Morgunblaðið - 21.12.1975, Qupperneq 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. DESEMBER 1975
á sprengigosum
— Hætta
Framhald af bls. 1
þótti hins vegar svo ólfkieg að
henni var ekki trúað. Að sögn
Kristjáns Þórhallssonar frétta-
ritara Mbl. f Mývatnssveit, komu
um kvöldmatarleytið fréttir af
því að komin væri ný sprunga á
ská við hina og í norðaustur. Þá
kvað hann vera komið töluvert
gufugos f suðurenda eldri sprung-
unnar.
„Hér eru annars allir rólegir og
allt gengur sinn vanagang“ sagði
Kristján. „En enginn veit hvað
gerist ef gosið stendur yfir næstu
4 ár eins og sfðast. Við eigum
samt ekki von á því að við verðum
flutt.“
„Vonum hið bezta“
Morgunblaðið náði í gær tali af
Gunnari Thoroddsen, orku- og
iðnaðarráðherra og spurði hann
hvaða áhrif eldsumbrotin í nánd
við Kröflu kynnu að hafa á fram-
kvæmd þar.
Gunnar svaraði því til, að hann
hefði í vor sem leið farið norður á
virkjunarsvæðið til að kynna sér
allar aðstæður, og það hefði
mönnum auðvitað orðið tíðrætt
um Leirhnjúk og gosið þar á
sínum tíma. Eldstöðvarnar lægju
fyrir vestan 'athafnasvæðið á
Kröflu og hraunstraumurinn
værí í norðvestur eða í átt frá
svæðinu.
Iðnaðarráðherra kvaðst ekki
hafa við höndina tölur um það
fjármagn sem þegar væri komið í
þessar framkvæmdir við Kröflu
en þar væri m.a. um að ræða tvær
tilraunaborholur og 3 vinnsluhol-
ur auk þess sem stöðvarhúsið
væri nú fokhelt. Hins vegar væru
engar vélar komnar á svæðið, og
þær ekki væntanlegar fyrr en
með vorinu.
„Enginn maður getur sagt um
það á þessu stigi hvað muni gerast
þarna og hver framvinda fram-
kvæmdanna verður," sagði
iðnaðarráðherra ennfremur. Hins
vegar kvað hann mega minna á
að ekki hefði verið tvínónað við
að verja miklum fjármunum til
uppbyggingar í Vestmannaeyjum
eftir eldgosið þar.“ En við verðum
að sjá hvað setur en vona hið
bezta.“
SAGT FYRIR UM GOSIÐ
ÞaS var um 11 leytið I gærmorgun
að Morgunblaðinu bárust fréttir af
þvl frá Húsavlk. að miklar jarS-
hræringar hefðu verið I Mývatns-
sveit um morguninn og aS Almanna
»arnanefnd sýslunnar undir forystu
Bjöms FriSfinnssonar væri farin aS
undirbúa ráSstafanir vegna hugsan-
legra eldsumbrota I nánd viS Kröflu.
Laust eftir kl. 11.30 hafSi slSan
fréttaritari Mbl. á Húsavlk samband
viS blaSiS og sagSi aS byrjaS væri
gos viS Leirhnjúk — um 3—4 km
frá virkjunarsvæSinu á Kröflu.
Samkvæmt upplýsingum Ragnars
Stefánssonar fundust um 8 kippir á
tlmabilinu frá kl. 10.18 til 11 I
gærmorgun, og var hinn sterkasti
þeirra um 3,8 stig á Richter en fimm
aSrir kippir voru litlu veikari. Þetta
taldi Ragnar strax benda til þess aS
hraun væri aS brjótast I gegnum
jarSlögin á þessu svæSi. Er þetta
þannig I fyrsta skipti hér á landi aS
meS mælingum er hægt aS segja
fyrir um þaS meS nokkrum fyrirvara
aS sterkar llkur bendi til þess aS
eldgos sé I aSsigi.
