Morgunblaðið - 19.03.1977, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. MARZ 1977
Heimilin ráð-
stafa um
55 milljörðum
króna árlega
Neytendasamtökin hafa nú starfað í 24 ár og
eru meðlimir þeirra um 3.700, þar af um 2000 í
Reykjavík. Núverandi formaður Neytendasam-
takanna er Reynir Ármannsson og sagði hann í
viðtali við Mbl. að takmarkið væri að fjölga
meðlimum upp i 10 þúsund. Þegar þeirri tölu
væri náð mætti búast við að hægt væri að hafa
áhrif á efnahagsráðstafanir stjórnvalda.
Forgöngu að stofnun
Neytendasamtakanna höfðu
Jónína Guðmundsdóttir,
Jóhann Sæmundsson
prófessor og Sveinn Ásgeirs-
son hagfræðingur Sveinn
var kosinn fyrsti formaður
félagsins og strax á fyrsta
starfsári var samþykkt og
komið á framfæri við yfirvöld
ósk um pökkun á brauðum
og öðrum matvörum og verð-
merkingar verzlunarvara.
Kvörtunarþjónustan
stærsta verkefnið
Reynir Ármannsson sagði
að kvörtunarþjónusta sam-
takanna hefði ætíð verið
langstærsta viðfangsefnið og
hefði svo verið allt frá stofn-
un þeirra Hann var nánar
inntur eftir hvernig hún færi
fram
— Það er yfirleitt þannig
að fólk hringir og ber fram
kvörtun vegna einhverrar
vöru eða þjónustu sem það
hefur keypt og telur að ekki
sé allt með felldu varðandi
það Við bendum viðkom-
andi á að hafa samband við
söluaðila og kvarta við hann
og beri það ekki árangur þá
skerumst við í leikinn Á síð-
asta ári kom til okkar 341
kvörtun og leystist um helm-
ingur þeirra með sátt og sam-
lyndi í mjög fáum tilvikum
höfum við þurft að leita eftir
lögfræðilegri þjónustu Flest-
ar voru kvartanirnar í sam-
bandi við fatnað, eða 66, 38
vegna heimilistækja, 25
vegna fata og efnahreins-
unar, aðrar kvartanir voru
færri, t d vegna viðgerða á
bifreiðum, útvörpum og
úrum, kvartað var yfir mat-
vælum og ýmsu öðru sem
ekki er hægt aðflokka niður
— Þessa kvörtunarþjón-
ustu þarf að stórauka, en auk
kvartana berast okkur árlega
mörg hundruð fyrirspurnir.
Það þarf að koma upp kvört-
unarmiðstöð í samráði við
viðskiptaráðuneytið þar sem
náin samvinna Neytenda-
samtakanna, framleiðenda
og seljenda ætti sér stað og
ætti sú miðstöð að eiga þess
kost að kalla til sín sérfræð-
inga sem oddamenn Þessi
þjónusta þyrfti að vera
ókeypis fyrir neytendur.
Viljum enga styrjöld
—- Annars vil ég ekki að
það sé litið á Neytendasam-
tökin sem einhverja grýlu
gagnvart seljendum, við vilj-
um alls enga styrjöld, heldur
aðeins að réttlæti riki og sé
grundvallarhugsun bæði selj-
enda og neytenda
Hver eru helztu framtiðar-
verkefni samtakanna?
— Við viljum reyna eins
og hægt er að auka félaga-
fjölda i samtökunum, en við
teljum að ef við náum um 10
þúsund meðlimum, þá verði
farið að líta á samtökin sem
áhrifamátt í ráðstöfunum
stjórnvalda Víða erlendis t d
í Bandarikjunum og Vestur-
Þýzkalandi. eru neytenda-
samtök mun sterkari en hér
og okkur vantar þessa sam-
stöðu almennings sem er
mun meiri erlendis en hér hjá
okkur Erlendis er aldrei
gengið framhjá sam-
Reynir Ármannsson formaBur
Neytendasamtakanna.
