Morgunblaðið - 01.08.1975, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. AGÚST 1975
Ólafur Hannibalsson:
Tilsögn í „byggðastefnueða
HVERNIG MÆTTI LEGGJA
HEIL SÓLKERFI í EYÐI MEÐ
HALLDÓRS E. ?
Grund 22/2 1975.
Upphaf „Hornsmáls"
Desember 1974. í islenzka land-
búnaóarráðuneytinu sitja menn
me<l sveittan skallann yfir endur-
samninftu lagabálks um ábúðar-
rétt jarða. Peningavaldið teygir
víða klær sínar um landið, þar
sem hlunninda er von, nýtir
hlunnindin, en leggur jarðirnar
að iiðru í eyði. Nú skal bregðast
við í anda byggðastefnu Fram-
sóknarflokksins. Halldór E.
Sigurðsson í Borgarnesi, þing-
maöur Vesturlandskjördæmis og
landbúnadarráðherra, ætlar aö
reisa sér óbrolgjarnan minnis-
varða með þessu frumvarpi,
tryggja ábúð jarða og forgangs-
rétt heimamanna til rádstöfunar
jarða, sem úr ábúð losna, umfram
utanhéraðsmenn og embættis-
vald. En það er hægara að kenna
heilræði en halda þau.
Ríkið er stærsti jarðeigandi á
Lslandi Og mun láta nærri að
fimmta hvert býli í landinu sé i
þess eigu. Um þessar sömu
mundir (23. des. '74) bar það við,
að einn leiguliði rikisins, Haukur
Evjólfsson á Horni i Skorradal
andaðist. Hafði hann setið jördina
í 34 ár.
Horn er engin vildisjörd, 6
hndr. að fornu mali. Hús eru að
falli komin, tún litið og óvéltækt.
En hún er vel í sveit sett, hefur
rafmagn frá samveitu, liggur vel
viö samgöngum. Ekkert er því til
fyrirstööu, að þar sé rekið snoturl
bú og gagnsaml.
Þann 29. jan. ritar sonur Hauks,
Ingólfur, sem nú er vörubif-
reiðarstjóri í Reykjavík, hrepps-
nefnd Skorradalshrepps bréf, og
sækir um ábúð á jörðinni. Hyggst
hann stunda atvinnu sína þaðan,
enda framundan stórfram-
kvæmdir í næsta nágrenni, en
reka bú jafnfraint.
Ingólfur er þarna fæddur og
uppalinn, Hornið nánast föður-
leifd hans, þótt ríkisjörö sé, hefur
verið föður sínum innan handar
eftir getu hin síðustu ár og öllum
hreppsbúum að góðu kunnur.
Umsókn hans er því umsvifalaust
samþykkt í hreppsnefnd og 2.
febrúar rilar oddviti Skorradals-
hrepps, Davíð bóndi Pétursson á
Grund svohljóðandi bréf til land-
búnaðarráðuneytisíns:
(irund 2'2 1975
Hr. rádtmeylissljóri.
Svcinhjörn l)a«finnsson.
I>ann 23. desember s.l. andaðist
Haukur Eyjólfsson ábúandi á
Horni í Skorrádal. Úttekt á jörð-
inni þarf þvi að fara fram í vor,
en eins og kunnugl er, þá er jörð-
in ekki fýsileg til búskapar, bygg-
ingar allar mjög lélegar, ræktun
engin s.l. ár og er þvi véllækt tún
ekkerl. Girðingar allar ónýtar
o.s.frv.
Þau ánægjulegu tíðindi hafa þó
gerst, að sonur Hauks, Ingólfur,
hefur mikinn áhuga fyrir að taka
jörðina til ábúðar til aö byrja með
a.m.k. bar sem telja verður mjög
hæpið, að nokkur annar aðili
hugsi sér að taka Hornid á leigu,
og flytjast þangað að vori, þá tnæl-
umst við eindregið til þess við
ráöuneytid, aö það byggi Ingólfi
jörðina með öllum þeim gögnum
og gæðum, sem henni fylgja, frá
og með næstu fardögum.
Við teljum, að verði Ingólfi
ekki byggð jörðin, þá séu nánast
engar líkur á, að ábúandi fáist á
Hornid i náinni framtíð.
Meðfylgjandi er ijósrit af bréfi
Ingólfs.
Virrtinjjarfyllst.
Davfó Pólursson.
Halldór E. velur
versta kostinn
Hér er rétt að staldra við og
huga að því, hvernig þetta mál
horfir við íbúum Skorradals-
hrepps. í hreppnum eru 14 jarðir
í byggð og 65 íbúar. Þeim er þvi
eölilega eftirsjá að hverri jörð,
sem leggst í eyði. Besti kosturinn
er að jörðin sé í byggö. Það er
ekki adalatridid, að þar sé rekinn
búskapur. Jafngott getur verið að
hafa mann, sem atvinnu hefur af
HJÁLP
öðru, ekki sist ef hann er lag-
tækur við véiar og bíla. Ennfrem-
ur leggur sveitarfélag alltaf
nokkuö upp úr þvi aö um trausta
gjaldendur sé aö ræða. I þvi til-
felli, að aöalatvinna ábúanda
reyndist svo tímafrek, að um bú-
skap væri ekki að ræða, hefðu
hreppsbúar getað nytjað beit og
aðrar landsnytjar, enda land-
þröngt nokkuð í Skorradal.
