Morgunblaðið - 24.06.1975, Page 15

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. JUNl 1975
23
Bamako —
Ferðin til Bamako lá um þurrkasvæðin.
Það er ^ og þys á járnbrautarstöð-
inni I Dakar. Hraðlestin til Bamako er
tilbúin til brottferðar. Klukkan er
1 7.30 og enn er steikjandi hiti. Hver
leigubíllinn af öðrum ekur upp að
brautarstöðinni með fina farþega. Al-
þýðufólk kemur hins vegar fótgang-
andi og ryðst yfir lestarsporin með
fatnað, hænsni, vatnsskjólur og aðrar
nauðsynjar, sem það ber á höfðinu.
Ættingjar og vinir eru mættir I stórhóp-
um til að kveðja sína nákomnu, sem
Bananakaup áður en lestin
fór frá Dakar.
eiga fyrir höndum langa og hættulega
ferð
Vegalengdin er mikil, rúmlega
1200 km. Áætlaður timi eru 36
klukkustundir, fólkið býst hins vegar
við, að ferðin taki lengri tlma, og í
rauninni tekur hún miklu lengri tima.
Hálftíma eftir áætlaða brottför hefur
mörgum vögnum verið skeytt aftan við
lestina Hraðlestin til Bamako er eina
samgöngutækið, sem er í förum milli
Dakar, höfuðborgar Senegal og Mali
að undanteknum flugvélum, en þeir
eru sárafáir, sem hafa efni á að fljúga,
því að þarna ríkir mikil fátækt Þess
vegna er það mjög mikill fjöldi , sem
tekur sér far með lestinni, en hún er í
förum tvisvar I viku
Klukkan er orðin 19.00 og myrkrið
skellur yfir. Enn er verið að bæta við
vögnum , og I hvert skipti, sem vagn er
tengdur við, kippist lestin illþyrmilega
til. Vinir og ættingjar standa ennþá á
brautarpallinum og þreytast ekki á að
kveðja. Konur, börn og gamlir menn
teygja sig upp og niður meðfram
gluggum og hafa meðferðis dauð
hænsni og hnetur, sem við getur gaett
okkur á, meðan á þessari löngu ferð
stendur.
Það er orðið kvöldsett, þegar allt f
einu fer titringur um lestina. Lestar-
stjórinn þeytir hornið og sendir lang-
þráða kveðju út 1 kvöldið. Og ofurhægt
fer lestin af stað og rennur út úr Dakar.
Það er nógur tfmi til að virða fyrir
sér, það sem fyrir augu ber, kappnógur
tlmi.
Þetta er eldgömul lest. í myndablaði
frá árinu 1 930 eða svo er sýnd teikn-
ing af lúxuskáetu brezka rithöfundar-
ins, Charles Dickens á fyrsta farrými
áætlunarskips milli Evrópu og Amer-
iku Þessi lúxuskáeta er eins og þokka-
legur kústaskápur. Þar er örlítil koja og
þar við hliðina er rúm fyrir ferðatösku
rithöfundarins, — ekkert meira. Það er
álfka mikið rými á fyrsta farrými
Bamako hraðlestarinnar. Þar eru tvær
kojur, sem standa uppbúnar dag og
nótt alla leiðina, þvottaborð og 1.5
fermetra gólfrými.
Öðru farrými lestarinnar er einnig
hægt að lýsa með klasslskri samsvör-
un. Það eru sporvagnar Kaupmanna-
hafnar frá 1 908, þar sem hátt var til
lofts og gott rými á trébekkjunum. Það
eru líka trébekkir I Bamako hraðlest-
inni, en tæplega eins rúmt, því að þar
sést hvergi i bekkina fyrir mannfjölda.
Þegar lestin er lögð af stað er allt þakið
farangursbögglum, fötum og öðru
lauslegu Þarna sitja fullorðnir menn I
gulnuðum plastskóm og börn, sem
sitja á koppum í fangi mæðra sinna og
sjúga þær um leið.
