Morgunblaðið - 02.03.1976, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. MARZ 1976 23
Frá þingi Norðurlandarí iðs
Fiskurinn hefur úrslitaþýð-
ingu fyrir tilveru Islendinga
— sagði Oddvar Nordli, forsætisráðherra Noregs
Kaupmannahöfn 1. marz.
Frá blaðamanni Mbl.
Pétri J. Eiríkssyni.
FULLTRÚAR íslands á Norður
landaráðsþinginu fengu mikla
uppörvun frá ráðherrum og þing-
mönnum annarra Norðurlanda í
umræðunum á laugardag og
sunnudag Flestir ráðherranna,
sem sæti eiga, og margir þing-
menn gerðu fiskveiðideiluna að
umræðuefni og voru mjög jákvæð-
ir í garð íslendinga.
,,Munurinn á þeim löndum, sem
eigast við f fiskveiðideilunni, er sá
að fyrir Island hefur fiskurinn úr-
slitaþýðingu fyrir tilveru þjóðar-
innar," sagði ODVAR NORDLI,
hinn nýi forsætisráðherra Noregs.
„Við Norðmenn erum reiðubún-
ir að gera allt sem í okkar valdi
stendur til að geta átt þátt í að
leysa þessa deilu á milli vina
okkar. Við höfum hvað eftir annað
hvatt Breta til að hverfa með her-
skip sín frá hinum umdeildu
miðum. Þetta höfum við gert
vegna þess að við erum
sannfærðir um að það er fyrsta og
eina skilyrði fyrir þvi, að viðræður
geti hafizt."
KNUT FRYDENLUND, utanrfkis-
ráðherra Noregs fjallaði svo til
eingöngu um fiskveiðideiluna f
ræðu sinni. Hann tók f sama
streng og Nordli og sagði, að fisk-
veiðideilan væri deila sem ætti sér
stað á svæði, þar sem það væru
hgasmunir Norðurlanda að friður
héldist og jafnvægi.
„Deilan er komin f sjálfheldu.
Um mikið hagsmunamál er að
ræða fyrir báða aðila. Vegna erfið-
leika f efnahagsmálum er það
Bretum mikilvægt að geta haldið
áfram veiðum og það ekki sfzt
með tilliti til atvinnu á ákveðnum
svæðum. Fyrir íslendinga hafa
veiðarnar og verndun auðlinda úr-
slitaþýðingu fyrir tilveru þeirra
sem þjóðar. Við höfum lagt að
Bretum að þeir dragi til baka her-
skip sfn og lítum svo á að það sé
skilyrði fyrir friðsamlegri lausn."
Þá sagði Frydenlund að nauð-
synlegt væri að lausn fengist á
deilunni sem fyrst, þar sem hún
gæti haft alvarlegar og ófyrir-
sjáanlegar afleiðingar, ef hún
harðnaði meir.
SKYNSEMIN SIGRI
„Við höfum mikinn skilning á
afstöðu íslendinga í þessu máli,"
sagði utanrfkisráðherra Finnlands,
KALEVI SORSA. „Við höfum
fylgzt áhyggjufullir með því hvern-
ig vinir okkar íslendingar hafa
neyðzt til að grfpa til sffellt harðari
aðgerða til að vernda fiskinn. Við
viljum trúa þvf að skynsemin muni
sigra og að styrkleikasýningum
verði hætt svo að íslendingar þurfi
ekki lengur að leggja kraft sinn f
að verja fiskinn heldur geti snúið
sér að öðrum málum, sem varða
velferð þeirra. Við áNorðurlöndum
höfum gripið til ólfkra lausna á
öryggismálum okkar, en þegar
erfiðleikar steðja að skal norræn
samstaða tala."
Sænski utanrfkisráðherrann
SVEN ANDERSON sagði meðal
annars: „Eftir þróun mála að
undanförnu, slit á viðræðum, slit á
stjórnmálasambandi og frammi
fyrir þeirri hættu að deilan harðni
enn, vil ég leggja rfka áherzlu á
mikilvægi þess að deiluaðilar nái
bráðabirgðasamkomulagi, þar sem
fullt tillit sé tekið til hagsmuna
íslendinga."
