Morgunblaðið - 19.03.1977, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. MARZ 1977
21
>ur-Atlantshafi f jallarum:

Sovézkur Delta-kafbátur. Um er að ræða tvær gerðir — Delta 1, sem ber 12 langdrægar kjarnorkueld-
flaugar, og Delta II, sem ber 16. Mynd þessi er úr bðkinni Jane’s Fighting Ships, þar sem segir m.a., að við
núverandi aðstæður geti Sovétmenn hæglega smfðað a.m.k. 6 slfka kafbáta á ári.
Kjrskastríð”
koma þannig I veg fyrir að NATO
gæti haft not af þeirri mikilvægu
aðstöðu, sem þar er til að hafa
eftirlit með umferð á hafinu.
Hvað gerðu Sovétmenn raunveru-
lega til þess að þeir eigi þessa
ásökun skilið? Þeir sendu öflug-
an og sýnilegan flota (sagt er að I
honum hafi verið 10 beitiskip,
freigátur og aðstoðarskip og jafn
margir kafbátar) inn á átaka-
svæðið (fslenskt yfirráðasvæði) á
viðkvæmum tlma deilunnar
(strax eftir að hlutverk breska
flotans breyttist úr óbeinni 1
beina þátttöku, þegar freigátur
hans fóru inn fyrir 50 mflurnar)
og þegar mjög mikið var að ger-
ast.“
Niðurstöður höfundarins af
þessum atburði, sem hann lýsir
þarna, eru ekki sfður athyglis-
verðar en frásögnin sjálf, þvf að
hann telur þetta tilvik annað af
tveimur fram til 1975, sem sýni,
að Sovétmenn hafi beitt flota sfn-
um f pólitfskum tilgangi á Norð-
ur-Atlandshafi. Hitt tilvikið
bendir hann á, að sé þegar efnt
i, sem haldin var að Hótel Loftleið-
>pher Bertram, Björn Bjarnason,
'einland.
var til sovéskra flotaæfinga f júlf
1968, skömmu fyrir innrásina f
Tékkóslóvakfu.
Mig langar til að geta þess, að á
tveimur ráðstefnum um flotamál-
efni hef ég hitt Robert G. Wein-
land, og f bæði skiptin látið í
ljós miklar efasemdir um rétt-
mæti þessarar kenningar hans,
þar sem ég teldi, að það þjónaði
lftt hagsmunum Sovétmanna
gagnvart fslandi, að þeir sýndu
um of flotavald sitt hér við land.
Þrátt fyrir þau andmæli mfn, og
raunar einnig annarra, heldur
hann fast við skoðun sfna og hef-
ur nú fært fyrir henni ftarleg rök.
Hann er mikils metinn sérfræð-
ingur f málefnum sovéska flotans
og hefur rannsakað þau um langt
árabil og starfar nú við Brookings
Institute, sem er mjög virt stofn-
un.
Hér má minna á það, að 27.
nóvember 1975, aðeins tveimur
dögum eftir, að brezki flotinn hóf
fhlutun sfna innan 200 mílnanna,
sáu menn f gæzluflugvél Land-
helgisgæslunnar óþekktan kafbát
33 sjómílur norðvestur af Langa-
nesi, sem stakk sér f djúpið, þeg-
ar hann varð flugvélarinnar var.
Þann 2. desember 1975 hefur
Morgunblaðið það eftir áreiðan-
legum upplýsingum, að kafbátur-
inn hafi verið sovézkur.
— Kemur Island vfða við sögu f
bókinni?
— Já, óhætt er að fullyrða það,
því að enginn getur fjallað um
öryggismál á Norður-Atlantshafi
án þess að sfaukið hernaðarlegt
mikilvægi landsins komi inn f þá
mynd. ftg ætla að lokum að vitna
til greinar eftir George R.
Lindsay frá Kanada, sem fjallar
um framtfð kafbátanna og áhrif
þeirra á flotaumsvif á Norður-
Atlantshafi og á heimskautssvæð-
inu.
Hann minnir á, að hernaðar-
stefna Sovétríkjanna fyrir og eft-
ir sfðari heimsstyrjöldina hafi
haft það markmið að mynda um-
hverfis Rússland eins konar
varnarbelti til að halda hugsan-
legum innrásaraðilum f fjarlægð.
Kröfurnar f garð Finna 1939
hafi verið settar fram í þvf skyni
að vernda svæðin umhverfis
Murmansk og Leningrad, vetrar-
strfðið milli Finna og Rússa hafi
einmitt leitt til þess, að það mark-
mið náðist. Við Kyrrahafið hafi
Rússar slegið eign sinni á eyjar
nálægt Japan. Austur-Pólland
hafi verið tekið 1939, Eistland,
Lettland, Lithauen, Bessarabia og
Norður-Bukovina 1940. Raunar
megi lfta á aðildarlönd Varsjár-
bandalagsins sem slfkt belti milli
Rússlands og NATO-ríkjanna.
Þannig sé það f fuilu samræmi
við fyrri stefnu að ætla, að sovézk-
ir herfræðingar vilji koma á svip-
uðu belti á hafinu, og færa yfir
ráð sfn þar út, hvenær sem tæki-
færi gefst. Þeir mundu þá byrja
næst ströndunum við Murmansk,
og þá koma helzt til álita Norður-
Noregur, Svalbarði, Jan Mayen,
Grænland, fsland og Færeyjar.