SÁST FYRST ÚR LOFTI
ÞaS voru flugmenn og farþegar I
Dougtas-vél Flugfélags NorSur-
lands á leiS til Akureyrar frá
VopnafirSi, sem fyrstir sáu eldsum-
brotin. MorgunblaSiS náSi tali
af flugstjóranum Jóhannesi Foss-
dal og sagSi hann aS þaS
hefSi veriS um 11.35 sem flug-
vélin var yfir eldstöSvunum. „ViS
vorum reyndar búnir aS sjá einhverj-
ar glærur meSan viS vorum fyrir
austan Jökulsá framundan okkur I
vestri en gátum bara ekki gert okkur
grein fyrir þvl strax hvaS þetta væri.
ViS sögSum þess vegna ekkert fyrr
en viS vorum vissir og komnir þarna
yfir," sagSi Jóhannes
Hann kvaS þetta vera 500—600
metra sprungu. sem væri ekki alveg
samfelld heldur brotin á stöku stað
og I syðri enda hennar vottaSi fyrir
dálitlum hraunstraumi, sem þó væri
aS öSru leyti allur I norSvestur. „Svo
er þama nokkra kllómetra fyrir norð-
an dökk rönd, þar sem snjórinn er
allur farinn af, og greinilegur hiti
undir, þannig að ég yrði ekkert hissa
þó að það opnaðist sþrunga þar llka.
Þessi rönd er I hérumbil beinu fram-
haldi af sprungunni, llklega lltið eitt
austar og kannski 3—4 km frá",
sagði Jóhannes.
Hann kvaðst aðeins hafa sóð
smágos hér og þar upp úr sprung-
unni en syðst I henni væri mökkur
dálltið meira gos. Kvað Jóhannes
gott tækifæri hafa gefizt til að virða
eldsumbrotin fyrir sér, þar eð
skyggni hefði verið dágott en þó
nokkur mótvindur.
ALMANNARÁÐ
AÐ STÖRFUM
Almannavarnaráð var kallað
saman strax og Ijóst var að hverju
stefndi, en öllum aðgerðum fyrir
norðan hefur verið stjórnað af Al-
mannavarnanefnd Skútustaða-
hrepps, er Jón lllugason veitir
forustu, og er unnið samkvæmt
áætlun sem gerð var I september og
miðuð var við eldgos á þessu svæði
vegna jarðskjálfta. Stöðvarhúsið I
Kröflu er ekki talið I hættu vegna
hraunstraums, þar sem háls er milli
eldstöðvanna og athafnasvæðisins,
en verktakinn Miðfell hf. er með
vélamenn tilbúna I Reykjavlk sem
geta fjarlægt allar vélar frá
virkjunarsvæðinu ef þörf er á.
Eins og fram kemur I upphafi
virtist sem sprungan væri áfram að
opnast I átt að Reykjahllð. Virðist
eldurinn nú vera I sömu sprungu og
gaus I meðan á Mývatnseldunum
stóð á fyrrihluta 18. aldar en þá náði
hraun að umkringja Reykjahllðar-
kirkju, eins og fram kemur annars-
staðar. Hjá Almannavarnanefndinni
voru uppi hugmyndir að riðja skarð.
sem er á milli Þrlhyrnings og Hllða-
fjalls I þvl skyni að, koma I veg fyrir
að hraunstraumurinn rynni að
Reykjahllð, en I byggðinni þar I
kring búa um 300 manns. Eru ntu
jarðýtur þarna til taks ef þörf reynist
á.
Jarðfræðingar. sem flugu norður I
gærkvöldi, voru væntanlegir aftur þá
um kvöldið og stóð til að þeir héldu
fund með Almannavarnaráði, þar
sem reynt yrði að meta umfang
gossins. hvernig það kann að þróast
og hvaða hættu það getur skapað.