„Við komum nú saman á þess-
um norræna vettvangi f skugga
strfðs sem snertir Iffshags-
muni einnar hinna norrænu
bræðraþjóða," sagði ANKER
JORGENSEN forsætisráðherra
Danmerkur. „Við f Danmörku
skiljum aðstæðurnar á bak við
baráttu íslendinga fyrir sínum
hagsmunamálum. Fiskveiðar
varða einnig efnahagslega hags-
muni hjá okkur Dönum. Deilan á
milli íslendinga og Breta snertir
okkur Dani einnig djúpt vegna
þess að við erum bundnir deilu-
aðilum á ýmsa vegu og á ýmsum
sviðum. Þó að ekki sé útlit fyrir
friðsamlega lausn á deilunni, vil
ég lýsa þeirri einlægu ósk minni,
að friður komist á sem fyrst, svo
að strfðið leiði ekki til meiri skaða
en orðið er."
BRENNIMERKJUM STEFNU
BRETA
CARL HENRIK HERMANSSON,
þingmaður og fyrrverandi leiðtogi
sænskra kommúnista, talaði fyrir
munn flokksbræðra sinna frá
hinum Norðurlöndunum, sem lagt
höfðu fram tillögu um stuðning
við íslendinga f fiskveiðideilunni.
Frá þeirri tillögu er sagt nánar
annárs staðar í blaðinu. Hann tók
harða afstöðu með Íslendingum
og sagði. „Á sama hátt og við
studdum við bakið á íslendingum,
þegar náttúruhamfarir ógnuðu
þeim, er það bæði rétt og nauð-
synlegt að við f dag höfum sam-
stöðu með fslenzku þjóðinni,
þegar grundvallaratvinnuvegi
hennar er Iftilsvirt. Stefnu Breta
hennar er Iftils virt. Stefnu Breta
Framhald á bls. 22
Útflutningur íslands til
Norðurlanda hefur minnkað
— sagði Jón Skaftason
Kaupmannahöfn 1. marz.
Frá blaðam. Mbl. Pétri J. Eirfks-
syni.
JÓN SKAFTASON flutti framsögu-
ræðu sína á sunnudag og fjallaði f
upphafi hennar um norræna fjár-
festingarbankann, sem samþykkt
var að koma á fót á aukaþinginu f
Stokkhólmi. Sagði hann að
tilgangurinn með stofnun bankans
væri að styrkja efnahag Norður-
landanna með þvf að veita lán og
lánstryggingar í sambandi við
meiriháttar fjárfestingarverkefni.
„Þrátt fyrir nokkra andstöðu á
aukaþinginu, sem stafaði af ýms-
um ástæðum, var þó mikill meiri-
hluti fyrir því að bankinn væri
stofnaður og ég er sannfærður um
að eins muni fara þegar tillagan
kemur til afgreiðslu þjóðþing-
manna á næstu mánuðum. Ég veit
til dæmis ekki til þess að nokkur
andstaða sé gegn honum á Alþingi
og á meðal íslenzku fulltrúanna
ræður fullkomin eining um
stuðning við verkefnið. Á íslandi
er þvf litið með nokkurri eftir-
væntingu til þess að slfkur áfangi
norrænnar samvinnu verði að
veruleika."
Því næst fjallaði Jón um hallann
á viðskiptum íslendinga við hin
Norðurlöndin. Benti hann á, að á
meðan útflutningur hinna Norður-
landanna til hvers annars hefði
aukizt á sfðasta ári hefði út-
flutningur íslands til þessara
landa minnkað um ellefu prósent.
„Mér er það fullkomlega Ijóst,"
sagði Jón „að vandamál okkar
felast að mestu leyti í því að
framleiðsla okkar er einhæf og
Framhald á bls. 22
Gangi Island úr NATO er öryggismála-
jafnvægi Norðurlanda úr sögunni
— segir Svenska Dagbladet í forystugrein í gær
Ályktun forsætisnefndar Norð-
urlandaráðs hefur vakið mikla at-
hygli i Stokkhólmsblöðunum og er
aðalfréttin i Dagens Nyheter og
Svenska Dagbladet.