Og ekki er hægt að láta hjá liða að
lýsa ferðafélögunum. Þetta er afar mis-
litur hópur. Gáfað fólk segir, að maður
eigi að fara til Vestur-Afríku til að
skoða Afrikubúa, en til Austur-Afríku til
að skoða dýrin. Þetta er rétt nema að
þvi leyti, að það er lika nóg af dýrum I
Vestur-Afriku.
Bæði karlar og konur eru smekkleg I
klæðaburði. Jafnvel á plslarbekkjum 2.
farrýmis getur að lita fólk I efnismiklum
bómullarklæðum með fellingum, sem
gætu gert Norðurlandakonur grænar af
öfund. Fatnaður kvennanna er sér-
kennilegur höfuðbúnaður eða túrban
og efnismiklir, skósiðir kjólar, vlðir og
léttir I sniði. Karlarnir eru flestir I
siðum rómverskum skyrtum, og þeir,
sem búa úti við ströndina eru mjög
skrautklæddir, en klæðnaður þeirra,
sem búa lengra inni i landi er yfirleitt
grámóskulegri.
í þeim lestarvagni, þar sem borðað
er, sér maður öllu ægja saman Þar eru
hlédrægir og sjálfumglaðir Frakkar,
sem finnst sér eiginlega misboðið með
því að þurfa að deila kjörum og lestar-
vagni með Afrlkumönnum. Þarna eru
bandarískir hippar, sem líta verr út og
eru miklu verr klæddir en þeir fátæk-
ustu i hópi hinna innfæddu, brúna-
þungir Mauretanar með klassiskt róm-
verskt svipmót og loks eru þarna menn
og konur frá löndum þeim, sem leiðin
liggur um, Mali og Senegal.
Matvagninn er troðfullur fram eftir
kvöldi Það er ekki af því að fólk troði
svo miklu i sig, og enginn er drukkinn,
heldur nota menn tækifærið til að vera
i burtu frá manngrúanum I farþega-
vögnunum, Eftir miðnætti eru hins
vegar allir reknir brott og hver fer inn
til sin. Á göngunum biðja Múhameðs-
trúarmenn siðustu kvöldbænina sina á
ódýrum teppum. Þeir snúa i átt að
Mekka og hafa klætt sig úr ilskónum
Vagnarnir eru algerlega aðskildir
Það eru tvær málmplötur og snerill 1
hvorum vagni og horft beint upp i
Fjósakonurnar Þær voru langt í suðri í
gærkvöld, þegar ég leit upp í himininn
heima I Danmörku áður en ég hélt til
Afríku. Séðar héðan teygja þær arma
sina langt í norður.
Bamako-hraðlestinni hefur seinkað
verulega, þegar hún rennur inn á
brautarstöðina í Mali kl. þrjú að
morgni tveimur dögum eftir brottför.
Þegar við lögðum af stað frá Dakar,
vorum við aðeins tveimur klukkustund-
um á eftir áætlun, en hinum megin við
Senegalfljótið gekk allt á aftur-fótunum.
Þessi gamli farkostur var að þvi kom-
inn að gefast upp, og taka varð á brott
tvo vagna fyrsta farrýmis. Grindin und-
ir lestinni var i ólagi, og af þeim sökum
hafði lestin gengið i óhugnanlegum
hlykkjum og skrykkjum klukkustund-
um saman. Ferðalangarnir, sem voru
rúmlega 1.000 talsins, sátu I þrjár og
hálfa klukkustund i steikjandi hita á
brautarstöðinni i Kayes, þar til lestar-
hornið gall við og gaf til kynna, að
hægt væri að halda ferðinni áfram. Og
það stóð heima. Farmiðaeftirlitsmaður-
inn hafði tekið hamar með sér I ferð-
ina, og gat rétt hjólin við þannig, að
þau gátu nokkrun veginn haldið spor-
viddinni þá 600 kílómetra, sem eftir
voru &f ferðinni
Þessi ferð hefði verið einskært ævin-
týri, ef vitneskja mín um Bamako-
hraðlestina hefði ekki orðið til að
skyggja á ferðagleðjna. Járnbrautarlin-
an Dakar-Bamako er lífæð Mali að
hafinu, og hafði landinu nærri þvi
blætt út um hana á þurrkaskeiðinu
mikla, sem lauk sl. haust. Og þurrkarn-
ir geta komið aftur, það telja flestir og
andvarpa, þvi að það eru engir pening-
ar til að endurnýja þetta úrelta lestar-
skrifli
Þegar allt gengur vel, og lestirnar
halda áætlun, geta þær í hæsta lagi
flutt 25.000 tonn á mánuði. En slikt er
afar sjaldgæft, og þegar þurrkarnir
voru í hámarki, þurftu ibúar Mali á að
halda þrisvar sinnum meira magni af
matvælum erlendis frá, til að bjarga
sér frá hungurdauða. Matvælin voru
£end viða að, að visu ekki eins mikil og
Rannsóknastofa okkar annast all-
ar algengari rannsóknir og sér
auk þess í flestum tilfellum um
sýnatöku og samskipti okkar við
rannsóknastofur bæði á Akureyri
og annarsstaðar. Ennfremur er
sameiginlega séð fyrir ýmsum
smávarningi til daglegra þarfa og
öllum þeim fjölda af eyðublöðum,
sem ekki verður komizt hjá að
nota við dagleg Iæknisstörf.