tökunum, ekki aðeins neyt-
endur, heldur og framleið-
endur leita til þeirra
— Þá teljum við það hlut-
verk Neytendasamtakanna
að stórauka upplýsingaþjón-
ustu fyrir neytendur um
vörugæði og vörusvik Ég
minntist áður á samstarf við
framleiðendur og seljendur
og ýmis vandamál geta t.d
komið upp varðandi sam-
skipti neytenda og vátrygg-
ingafélaga. Hugsanlegt væri
að samtök neytenda og
vátryggingarfélaga hæfu
samstarf um þessi mál, slíkt
samstarf yrði einkum fólgið í
fræðslu og leiðbeiningarstarf-
semi, eðli vátrygginga í þjóð-
félaginu, lagareglur og fleira,
og koma mætti upp upplýs-
ingaskrifstofu þar sem neyt-
endur gætu borið fram fyrir-
spurnir og kvartanir og feng-
ið leiðréttingar um mál er
varða vátryggingar Einnig
kemur til greina að setja á
laggirnar áfrýjunarnefnd sem
hefði það hlutverk að af-
greiða mál, sem ekki tækist
að sætta fyrir tilstilli upplýs-
ingaskrifstofunnar.
Betri tengsl við
landsbyggðina
— Taka þarf upp nánari
tengsl við neytendur úti á
landsbyggðinni Neytenda-
samtökin gerðu fyrir nokkr-
um árum tilraun . með
neytendafulltrúa á Selfossi
og í Keflavík sem tóku að sér
umboðsstarf samtakanna
Gafst það mjög vel og gátu
fulltrúarnir í flestum tilvikum
stuðlað að viðunandi leiðrétt-
ingu kvörtunarmála.
— Þá er heildarendur-
skoðun kaupalaganna frá
1922 mikilvægt framtíðar-
verkefni, en vart fer það á
milli mála að íslenzk stjórn-
völd þurfa innan skamms að
taka afstöðu til þess hvort
rétt sé eða tímabært að lög-
leiða sérákvæði um
neytendakaup hérlendis. Að
sjálfsögðu ræður pólitísk af-
staða valdhafa á hverjum
tíma því hvort eða í hve rík-
um mæli æskilegt er talið að
löggjafinn láti neytendamál-
efni og neytendavernd til sín
taka En þess háttar laga-
setning myndi einnig vera
ódýrt og einfalt úrræði varð-
andi neytendavernd.
Hvernig er fjárhagur sam-
takanna?
Fjárhagurinn er ekki nógu
traustur og hann þurfum við
að efla m.a. með fjölgun
félaganna, en um 80% af
tekjunum eru félagsgjöld,
20% koma frá ríki og borg Á
Norðurlöndunum er tekju-
skiptingin öfug, 80% eru frá
ríki og sveitarfélögum, en
20% koma frá félagsmönn-
um í sambandi við útgáfu
blaðs má nefna að við
megum ekki selja auglýsing-
ar í blað samtakanna, því við
erum meðlimir f alþjóðasam-
bandi neytendasamtaka,
International Organization of
Consumers Union, I.O.C.U.,
og i lögum þeirra er tekið
fram að meðlimir séu bundn-
ir því að veita ekki auglýsing-
um viðtöku i ritum sínum og
hafa ekki afskipti af mál-
efnum verzlunarfyrírtækja
eða stjórnmálaflokka. Þetta
gerir okkur erfitt fyrir um alla
útgáfu- og upplýsingastarf-
semi, en við ætlum samt að
reyna að gefa út 3 blöð í ár,
Um daglega starfsemi
samtakanna sagði Reynir, að
nú hefðu þau einn starfs-
mann, sem ynni 3/4 hluta
úr starfi og er skrifstofan opin
frá kl 15—18 og á föstu-
dögum kl. 17 — 1 9 er lög-
fræðingur til viðtals á skrif-
stofunni, sem er á Baldurs-
götu 1 2
Þá var rætt um svonefnt
neysluskyn:
Lög um neytendavernd
ná of skammt
— Það er þörf stóraukinn-
ar fræðslu fyrir afgreiðslu-
fólk, sagði Reynir, en það
ræður mjög miklu um vöru-
val almennings. Þau eru
óteljandi námskeiðin sem
haldin hafa verið fyrir sölu-
menn, en það er engu minni
þörf á fræðslu fyrir neyt-
Rætt við Reyni Ármannsson
formann Neytendasamtakanna
endur og reyndar, er það svo
að kaupendanámskeið eru
haldin í ýmsum löndum. Að
sjálfsögðu er hér ekki um
stranga skóla að ræða heldur
auðskiljanlega fræðslu og
leiðbeiningar sem geta kom-
ið sér vel á ísi hinna daglegu
vörukaupa, en á honum eru
margar vakir.
