Eins og áður er getið kvæntist
Gunnar árið 1924 Guðmundu Guð-
mundsdóttur, og bjó hún honum
sérstaklega fagurt og smekklegt
heimili. Bjuggu þau fyrst að Berg-
staðastræti 52, en fluttust síðar að
Smáragötu 6. Var sérstaklega á-
nægjulegt að koma á það heimili,
því að auðfundið var, að þar voru
allir velkomnir, og viðmót hjón-
anna ljúfmannlegt og frjálslegt.
Átti húsmóðirin einnig sinn mikla
þátt í því látlausa andrúmslofti,
er þar rfkti. öllum leið vel í nær-
veru þeirra hjóna.
Gunnar var einkar hægur, en
viðmótsþýður. Hann var glað-
sinna, hafði glöggt auga fyrir því
skoplega og mikla kfmnigáfu.
Samt var hann mjög grandvar f
umtali um annað fólk, og aldrei
kom það fyrir, að ég heyrði hann
hallmæla 'nokkrum manni. Yfir-
leitt var viðhorf hans til lífsins
ákaflega jákvætt. Hann var
snyrtimenni hið mesta, bar þess
merki að hann var af aldamóta-
kynslóðinni. Kom það einkum
fram í nýtni og ráðvendni og ein-
stakri reglusemi. Hann var mjög
frændrækinn og mikill vinur vina
sinna, eins og þráfaldlega kom
fram f raun. Oft var „Gunnar
frændi" nefndur, þegar ráða
þurfti fram úr einhverjum vanda,
og aldrei brást hann.
„Veiztu, ef þú vin átt,
þann er þú vel trúir,
ok vill þú af hánum gótt geta,
geði skaltu við þann blanda
ok gjöfum skipta,
fara at finna opt“
segir í Hávamálum, og mun þetta
hafa sannazt f raun. er Gunnar
átti í hlut.
Gunnar hafði mikið yndi af úti-
lífi og glöggt auga fyrir fegurð
íslenzkrar náttúru. A yngri árum
fór hann oft með felögum sfnum í
langar gönguferðir, t.d. gengu
þeir eitt sinn úr Reykjavik til
Þingvalla og þaðan á Botnssúlur,
en næsta dag gengu þeir til
Reykjavíkur aftur og voru komn-
ir þangað síðla kvölds. Grunar
mig, að ekki myndu margir leika
þetta eftir.
Þau Gunnar og Guðmunda áttu
miklu barnaláni aó fagna. Eignuð-
ust þau 4 börn, sem öll eru á lífi.
Þau eru: Einar, framkvæmda-
stjóri, kvæntur Kristínu
Helgadóttur; Ragnar, flugstjóri,
kvæntur Hrefnu Lárusdóttur;
Ragnhildur, gift Hrafni Haralds-
syni, löggiltum endurskoðanda;
og Gunnar, framkvæmdastjóri,
kvæntur Ingu Kristjönu Halldórs-
dóttur. Auk þess bjó á heimili
þeirra um langt skeið, eða þar til
hann stofnaði sitt eigið heimili,
mágur Gunnars, Gunnar Guðjóns-
son, nú formaður stjórnar Sölu-
miðstöðvar hraðfrystihúsanna.
Var mjög kært með þeim systkin-
um, Guðmundu og Gunnari, og
einnig með þeim nöfnum.
Eftirtektarvert var, hve mikla
ánægju Gunnar Kvaran hafði af
þvf að umgangast séryngri menn,
og höfðu ungu mennirnir jafn-
mikla ánægju af að umgangast
hann. Sem dæmi má geta þess, að
við Gunnar lékum um árabil sam-
an goff, en aldrei hvarflaði að
okkur, að 20 ár skiidu okkur að.
Svo ungur var Gunnar f anda.
Eftir lát Guðmundu árið 1953
annaðist Ragnhildur, dóttir
þeirra hjóna, heimilishald fyrir
föður sinn. Hún giftist Hrafni
Haraldssyni árið 1959, óg voru
þau hjónin einstaklega samhent í
því að gera föður sínum og
tengdaföður lífið sem ánægjuleg-
ast hin síðari ár ævi hans. Var
ánægjulegt að finna þá hlýju og
það ástríki, sem ríkti á milli
þeirra, og voru hjónin í senn sem
börn Gunnars og tengdabörn.
Barnabörnin voru og öll mjög
hænd að afa sfnum, og áttu þau
sinn mikla þátt í að gera honum
ævikvöldið sem ánægjulegast.