Annar besti kosturinn frá
sjónarmiöi hreppsbúa, var þvi að
hreppurinn fengi jörðina til ráð-
stöfunar. Þriðji og versti kostur-
inn var, að jörðin færi I eyði, en
beit og aðrir landkostir væru nytj-
aðir af utansveitarmanni. Þann
kostinn valdi Halidór E. Sigurðs-
son landbúnaðarráðherra. eins og
við munum nú brátt sjá.
„Garöur er
granna sættir“
Nú verður að nefna til sög-
unnar Jón Gíslason, bónda á
Skeljabrekku í Andakílshreppi,
'næstu sveit við Skorradal. Hann
býr nokkuð stóru búi ásamt syni
sinum, Gísla, á Ytri- og Innri-
Skeljabrekku. Hafa þeir haft
þann hátt á, aö kaupa upp all-
margar nálægar jarðir og jarðar-
parta og ieggja undir heimajörð-
ina, en tekið aðrar á leigu. Sitt
mun sýnast hverjum um það bú-
skaparlag, og ýmsir telja, að þeir
hafi ekki erindi sem erfiði, með
því að dreifa svo kröftunum út
um allar þorpagrundir, en menn
hafa réttilega talið það þeirra
einkamál, — a.m.k. meðan þeir
héldu sig innan sinnar sveitar,
Andakilshrepps, — og látið óátal-
iö þólt 9 jarðir og jarðapartar séu
þannig komin undir Skelja-
brekkubú. (Ein þeirra jarða er
Vatnshorn í Skorradal, sem er í
einkaeign og leigð Jóni beint).
Þá hefur Jón haft á leigu frá
ríkinu svonefndar Kirkjutungur,
sem áður munu hafa heyrt undir
Horn i Skorradal, en nú um
langan tíma leigðar séráparti sem
beitarland.
Kunningsskapur og ættartengsl
eru með Jóni og ýmsum ibúum
Skorradalshrepps, þ. á m. Davíð
oddvita á Grund, og ekki annað
vitað, en það hafi verið rækt svo
sem efni stóðu til á báða bóga. En
nú virðist Jón á Skeljabrekku fá
óstöðvandi löngun til að bæta
Horni við veldi sitt, sem var þó
ærið viðlent fyrir. Hann snýr sér
þó ekki til hreppsnefndarinnar I
Skorradal, nágranna sinna,
heldur fer ærnar krókaleiðir að
takmarkinu. Hann á semsé innan-
gengt i salarkynni Valdsins. Og
Valdið hefur ekkert við þegna
sína að tala. Það bara ákveður og
þegnanna er að beygja höfuð sín í
duftið í auðmýkt og halda þverrif-
unni klemmdri saman.
„Siðleysi
kunningsskaparins"
Þann 14. febrúar er mikið um
dýrðir á Hvanneyri: Hundrað ára
afmæli Halldórs Vilhjálmssonar
skólastjóra, og að sjálfsögðu er
landbúnaðarráðherra, Halldór E.
Sigurðsson, þar meðal gesta og
ræðumanna. í leiðinni kemur
Halldór við hjá vini sínum Jóni á
Skeljabrekku, þiggur kaffisopa,
og gaukar að honum um leið bygg-
ingarbréfi fyrir Horni i Skorra-
dal. Ekki er það þó úlgefið á nafn
Jóns heldur til handa syni hans,
Þorvaldi, ungum pilti, þá á fyrsta
ári í námi i bifvélavirkjun að Bæ í
Borgarfirði. Hér er greinilega það
á ferðinni, sem Jónas frá Hriflu á
sinni tíð nefndi „siðleysi kunn-
ingsskaparins".
Byggingarbréf þetta er dætni-
gert plagg fyrir hinn hrokafulla
valdsmann, sem telur sig hafinn
yfir þau lög og rétt, sem almennir
borgarar í landinu verða að lúta.
Það er fært inn á eyðublaðsform,
sem prentað er í samræmi við
ábúðarlög, nr. 8/1951, enda þótt
núgildandi lög séu nr. 36/1961.
(Var kannski ekki annað form til
að Skeljabrekku?) Síðan er karl-
mannlega slegið striki yfir ýmis
lagaákvæði, sein prentuð eru með
eyðublaðinu, fellt niður og aukið
við. Þá virðist og sem sum ákvæði
séu miðuð við framtíðarlög, sem
alþingismenn eiga eftir að
„stimpla i gegnum“ þingið, svo
sem að jarðargjaldið er miðað við
540 1. mjólkur, og breytist skv.
mjólkurverði. Hvað um það?
Valdið hefur talað og byggt Þor-
valdi Jónssyni, nemanda i bifvéla-
virkjun á 1. ári, jörðina Horn í
Skorradal, ævilangt, nema . . . Já,
nema hann uppfylli ekki ákvæði
laga og byggingarbréfa um
ábúðarrétt, og verður komið að
því siðar.