STARFSHÆTTIR_______________
Starf hófst þarna um miðjan
september 1973. Þá fluttu þarna
inn á einum og sama degi allir
læknar, sem stunduðu heimilis-
lækningar á Akureyri, að einum
undanskildum. Hann er nú fyrir
alllöngu hættur heimilislækning-
um og fara þær nú allar fram á
læknamiðstöðinni. Læknar hér
vinna eftir númerakerfi og menn
fluttu inn hver með sinn súkl-
ingahóp, starfsaðgerð og spjald-
skrá. Afskipti af starfsháttum
hafa ekki verið önnur en þau, að
raða niður viðtals- og slmatímum
til þess að fá fram sem jafnast
álag á símakerfi og afgreiðslu.
Þarna starfa nú 8 læknar í fullu
starfi eða hluta af starfi, oftast 4
fyrir og 4 eftir hádegi. Hver hefur
sfna spjaldskrá, en menn geta og
mega fara í spjaldskrá hver hjá
öðrum ef á liggur, t.d. I sambandi
við bráð veikindi, forföll eða fjar-
vistir þess læknis sem i hlut á.
Veit ég ekki til að þetta fyrir-
komulag hafi komíð að sök eða
valdið árekstrum, en á hinn bóg-
inn hefur það marga kosti, sem of
langt er að rekja og rökstyðja hér
og nú. Sumir hafa pantaðan eða
raðaðan viðtalstima, aðrir ekki, og
ef einhverjir vildu taka upp al-
gera samvinnu væri ekkert þvi til
fyrirstöðu.
Hvað er svo gert þarna?
Þarna fer fram nokkurt heilsu-
verndarstarf, mæðravernd, ung-
barnaeftirlit, berklavarnir,
ónæmisaðgerðir.
En fyrst og fremst eru þarna
stundaðar heimilislækningar fyr-
ir allt það svæði, sem sækir slika
þjónustu til Akureyrar, en á því
búa tæp 14.000 manns.
Fyrsta árið, sem stöðin starfaði,
komu þangað milli 30.000 og
35.000 manns og afgreidd voru
um 25.000 simtöl sjúklinga við
lækna.
Fjöldi athugana annarsstaðar
hefur sýnt að svona starfsemi
leysir vanda 85—90% þeirra, sem
þangað leita, án þess að þeir þurfi
að fara annað eða lengra.
Athuganir hjá okkur hafa gefið
mér ástæðu til að álíta að óhætt sé
að nota þau hlutföll hjá okkur, og
jafnvel hærri töluna.
KOSTIR FYRIRKOMULAGSINS
Hvaða kostir fylgja þessu fyrir-
komulagi? Hvað hefur áunnizt?
Svarið er einfalt: Meiri og betri
þjónusta við sjúklingana. •
Til ávinnings má telja meiri og
greiðari simaþjónustu, betri af-
greiðslu og upplýsingaþjónustu i
biðstofu en læknar höfðu hér áð-
ur. Ennfremur að þar sem aðstoð-
arfólk léttir mörgu starfi af
lækni, bæði á rannsóknastofu, við
sima og skriftir, þá gefst honum
betri, samfelldari tími og meira
næði til að sinna sjúklingum.