Mikill söknuður mun nú ríkja á
heimilum þeirra allra, og votta ég
þeim dýpstu samúð, því að missir
þeirra er vissulega mikill.
Ég er mjög þakklátur fyrir þá
vináttu, sem Gunnar ávallt sýndi
mér og okkur öllum frændum
hans. Er ég þess fullviss, að hon-
um muni vel farnast í þeirri ferð,
sem hann hefur nú lagt upp i.
Gunnar var sjálfur ekki i nokkr-
um vafa um, aó sú ferð, þegar hún
yrði farin, mundi leiða hann á
fund konu sinnar, foreldra,
bræðra og annarra ástvina, sem
farin eru á undan honum. Sú
hugsun má vissulega vera ástvin-
um hans, sem eftir lifa og nú
syrgja hann, mikil huggun.
Blessuð sé minning Gunnars E.
Kvaran.
Þorsteinn Arnalds.
Við jarðnesk Ieiðarlok Gunnars
E. Kvarans stórkaupmanns lang-
ar mig að senda nokkur kveðjuorð
þótt þau verði varla samboðin
hinum mikla drengskaparmanni.
Gunnar E. Kvaran var einn
hinna mætustu manna, er skipað
hafa íslenzka stórkaupmannastétt
fyrr og siðar. Þegar nefna skal
ágætishölda og öndvegismenn,
jafnast enginn á við Kvaran.
Gunnar var svo af Guði gerður
að honum voru allir góðir kostir
léðir. En mannkostir hans voru
m.a. góðar gáfur, lærdómur, sér-
staklega óvenjulegt starfsþrek,
mikil verkhyggni og stefnufesta
samfara einlægni. Hann háfði lif-
andi löngun til að vekja menn og
leiðbeina, var hjálpfús, góðsamur,
gestrisinn og örlátur. Auk alls
þessa var hann vinfastur maður,
trölltryggur og átti vinsældum að
fagna.
Kynni mín af Gunnari E. Kvar-
an voru mest innan Sálar-
rannsóknafélags Islands, en þar
var hann ómetanlegur máttar-
stólpi. Það var gæfuhlutskipti
Sálarrannsóknafélagsins, að
mannkostamenn völdust í upp-
hafi í forustusveit félagsins, og
voru vegna mannkostanna sjálf-
kjörnir til að vlsa öðrum réttan
veg I mikilvægasta málinu I
heimi. Af sérstakri trúmennsku
og skyidurækni vann Gunnar E.
Kvaran Sálarrannsóknafélagi Is-
lands.
Það er ávallt sárt er föður eða
móðurhjarta hættir að slá, — þá
er eins og lokist heilveröld kær-
leika, yndis og ástúðar þeim, er
eftir sitja hérna megin landamær-
anna, og öll gleðiljós slokkni.
Ég sendi börnum, tengdabörn-
um, barnabörnum og frændliði
Gunnars E. Kvarans djúpar sam-
úðarkveðjur og bið Guð að blessa
minningarnar um hann, sem öll-
um vildi svo vel.
Helgi Vigfússon.
Þjóðhátiðardaginn 17. júní s.l.
kvaddi Gunnar E. Kvaarn stór-
kaupmaður þennan jarðneska
heim, nærri áttræður að aldri, eft-
ir að hafa orðið fyrir alvarlegu
bllslysi 13. júni. Hann komst ekki
til meðvitundar, þrátt fyrir að allt
væri gert sem unnt var til að
bjarga lífi hans. Örlög sln fær
enginn umflúið. Kallið var komið
— og því varð að hlýða. Hitt gegn-
ir svo öðru máli, að ættingjar
Gunnars og vinir hefðu kosið að
hann hefði fengið að dvelja leng-
ur meðal okkar til þess að njóta
friðsæls ævikvölds við kærleiks-
rika umönnun barna hans, sem
elskuðu hann og dáðu.
Undirritaður átti þvl láni að
fagna að starfa hjá Gunnari E.
Kvaran I rösklega átta ár og fékk
þvi tækifæri til að kynnast honum
vel. Hann var si-starfandi og slík-
ur afkastamaður að undrum
sætti. Hann var óvenjulega vilja-
sterkur og einbeittur maður, en
þó mildur og hjartahlýr. Hann
taldi það ekki fyrir neðan virð-
ingu sína að tala við starfsfólk sitt
eins og jafningja, liggur mér við
að segja, hafði gott skopskyn og
var gamansamur, þegar það átti
við. En hann var alvörumaður að
eðlisfari og dugnaður og skyldu-
rækni einkenndu hann mest.