Verður m.a. reynt að gera sér grein
fyrir þvl hvort hætta á sprengigosi
geti verið fyrir hendi og hvort nauð-
synlegt verði að flytja fólk frá Reyni-
hllðarhverfinu af þeim sökum. Þess
má geta að jarðfræðingar hafa látið I
Ijós það álit að sprengigosahætta sé
á öllu Mývatnssvæðinu.
LÖGREGLUSTJÓRINN f Reykja-
vfk hefur að fengnum tillögum
borgarráðs Reykjavíkur ákveðið
að gera nokkrar breytingar á
reglum um umferð f borginni.
Framvegis verður hægri akrein
Laugavegs frá Hlemmi að Snorra-
braut aðeins ætlaður strætisvögn-
um en samkvæmt hægrireglunni
ber bifreiðum á hinni akgrein-
inni að vfkja fyrir vögnum og fá
þeir við þessa brevtingu forgang,
sem ætti að greiða fyrir akstri
þeirra um Laugaveginn.
Samkvæmt þessum nýju regl-
um verður bannað að stöðva eða
leggja ökutækjum að norðan-
verðu við Laugaveg frá Hlemmi
að Snorrabraut. Hægri beygja af
Laugavegi til norðurs í Snorra-
braut verður bönnuð en hægri
akrein Laugavegs frá Hlemmi að
Snorrabráut verður eingöngu ætl-
uð strætisvögnum. Armúli verður
gerður að aðalbraut, þó þannig að
umferð um hann vfki fyrir um-
ferð um Grensásveg og Háaleitis-
braut. Tekin verður upp ein-
stefnuakstur á Ljósvallagötu til
norðurs frá Hringbraut að As-
vallagötu en bifreiðastöður verða
leyfðar beggja vegna á sama kafla
„VASAÚTGÁFA AF
HEKLU- OG
HEIMAEYJARGOSUNUM"
Ámi Johnsen, blaðamaður
Morgunblaðsins. flaug yfir svæðið
um kl. 3 I gærdag. og virtist honum
sem hér væri um mjög lltið gos að
ræða — hann yrði ekki var við neina
ösku með þvl en sjá mætti 2—3
hraunrana. um 200—300 metra
langa. Hins vegar væri naumast
nema eldur að ráði nema á einum
stað, þar sem greina mætti 3—4
pytti og sprautaðist upp úr þeim I
nokkurra metra hæð. Aðeins á ein-
staka stað stæðu strókar af loft-
tegundum I loft upp. Kvað Ámi
stróka af þessu tagi hafa sést nokk-
uð I Surtseyjargosinu en minna I
Heimaeyjargosinu. Annars lýsti Ámi
þessu gosi svo að I upphafi væri það
varla nema vasaútgáfa af slðasta
Heklugosi og Vestmannaeyjagosun-
um tveimur.
Sverrir Pálsson, fréttaritari Mbl. á
Akureyri, var yfir eldstöðvunum I
flugvél litlu fyrr og tók mjög I sama
streng. Virtist honum gosið ekki
mikið miðað við myndir sem hann
hefði séð t.d. af sfðasta Vestmanna
eyjagosi. Hrauntungur voru farnar
að renna frá gignum aðallega til
vesturs eða norðvesturs, en voru
ekki komnar I umtalsverða vega-
lengd. Þessar eldstöðvar virtust vera
I svo mikilli fjarlægð að mann-
virkjunum væri ekki hætta búin eins
og málin stóðu um kl. 1.30.
SPRUNGAN OPNAÐIST
ÁFRAM TIL SUÐURS
Um fimm leytið voru blaðamenn
Morgunblaðsins komnir að suður-
enda sjálfrar sprungunnar. Stóðu
þeir á glgbarminum sem opnast I
norðurjaðri Leirhnjúks eða við syðri
enda sprungunnar. Gengu þeir alveg
að gigbarminum, sem er mjög lágur
eða aðeins fáeinir metrar en þar er
gosið kröftugast að sjá. Kvaðst Árni
Johnsen gizka á að sprungan væri
2—3 metrar á breidd og varla mikið
yfir 10 metra löng þar sem gysi úr
henni.