Snör handtök
En jafnframt þessu sýnir Hall-
dór E.klókindi valdsmannsins með
öðru plaggi. Samdægurs undir-
ritar Þorvaldur Jónsson nefnilega
yfirlýsingu, þar sem hann kveðst
því „samþykkur, að landeigandi
(þ.e. Halldór E. sem handhafi
Valdsins, innskot mitt) taki und-
an jörðinni landspildu handa Ing-
ólfi Haukssyni til byggingar
sumarbústaðar” (!). Þarna hefur
Halldór fengið „dúsu“ til að
stinga upp I þann, sem fundið gat
sig grátt leikinn. Og stærð og
staðsetningu „dúsunnar" gat
Halldór sjálfur ákveðið eftir þvi,
hvað maðurinn reyndist „sam-
vinnuþýður“. Að svo búnu tók
Halldór sjálfur að sér að bera
bréfið í Borgarnes og fá því þing-
lýst þar. Mun slíkur hraði og þjón-
ustulipurð á afgreiðslu máls i
ráðuneytum stjórnarráðsins
næsta fágætur, — og naumast til
eftirbreytni.
Víkur nú sögunni aftur upp I
Skorradal. Þar hafði lengi verið
áhugi fyrir því, að ná þeim hlunn-
indum, sem áðurnefndar Kirkju-
tungur eru, aftur inn i hreppinn.
Nú var það kunnugt, að leigu-
timi var útrunninn og, af ein-
hverjum ástæðum, sem Jóni á
Skeljabrekku hljóta sjálfum að
vera best kunnar, hafði hann ekki
hirt um að endurnýja umsókn
sína. Hreppsnefndin skrifaði því
landbúnaðarráðuneytinu svo-
hljóðandi bréf:
Hr. ráðuneytisstjóri
Sveinbjörn Dagfinnsson
Landbúnaðarráðuneytinu,
Re.vkjavfk.
Á hreppsnefndarfundi sem
haldinn var á Grund hinn 22.
febr. 1975 var samþykkt að senda
ráðuneytinu eftirfarandi um-
sókn:
Hreppsnefnd Skorradalshrepps
sækir hér með um að fá á leigu
Kirkjutungur í Skarðsheiði sem
er i leigu rikisins.
Hreppsnefndin mun Ieyfa þeim
hreppsbúum sem þurfa á auknu
beitarlandi að halda að nytja
Kirkjutungurnar, enda þurfa þær
jarðir i hreppnum sem næst
Kirkjutungunum liggja nauðsyn-
lega á auknu beitarlandi að halda
til að viðhalda og ná lífvænlegri
bústærð.
Oddviti hreppsnefndar sótti um
þetta land munnlega til yðar, hr.
ráðuneytisstjóri, fyrir nokkrum
árum þegar fór að styttast i leigu-
tíma hjá siðasta leigutaka, en þá
var undirstrikað við yður að
endurnýja ekki leigu til utan-
sveitarmanna, þar sem þörf væri
á beitarlandi innan hreppsins.
Biðjum við yður að sjá svo um
að gengið verði frá leigusamningi
við hreppinn hið fyrsta.
Virðingarfyllst.
í hreppsnefnd
Skorradalshrepps,
Davíð Fólursson
Bjarni Vilmundarson
(íuðm. Þorsleínsson
Einar Jónsson
Guðm. Stefánsson
Afrit sent Magnúsi B. Jónssyni
skólastjóra Hvanneyri.
Ráðuneytið lamast
og verður klumsa
Nú var ekki rokið upp til handa
og fóta i ráðuneytinu. Nú lagði
ráðherrann ekki sjálfur land und-
ir fót með útfyllt leigubréf upp á
vasann til hreppsnefndar Skorra-
dalshrepps. Nei, nú urðu menn
bæði fót- og handlama f ráðuneyt-
inu, endalaus þögnin rfkti ein og
enn þann dag í dag hefur ekkcrt
svar borizt frá ráðuneytinu við
þessari umsókn. Er sú afgreiðsla
býsna fróðleg og lærdómsrík til
samanburðar við hina snöggu og
hiklausu afgreiðslu á byggingu
Horns.
Vér
mótmælum allir
Nú er það svo i Skorradal eins
og víðar í sveitum landsins, að þar
skiptast menn í framsóknar- og
sjálfstæðismenn, auk einstaka
„sérvitringa“, sem aðhyllast aðra
flokka. Ekki er mér kunnugt um,
hvernig sú skipting er í Skorra-
dal. En það sem gerist næst í
málinu er það, að allir at-
kvæðisbærir íbúar Skorradals-
hrepps skrifa undir mótmæla-
skjal (nema 3, sem ég hygg hafa
verið fjarverandi) gegn gerræði
ráðherra i þessu máli. Sýnir þetta
einstæða samstöðu, þegar þess er
gadt. að í hlut á áhrifamikill póli-
tfskur ráðamaður og samflokks-
maður sumra undirskrifenda, og
Horn í Skorradal