I Svenska Dagbladet er forystu-
grein, þar sem segir m.a.:
„Þriðja þorskastriðið milli ís-
lands og Englands hefur nú tekið á
sig svo óhugnanlega mynd, að það
verður að teljast samnorrænt
verkefni að koma á friði. Önnur öfl
en þau tvö lönd, sem hlut eiga að
máli, kunna að skerast i leikinn
með ófyrirsjáanlegum afleiðing-
um. Einnig eru að verki öfl, sem
reyna að notfæra sér þorskastríðið
til að rifa sundur hið öryggispóli
tiska mynztur, sem stuðlað hefur
að jafnvægi i þessum heimshluta
allt frá striðslokum. Enginn ábyrg-
ur stjórnmálamaður fer i grafgötur
um afleiðingarnar ef ísland gengi
úr NATO og bandarísku eftirlits-
stöðinni yrði lokað: Jafnvægið á
Norðurlöndum væri samstundis úr
sögunni. Spennan mundi enn
aukast á einu af herfræðilega
mikilvægustu svæðum heims.
Hvað getur og hvað á Norður-
landaráð að gera þegar málum er
svo háttað? Þetta er ein þolraun
norrænnar samvinnu. Vitanlega
skortir hvergi á samúð og skilning
á málstað fslendinga i almennum
umræðum. Þegar norrænt land
hefur átt i örðugleikum hefur
nefnilega aldrei vantað stuðning i
orði, en iðulega á borði. Engu að
síður hlýtur það að skipta nokkru,
að brezku stjórninni skiljist. að öll
Norðurlönd vænti þess, að vald-
hafarnir i London taki nú stefnu
sina til alvarlegrar endurskoðunar.
Strax á fyrsta starfsdegi ráðsins
kröfðust vinstri öfgaöflin yfirlýs-
ingar, sem mundi brennimerkja
England. Fyrir kommúnista og
vinstri sósialista var málstaður fs-
lands að sjálfsögðu aukaatriði.
Það vakti fyrst og fremst fyrir
þeim að kljúfa landið úr NATO
Eins og að likum lætur lét hægri
konan Ragnhildur Helgadóttir,
sem á svo sannfærandi hátt talaði
máli íslands i ráðinu, sér finnast
fátt um hjálparsveitir kommún-
ista."
„Sem betur fer brugðust nú lýð-
ræðisöflin skjótt við. Forsætis-
nefndin samþykkti eigin yfirlýs-
ingu þar sem málsaðilar eru hvatt-
ir til að leita lausnar á deitunni og
að Englendingar kalli heim flota
sinn svo að nýjar samkomulags-
leiðir opnist. Við lok þings Norður
landaráðs verður þvl væntanlega
slegið föstu. að í samningaviðræð-
um skuli tillit tekið til þess að
ísland er næstum algerlega háð
fiskveiðum og hætta er á útrým-
ingu fiskistofnanna vegna ofveiði.
Eftir yfirlýsingu forsætisnefnd-
arinnar töldu vinstri öfgaöflin
hyggilegast að falla frá tillögu
sinni."
I sömu forystugrein er athygli
vakin á þeirri áherzlu sem Oddvar
Nordli, forsætisráðherra Noregs,
lagði á þetta mál með tilliti til
sameiginlegra öryggishagsmuna
íslendinga og Norðmanna.
Dagens Nyheter fjallar einnig
um yfirlýsingu forsætisnefndar
Norðurlandaráðs I forystugrein á
mánudag, og er henni fylgjandi.
Þar er vakin athygli á þvi, að
sjaldgæft sé að Norðurlandaráð
láti utanrikismál einstakra aðildar-
landa til sin taka, en fullkomin
ástæða hafi verið til þess að þessu
sinni.
Halldór Ásgrímsson í alm. umræðunum:
I erfiðri aðstöðu leitum
við til Norðurlandanna
Kaupmannahöfn 1. marz.
Frá blaðam. Mbl. Pétri J. Eiriks-
syni.