— Neytandinn getur leit-
að til dómstóla ef hann telur
sig órétti beittan, en sú leið
er svo seinfarin, dýr og
áhættusöm að hún veitir
neytendum mjög takmark-
aða vernd í hinum daglegu
viðskiptum hans. Það hallar
alltaf á neytandann Samtök
hans eru ekki nægilega sterk
og lög um neytendavernd ná
alltof skammt. Spyrja má
hvar stæðu verkamenn án
samtaka og hvar stæðu
bændur án samtaka? Og mér
finnst launþegasamtök og
félög launþega of lítið hugsa
um málefni neytenda.
Húsmæður innkaupastjórar
— Segja má að húsmæð-
ur séu ' innkaupastjórar
stærsta fyrirtækis landsins,
en það eru heimilin. Ekki er
fjarri lagi að áætla að þær
ráðstafi um 55 milljörðum
króna árlega tíl ýmissa hluta
varðandi heimilin, en 1. des.
sl. voru 19989 heimiti í
Reykjavík Það veltur því á
miklu að þær geri sér sem
gleggsta grein fyrir mikilvægi
hvers útgjaldaliðs fyrir vöru-
verði og vörugæðum. Það er
ekki nóg að vera allur af vilja
gerður til að spara i þeirri
merkingu að kaupa sem
minnst, heldur að fá sem
mest fyrir peningana og
kaupa inn af hyggindum.
í því sambandi nefndi
Reynir nokkur heilræði til
handa neytendum svo sem
að fresta kaupum sé um
vafaatriði að ræða, athuga
hvað segi um fyrirvara, séu
vörur keyptar með ábyrgð,
fylgjast með verðlagi og
hreyfingum þess og einnig
nefndi hann að fljótfærni
væri algengasta orsök mis-
taka í verzlun.
Þá nefndi hann að fyrir um
2 árum hefðu verið fastir
neytendaþættir í útvarpi og
þar hefðu verið veittar alls
kyns leiðbeiningar og um-
ræður farið fram um málefni
neytenda.
Undanfarið hefur nefnd
embættismanna unnið að
drögum að frumvarpi um
verðlag, samkeppnishömlur
og órettmæta viðskíptahætti
Stjórn Neytendasamtakanna
fékk drögin til umsagnar og
hafa sent viðskiptaráðherra
svar sitt Stjórnin telur heppi-
legast að þau ákvæði lag-
anna sem fjalla sérstaklega
um vernd neytenda verði í
sérstakri löggjöf sagði
Reynir, og jafnfram verði
hraðað endurskoðun laga er
snerta hag neytenda.
— Þótt þessi lög nái
skammt til hagsmuna fyrir
neytendur ber að þakka við-
skiptaráðherra fyrir viðleitni
hans til að bæta stöðu neyt-
enda og það er von mín að
þetta verði upphaf að meiri
skilningi ríkisvaldsins á mál-
efnum neytenda.
— Eg er bjartsýnn á að
Neytendasamtökin muni á
komandi árum eflast og
máttug samtök verði borin
uppi af þeim sem verst eru
leiknir af ríkjandi viðskipta-
háttum og sem fytgja kröfum
sínum um gagnkvæmt tillit
Framhald á bls. 26
Z-an á Alþingi:
Verður sett
loggjof um
íslenzka
stafeetningu?