„Kröftugur strókur lofttegunda
stendur þar upp I 30—40 metra
hæð og er dálitið öskusáldur I
stróknum og af og til sér I hraunglóð
sem slettist upp fyrir gfgbarminn.
Meðan við stóðum þama opnaðist
sprunga efst I Leirhnjúk eða áfram til
suðurs en ekki fylgdu þvl mikil um-
brot," sagði Ámi ennfremur.
„Hraunrennsli er ekki mikið að sjá.
mest til vesturs eða norðvesturs. Er
þetta um 300—400 metra langur
hraunrani — um 100 metrar á
breidd og varla meira en mannhæðar
hár og virðist þunnf Ijótandi."
Ljósvallagötu. Þær breytingar,
sem hér hafa verið nefndar eru
ekki gerðar vegna aukinnar um-
ferðar nú fyrir jólin heldur er hér
um að ræða breytingar, sem eiga
að gilda þar til annað verður
ákveðið.
— Orkumála-
ráðstefnan
Framhald af bls. 35
bandarfskan flugiðnað.
Það, að bannið gildir aðeins í
sex mánuði, er talið vera sigur
fyrir flugmálaráðherra Banda-
ríkjanna, William Coleman, sem
byrjar yfirheyrslur í þinginu
þann 5. janúar um lendingarrétt
Concorde í Bandaríkjunum. Hann
mun ljúka rannsóknum sínum á
skýrslum varðandi kosti og galla
þess að leyfa hljóðfráum þotum
að lenda á farþegaflugvöllum í
Bandaríkjunum eftir sex mánuði.
Margir bandarískir þingmenn
óttast, að ef algjört bann verður
sett á lendingar Concorde verði
takmarkanir settar á lendingar
flugvéla bandarískra flugfélaga í
Bretlandi og í Frakklandi.
BlaSamenn Morgunblaðsins urðu
samferða Sigurði Harðarsyni.
mælingarmanni Orkustofnunar, á
staðinn og urðu vitni að þvf er hann
gerði athuganir I leiðinni á stóru
borholunni á Kröflusvæðinu sem
ekki hefur verið hægt að fóðra vegna
þrýstings en þar eru um 85 kg á
hvem fersentimetra. Reyndist þrýst-
ingurinn I holunni ekkert hafa stigið,
þrátt fyrir að holan er aðeins I rúm-
lega kilómeters fjarlægð frá sjálfum
gosstöðvunum. Segir þetta sina
sögu þar eð þegar gaus á Heimaey
fyrir tveimur árum stórjókst þrýst-
ingur I borholu-sem þar var I svipaðri
fjarlægð frá gosstöðvunum.
Blaðamenn Morgunblaðsins voru
þó ekki þeir einu sem sáu sprunguna
opnast áfram til suðvesturs eða I átt
að Þrlhyrningi sem er bein stefna I
átt að Reykjahllðarhverfinu. Þeir
Bjöm Friðfinnsson, forstjóri Klsilgúr-
verksmiðjunnar, hreppstjórinn og
lögreglumaður fóru þarna upp en
urðu frá að hverfa hið snarasta þegar
þeir sáu sprunguna opnast á móti
þeim. Töldu kunnugir að sprungan
hefði vlkkað eftir þvl sem á leið
daginn og var orðin um 1,5 km
þegar slðustu upplýsingar lágu fyrir.
Hraungosið var þá að minnka að þvl
er talið var en öskugos ágerðist.
ELDSUMBROTANNA
VART í NÁGRENNINU
Skinnastað, Axarfirði — 20.
desember
Um kl. 10 1 morgun tóku að koma
fram óvanalega miklir skjálftar á
jarðskjálftamæli hér, en fóru heldur
að smækka um hádegi. Mjög snarp-
ur kippur varð um kl. 11 svo að
húsið hristist og jafnframt fylgdi lát-
laus titringur á jarðskjálftamælinum
__ mjög óvenjulegur, jafnvel I
skjálftahrinum. þannig að minnka
varð næmleika mælisins, svo að öll
timasetning færi ekki úr skorðum.