Mikill kostur er að hægt er að
rannsaka sjúklinginn meira á ein-
um stað og einum degi, en ef hann
þyrfti á rannsóknastofu á öðrum
stað og kæmist þá e.t.v. ekki að
fyrr en næsta dag eða siðar.
Allt eru þetta atriði, sem væri
hægt að koma upp fyrir hvern
einstakan lækni, en reynslan sýn-
ir að það er yfirleitt ekki gert,
m.a. af því að það er fjárhagslega
óhagkvæmt og notagildi aðstöðu
og tækja verður því minna sem
færri standa að þeim og þau eru
sjaldnar notuð.
Sambýlið gerir læknum lika
auðveldara að bera saman ráð sín,
þegar þeim finnst ástæða til.
Tveir höfuðkostir þessa fyrir-
komulags eru ótaldir.
Annar er sá, að þarna starfa
allir læknar bæjarins, sem við
heimilislækningar fást, Þarna er
yfirleitt alltaf einhver eða ein-
hverjir læknar við frá þvi kl. 9 að
morgni til kl. 5 að kvöldi. Ef sjúkl-
ingur nær af einhverjum ástæð-
um ekki sambandi við sinn lækni
eða ef bráð veikindi ber að hönd-
um, þá er þarna hægt að ná sam-(
bandi við lækni. Og yfirleitt er
alltaf hægt að losa einhvern lækni
til að sinna aðkallandi og áríðandi
starfi. Sama gildir um allan þann
fjölda aðkomumanna, sem er á
Akureyri, en það eru einkum
nemendur á vetrum en ferða-
menn á sumrum. Þeir geta náð
læknisfundi þarna og þurfa ekki
að leita viðar.
Hinn aðalkosturinn er sá, að
þessi starfsaðstaða mun eiga sinn
góða þátt i því, að síðan í desemb-
er 1973 hafa allir Akureyringar,
sem þess hafa óskað, getað fengið
heimilislækni, þannig að þessi
margnefndi heimilislæknaskort-
ur er hér ekki til staðar þessi
misserin. Og það er líka mikils
virði.
GALLAR
FYRIRKOMULAGSINS__________
Gallar eru að sjálfsögðu ýmsir,
endaværi annað óeðlilegt.
Gallarnir eru þó meira bundnir
Framhald á bls. 27
Einn hinna yngri farþega
lestarinnar.
Eftir
Jörgen
Harboe
nauðsyn krafði, en samt sem áður
hrúguðust þau upp i höfn Dakar, þvi
að lestin gat ekki annað flutningaþörf-
inni. Vegirnir frá Dakar til Bamako eru
hins vegar svo lélegir, að jafnvel
Landrover jeppar eru fluttir með lest
( mai-júni sl. ár fóru menn í alvöru
að leita að öðrum flutningaleiðum til
Malí, og komust loks að þeirri niður-
stöðu, að heppilegast væri að flytja
matvælin frá Abidjan á Filabeins-
ströndinni, sem er helmingi lengri
vegalengd en frá Dakar til Bamako.
Flutningarnir reyndust líka fjórfalt dýr-
ari, en maturinn komst á leiðarenda og
þúsundir manna eiga þvi líf sitt að
launa, að menn hættu að nota ein-
göngu Bamako-hraðlestina.
Áður en flutningarnir frá Abidjan
hófust, höfðu alþjóðlegar hjálparstofn-
anir gert tilraunir með margvislegustu
flutningaleiðir
Þegar neyðin var stærst, var m a
flogið með matvæli inn yfir landið og
þeim varpað niður Danska þjóðkirkjan
átti hér mikinn hlut að máli og byggði
á reynslu sinni frá Biafra-striðinu árin
1969-1970 Kostnaðurinn við þetta
var gífurlegur. Bandariskir sérfræðing-
ar hafa talið, að hvert tonn af korni,
sem flutt var til Mali á þennan hátt,
hafi kostað milli 500 til 700 dollara.
Slíkur óhemju kostnaður gerir bæði
gefendum og þiggjendum gramt í
Framhald á bls. 25.
hraðlestin