ÞEIR Gils Guðmundsson og
Halldór Ásgrimsson töluðu báðir i
hinum almennu umræðum á
sunnudag. Eins og vænta mátti
fjölluðu þeir eingöngu um fisk-
veiðideiluna við Breta. Halldór
sagði meðal annars, að
íslendingar mætu mikils hve mik-
inn svip fiskveiðideilan setti á
umræðurnar á laugardag og
sunnudag og að málið væri rætt
ekki sem séríslenzkt vandamál
heldur norrænt.
Hann sklrskotaði til atburða
undanfarinna vikna á miðunum
við ísland og sagði: „f erfiðri að-
stöðu leitum við eins og aðrir
stuðnings innan þeirra samtaka,
sem við störfum i. Þess vegna
leitum við stuðnings Norðurland-
anna og Norðurlandaráðs i þessari
deilu, sem er hin alvarlegasta sem
íslendingar hafa lent i."
Þvi næst rakti Halldór hvernig
fslendingar hafa stefnt að auknum
yfirráðum sinna auðlinda með
fyrri útfærslum fiskveiðilögsög-
unnar og færði rök fyrir því hversu
nauðsynlegt það er nú að gripa til
verndunaraðgerða, til þess að
komizt yrði hjá efnahagslegu
hruni á islandi. Hann sagði að
islendingar hefðu ekki fengið
neinn umtalsverðan stuðning frá
öðrum þjóðum i baráttu sinni og
hélt svo áfram: „Við erum álitnir
vera mikilvægur hlekkur i varnar
keðju vestrænna þjóða, en það
getum við ekki verið nema við
höldum efnahagslegu sjálfstæði
okkar og séum þess megnugir að
viðhalda þar mannsæmandi llfi."
Hann minnti á hvernig reynt
hefði verið að ná samkomulagi við
Breta án árangurs og sagði að
lokum: „Við verður að horfast I
augu við það að lausn á langt I
land og samningar eru komnir i
strand. Það er ekki hægt að semja
um veiðar á meðan Bretar neita
að taka tillit til sérstöðu okkar.
Það væri hið sama og að semja
um sitt eigið þrotabú."
SKILJUM BREZKA SJÓMENN
Gils Guðmundsson rakti gang
þorskastríðsins og fiskverndunar
við island frá upphafi, út frá
sjónarmiði sósialista og í sam-
hengi við efnahags- og öryggis-
pólitiska stöðu Vesturlanda. Hann
sagði brezka togaraeigendur
stunda eyðileggingariðju við Is-
land i eiginhagsmunaskyni. i
skjóli þeirra hagsmuna hefði
brezka stjórnin sent herskip þeim
til verndar. Brezkir sjómenn hefðu
aftur á móti annarra hagsmuna að
gæta og væru hlynntir verndun
fiskimiða við ísland.
,.í þessu sambandi vil ég að það
komi fram og legg rika áherzlu á
það, að Islenzka þjóðin er i engu
óvinveitt sjómönnum I Grimsby,
Hull og Fleetwood eða fjölskyldum
þeirra. Þvert á móti, íslenzkur sjó-
maður og íslenzkur verkamaður
skilur mun betur en brezkur „sir"
og „lord" að það er enginn leikur,
heldur blóðstrit að vinna á is-
landsmiðum fyrir brezka útgerðar-
kapitalista."
Það er vegna þess að við höfum
skilning á vandamálum brezkra
togarasjómanna að flestum ís-
lendingum fannst það sjálfsagt að
bjóða þeim og öðrum sem lengi
hafa stundað veiðar við Ísland,
visst timabil til aðlögunar," sagði
Gils Guðmundsson. Hann sagði að
þetta hefði verið gert árið 1972,
en þá hefðu Bretar ekki gert neitt
til að semja sig að breyttum að-
stæðum. Siðan þakkaði hann
þeim ræðumönnum, sem stutt
hefðu málstað islendinga og
sagði: „ Forsætisnefndin hefur
samþykkt að rétta islenzku
þjóðina höndina. Við litum svo á
að það sé einhuga Norðurlandaráð
sem stendur að baki þeirri sam-
þykkt."