Svipaður titringur vill koma fram I
Heklugosum.
Eftir hádegi tók ég eftir mistri
allmiklu hér I suðsuðvestri austan
Gæsafjalla og um svipað leyti sagði
Egill Hauksson, eðlisfræðingur hjá
Raunvlsindastofnun, mér frá þvl að
eldgos væri hafið I Leirhnjúk á
Mývatnsöræfum, skammt norðan
Kröflu — I um 32ja km fjarlægð
héðan. Suðvestan hvassviðri er hér,
heldur bjart og skýjabólstrar á lofti.
Eigi að slður sást gosmökkurinn all-
greinilega koma upp skammt austan
Þórunnarfjalla og leggja til austurs
og norðausturs. Var hann u.þ.b. þre-
föld hæð suðurfjallanna héðan að
sjá, Ijósgrár og dekkstur við upptök.
Ekki hefur orðið vart öskufalls I Axar
firði en um kl. 13 var móða allmikil á
Tunguheiði hér austan byggðar og
um Hafrafell I Axarfirði. og virtust
það vera vesturmörk öskugeirans
hér um slóðir en færist slðan austar
yfir Hólsfjöll.
sr. Sigurvin
— Hvað segja
Framhald af bls. 13
meðan liprir, litlir þyrlu
/fallbyssubátar Islendinga eru að
klippa togvíra okkar rétt við
nefin á brezka flotanum, virðast
smá-orustuskip okkar — fuil af
dýrum og gagnslitlum vopna-
búnaði og með áhafnir sem skipta
hundruðum — ekkert hafa að
segja í íslendingana 22 um borð í
Ægi.
Hve margir gera sér grein fyrir
þvf að eftir eitt ár eða svo verðum
við sjálfir að gæta okkar eigin 200
mílna lögsögu? Þá verða það ekki
nokkur þúsund tonn af þorski,
sem um verður að tefla, heldur
milljónir tonna af ýmsum fiskteg-
undum. Andstæðingarnir verða
ekki örfáir íslendingar — heldur
flotar Sovétríkjanna, Noregs,
Frakklands og fleiri hraðskreiðir
togarar sem horfa gráðugum
augum á auðuga uppskeru
þúsunda fermílna af brezkum
fiskimiðum.
Síðan ræðir höfundur nokkuð
um það hve eftirlit með brezku
miðunum á Norðursjó skortir hæf
skip til eftirlits og gæzlu. Segir
hann að þar sé aðallega um að
ræða 1.250 tonna skip af Jura-
tegund, sem gangi allt upp í
12—14 mflur, eða minna en flestir
nýir togarar. Á sama tíma séu í
smíðum í skozkum skipasmíða-
stöðvum 31 varðskip til að gæta
200 mílna fiskveiðilögsögu
Mexíkó. Skip þessi ganga 24V4
mílu, eru lítil, lipur, og kosta ekki
nema fjórðung af verði brezku
Jura-skipanna. Segir höfundur
síðan að réttara væri fyrir Breta
að huga betur að eigin 200 mílna
lögsögu og fylgja fordæmi Mexíkó
áður en síðasti Norðursjávar-
fiskurinn hverfur út fyrir sjón-
deildarhringinn i lest rússnesks
togara á 20 hnúta hraða, eltur af
brezku eftirlitsskipi á 12 hnúta
hraða, leikandi ættjarðarljóð.
The Times:
Elizabeth Young skrifar í les-
endabréfi til The Times m.a.:
Enn einu sinni virðumst við
hafa komið okkur í klípu vegna
íSlenzks þorsks, og af nákvæm-
lega sömu ástæðu og fyrir
tveimur árum... Við urðum þá að
láta undan og viðurkenna nauð-
syn á friðun og á NATO, og að
úrskurður Haag-dómsins var
tvíræður.