H:nn mátti ekkert aumt sjá og
vindi hvers manns vanda leysa —
i kyrrþey.
Það, sem batt mig sterkustu
böndum við Gunnar Kvaran, var
hið sameiginlega áhugamál okkar
— sálarrannsóknirnar. Eins og al-
þjóð er kunnugt, var faðir hans,
Einar H. Kvaran skáld, einn ötul-
asti forvlgismaður sálarrann-
sókna á Islandi frá upphafi og
forseti Sálarrannsóknafélags Is-
lands frá stofnun þess þar til
hann andaðist 21. maí 1938. Eigin-
kona Einars, frú Gíslína Kvaran,
stóð ávallt við hlið manns slns I
þessu starfi og er það því ekkert
undrunarefni þótt Gunnar heit-
inn fengi snemma áhuga fyrir
þessu merka málefni.
Eftir að hafa'starfað I Skotlandi
I fyrri heimsstyrjöldinni kom
hann heim til ættjarðarinnar aft-
ur og stofnaði sitt eigið fyrirtæki,
I. Brynjólfsson & Kvaran, ásamt
félaga slnum Ingimar Brynjólfs-
syni stórkaupmanni. Þá voru að
ýmsu leyti erfiðir timark en með
dugnaði og forsjálni tókst þeim að
koma á fót miklu og traustu fyrir-
tæki, sem er nú eitt af elstu inn-
flutningsfyrirtækjum landsins.
Auk þessa hlóðust ýmis ábyrgðar-
störf á herðar Gunnars I félaga-
samtökum, sem fjölluðu um ýmsa
yfirgripsmikla þætt I viðskipta-
málum þjóðarinnar.
En þrátt fyrir miklar annir
lagði Gunnar Kvaran mikinn
skerf fram til að vinna fyrir Sál-
arrannsóknafélag íslands, átti1
sæti I stjórn félagsins um margra
ára skeið, og eftir að hann komst
á efri ár lét hann ekki staðar
numið við að vinna að áhugamál
um sínum á sviði sálarrannsókna,
heldur átti mestan þátt I að sjá
um að fá auglýsingar I tímarit
Sálarrannsóknafélags Islands,
MORGUN.
Gunnar E. Kvaran var víðlesinn
maður og margfróður um ólíkustu
efni. Miðlaði hann mér oft af fróð-
leik sínum um ýms efni. Hann var
einstaklega fróður um allt, sem
snerti rannsóknir á dulrænum
fyrirbærum.
Sjálfur sagði hann mér af
reynslu sinni á miðilsfundum,
bæði hér heima og erlendis, sem
var svo athyglisverð, að ég mun
geyma minningar um þær frá-
sagnir til æviloka. Þar sagði frá
maður. sem ekki var hægt að
rengja. Það hefur áreiðanlega
ekki verið auðvelt að blekkja
Gunnar, þar sem enginn þekkti
hann, efaðist um dómgreind
hans og skarpskyggni. Þar
eð hann var allra manna
fróðastur um þessi efni,
hefði vissulega verið ómetanlegt,
ef honum hefði enzt aldur til að
skrifa endurminningar sínar um
persónulega reynslu sína af þeim.
Hann leit stöðugt á sálarrann-
sóknir almennt og hinn vlsinda-
lega splritisma sérstaklega sem
merkilegt rannsóknarefni, er
framkvæma bæri með fullri var-
úð og nákvæmni. Hann taldi að
annars vegar ætti að forðast
barnalega trúgirni en viðurkenna
hins vegar ótviræðar sannanir
fyrir framhaldslífi, sem sálar-
rannsóknirnar hafa tvímælalaust
leitt I ljós. Hann llktist föður sfn-
um I þessu, því að Einar H. Kvar-
an var sérstaklega strangur og
kröfuharður, þegar um var að
ræða rannsóknir á þessum mál-
um.
Ég er sannfærður um, að Gunn-
ar Kvaran hefur fengið góðar
móttökur á því tilverusviði, er við
tekur, þegar „dauðinn" bindur
enda á dvöl okkar I þessum heimi.
Ég stend I mikilli þakkarskuld við
þennan aldna höfðingja og bið
honum Guðs blessunar.
Ég votta börnum hans og öllum
ættingjum og ástvinum samúð
mína. En ég veit að það eru marg-
ir, bæði skyldir og óskyldir, sem
sakna Gunnars E. Kvaran og
minnast hans með djúpri virðingu
og þakklátum hug.
Magnús Guðbjörnsson.