Deilt um stafsetn-
ingarreglur í
fyrirspurnatíma
Niðurlæging — fálm-
kenndar tilraunir
Halldór Blondal (S) spurði mennta-
málaráðherra í sameinuðu þingi í fyrra-
dag, hvað liði samningu frumvarps að
•öggjöf um íslenzka stafsetningu
Þingmaðurinn sagði móðurmáls-
kennslu i gagnfræðaskólum i niður-
lægingu; þar bæri mjög á fálmkennd-
um tilraunum stjórnvalda í fræðslumál-
um. sem spillt hefðu eðlilegum ár-
angri Um þverbak hafi keyrt þegar tvö
ár í röð var breytt islenzkri stafsetningu
með grunnhyggnislegum hætti; í hið
fyrra skiptið með þvi að leggja niður
z-una og hið siðara skiptið með því að
breyta ýmsum reglum islenzkrar staf-
setningar og greinarmerkjaskipunar
Menn hafa að vísu skiptar skoðanir
um z-una, sagði þingmaðurinn, en um
hitt held ég að menn séu sammála, að
þær reglur sem settar voru um lítinn
staf og stóran, eru fyrir neðan allar
hellur Nefndi hann sem dæmi að rita
bæri Sturlungar með stórum staf en
oddverjar með litlum. Vék hann siðan
að bréfi, sem islenzkukennarar, sem
halda vildu í núverandi reglur, hefðu
sent Alþingi Hann sagði að í þessu
bréfi væru áberandi stafsetningarvillur,
þar væri farið rangt með reglur um
lítinn staf og stóran, kommuvillur all-
margar. ýmist of eða van. og punktur
þar sem komma ætti að vera Þetta
sýndi að jafnvel þeir kennarar, sem
mæltu með hinum nýju reglum, kynnu
ekki sjálfir með að fara
Siðan vék þingmaðurinn nánar að
móðurmálskennslu, einkum'T grunn-
skólum, kennslu í stuðlasetningu og
bragarháttum, sem sinna mætti meir
og betur í því efni benti hann og á
stafsetnmgarkennslu Tími væri til
komin aðfylgja eftir þingsályktun, sem
Alþingi hefðu samþykkt 16 maí
1975
Meðferð
stafsetningarmála
Vilhjálmur Hjálmarsson, mennta-
málaráðherra, sagðist stefna að því að
leggja fyrir Alþingi frumvarp að lögum,
þó ekki um ritreglur, heldur meðferð
stafsetningarmála Minnti hann á frum-
varpsflutning sinn um sama efni á sl
vetri Ráðherrann sagði móður-
málskennslu felast í fleiru en kennslu í
stafsetningu. Hann benti og á að engin
tímaákvörðun hefði falizt í tilvitnaðri
þingsályktun.
Móttökur
frumvarpsins á
Alþingi
Sverrir Hermannsson (S) minnti
menntamálaráðherra á, að frumvarp
það, sem hann flutti á sl þingi, hefði
ekki átt stuðningi að mæta í þinginu
Atkvæðagreiðsla um það í neðri deild
hefði fallið 14:25 Enginn gæti aðvísu
bannað ráðherra að flytja slikt frum-
varp á ný. Nær væri þó að flytja
frumvarp í samræmi við það, sem
Alþingi hefði falið honum að gera með
þingsályktun frá 16 maí 1975 Að
þessari samþykkt hefði ráðherra enn
ekki farið Hann hunzaði fyrirmæli Al-
þingis Rikisstjórnin sem heild þyrfti að
svara fyrir, hvers vegna ekki væri farið
að vilja þingsins í þessu efni.
Sverrir minnti á frumvarp að full-
kominni löggjöf um islenzka stafsetn-
ingu, sem einstakir þingmenn hefðu
flutt á sínum tíma, og verið hefðu í
samræmi við fyrrnefnda viljayfirlýs-
ingu Alþingis. Þá minnti Sverrir á sam-
þykkt Alþingis frá þv? i ápríl 1974,
sem falið hefði í sér fyrirmæli um að
hrinda ákvörðun um niðurfellingu z úr
íslenzku máli Alþingi getur ekki látið
framkvæmdavaldið misbjóða virðingu
sinni með þessum hætti. að hunza
emdregnar viljayfirlýsingar þess.
Svar mennta-
málaráðherra
Vilhjálmur Hjálmarsson, mennta-
málaráðherra, vitnaði til texta þings-
ályktunar, þar sem ríkisstjórninni væri
„falið að undirbúa löggjöf um íslenzka
stafsetningu' Hann sagði þá ályktun
ekki fela í sér hvert form slikar löggjaf-
ar skyldi vera Hún væri ennfremur
ekki timaákvarðandi. þann veg, að
skila þyrfti frumvarpi fyrir tilskilinn
tíma