I þetta skipti eru öll þessi sömu
rök fyrir hendi, en fleiri hafa
bæzt í hópinn: 1. A hafréttarráð-
stefnu SÞ hefur þegar fengizt
almennt samþykki fyrir 200 mílna
lögsögu — sem við höfum sjálfir
stutt, og allur brezki fiskiðnaður-
inn er fylgjandi. 2. Með samninga-
viðræðum hefur Kanada fengið
Sovétríkin til að minnka um nær
helming afla sinn á kanadískum
miðum. Bandaríkin vinna að svip-
uðum samningum og stefna að
200 mílna lögsögu. Norðmenn
hafa einnig hafið viðræður við
aðrar þjóðir í sama skyni. Engin
þessara þjóða ætlar að bíða eftir
endanlegum úrslitum alþjóðasam-
komulags. 3. Stöðugt fleiri þjóðir
um allan heim lýsa yfir fyrirhug-
aðri útfærslu lögsögunnar. Nú
þegar hafa um 25 þjóðir tekið sér
víðari lögsögu en 12 mflur, svo
aðgerðir Islands, þótt óþægilegar
séu, eru ekkert einsdæmi...
— Nokkrar
sýningar
Framhald af bls. 10
Bogasal var mjög ósamstæð og
misjöfn og einkum voru hinar
pólitísku myndir Dags lítið
augnayndi og hið langsam-
legast lakasta að myndrænum
gæðum. Hér þyrfti Dagur að
fara í læri hjá skoðanabræðrum
sínum fyrir austan tjald.
Jörundur Pálsson arkitekt og
teiknari sýndi allmargar vatns-
litamyndir í húsnæði Bygg-
ingarþjónustu Arkitektafélags
ísiands að Grensásvegi 11.
Allar þessar myndir voru af
Esjunni frá mörgum ólíkum
sjónarhornum og stundum með
húsum og eða bátum f for-
grunninum. Jörundur er maður
mildra litastemninga og við-
kvæmra hughræringa, er hann
málar. Myndir hans láta ekki
mikið yfir sér, en hinar bestu
þeirra ná vissum tökum á skoð-
andanum og verða honum
minnisstæðar. Myndirnar nutu
sin ekki sem skyldi í hinu opna
og hrjúfa húsnæði, enda þurfa
slíkar stemningamyndir hlýlegt
umhverfi og er enginn vafi á að
verk Jörundar hefðu notið sín
betur t.d. í Bogasalnum.
Bragi Ásgeirsson.
— Kirkju-
tónleikar
Framhald af bls. 10
mjög sem Sigurður gerði, því
flautan þolir vel sterkan sam-
leik. Að öðru leyti var samleik-
ur þeirra mjög áferðarfallegur.
Öratoríukór Dómkirkjunnar
flutti því næst nokkur sálmalög
úr Jólaóratoríunni eftir Bach.
Kórinn er hljómfagur og ræður
yfir breiðu styrkleikasviði en
er svolítið hikandi, sem verður
að skrifast á reikning stjórn-
andans. Tónleikunum lauk með
frumflutningi tónverks eftir
stjórnandann. Þeir hringdu
hljómþungum klukkum, við
texta eftir Jóhann Jónsson,. er á
‘margan hátt vel samin tónsmíð,
nokkuð gisin á köflum en vfða
blæfögur. Orgelundirleikurinn
var :,kemmtilegur og ætti ef til
vill vel við í hljómsveitargerð.
Ragnar Björnsson á erindi við
Heilaga Sesselfu og ætt að gefa
sér tíma til að setja saman tóna.
Undirleik með söng Óratoríu-
kórsins annaðist Gústaf
Jóhannesson.
Jón Asgeirsson.
Strætisvagnar
f á forgang