í bókinni „New Strategic
Factors in the North Atlantic"
eru birt f heild erindi, sem flutt
voru á fyrrgreindri ráðstefnu,
sem Institute for Strategic
Studies f Lundúnum og Norska
utanrfkismálastofnunin gengust
fyrir f Reykjavfk f október árið
1975, og greinargerðir, sem þar
voru lagðar fram, en þar var f jall-
að um breytt viðhorf f vörnum
þeirra rfkja, sem strendur eiga að
Norður-Atlantshafi. t bókarfor-
mála segir, að ráðstefna þessi
muni vera sú fyrsta þar sem
vfsindamönnum, sérfræðingum
og stjórnmálamönnum frá öllum
strandrfkjum við Norður-
Atlantshaf hafi gefist kostur á að
f jalla sérstaklega um breytt við-
horf f öryggismálum þessa heims-
hluta.
Eins og fyrr segir, er Björn
Bjarnason einn höfunda bókar-
innar, og ber grein hans heitið
„Stefna tslands í öryggismálum”.
Auk höfundanna, sem fjalla um
öryggismá) Norður-
Atlantshafsins frá hinum ýmsu
sjónarmiðum, er f formála
minnst á nokkra, sem lögðu fram
efni til ráðstefnunnar, og er Már
Elfsson, fiskimálastjóri, þar á
meðal.
Umsjón með útgáfu „New
Strategic Factors in the North
Atlantic” höfðu Johan Jörgen
Holst, núv. aðstoðarvarnamála-
ráðherra Noregs, og Christopher
Bertram, forstjóri International
Institute for Strategic Studies f
Lundúnum.
„New Strategic Studies in the
North-Atlantic“ verður fáanleg f
Bókaverzlun Sigfúsar Eymunds-
sonar f næstu viku. ___Á.R.
lusvæði Sovétríkjanna
>tAð loka augun-
um og leita inn"
Baltasar sýnir olíumálverk og
teikningar á Kjarvalsstöðum
BALTASAR listmálari sýnir
nú 50 olíumálverk á Kjar-
valsstöðum, en þar af eru
13 málverk í einkaeign. Þá
eru einnig á sýningunni 40
teikningar af öllum bænd-
um í Grímsnesinu fyrir
u.þ.b. árautg. Sýningin
verður opnuð í dag kl. 2 og
mun standa í tvær vikur.
í spjalli við Baltasar um sýning-
una sagðist hann hafa gert þessar
teikningar af Grímsnesbændum að
gamni sínu. ,,Við riðum oft út þarna
á þessum tíma," sagði hann, ,,og
það var var því ágætt tilefni að
heimsækja fólkið og kynnast þvi og
teikna Þetta eru blýantsteikningar
og það var skemmtilegt að vinna
þetta, en allar myndirnar eru andlits-
myndir. Sumu fólkini náði ég ekki
öðru visi en að fylgjast með því við
störf sín i búskapnum, i fjósi og við
önnur verk, þvi sumt fólk er feimið
hef reynt að setja mig inn i stemmn-
inguna á þeim vettvangi og ætla
mér að leita áfram á þvi sviði Vegna
drottnunar afskræmda listformsins
hefur þjóðsögufyrirmyndin ekki ver-
• ð mikið tekin fyrir upp á siðkastið,
en margt af því er mjög myndrænt
og það skemmtilega við það finnst
mér að það er engin hetjudýrkun
heldur Pétur og Páll með sinum
draugum
Annars finnst mér þessi sýning
aðeins hljómrænm en venjulega,
nær eðli mínu, og þess vegna kom
upp sú hugmynd að flytja tónlist og
dans á sýningunni Helga Ingólfs-
dóttir semballeikari og Ingibjörg
Björnsdóttir ballettdansari ásamt
hópi dansara munu flytja 6 sinnum
á sýningartimanum um hálfrar
stundar dagskrá með barrokdönsum
frá Spáni og það má þvi segja að
þetta sé nokkurs konar uppákoma
aftur á bak
Elztu dansarnir á sýningunni eru
frá 1 450, en flestir eru frá miðri 1 6
Baltasar við málverk sem hann hefur gert af Thor Vilhjálmssyni rithöf-
undi
og vill ekki sitja fyrir. Að sumu leyti
eru þessar myndir orðnar heimildar-
myndir, því nokkrir mannanna eru
látnir "
,,Hvað viltu segja um stil þinn i
málverkinu nú?"
,,Myndirnar sem ég sýni hér eru
frá siðustu þremur árum og þær
sýna að minn still er að breytast
Það er bjartara yfir honum en var og
ég spila meira upp á gráa tóninn en
fyrr
Allt sem ég mala nú. nema and-
litsmyndir, er málað eftir minni úr
minu drauma- og tilfinningalifi Það
sem er eftirtektarvert og minnisstætt
hefur þannig komið fram á léreftinu
Þetta er ekki beinlinis draumsýn.
maður lokar augunum og leitar inn
Þannig er maður ekki eins staðbund-
inn við ákveðin form.
Nú eru einnig fleiri viðfangsefni i
verkefnavali minu, hundar eru
komnir til viðbótar hestum. naktar
fyrirmyndir og þjóðsögur. en fyrr
hef ég ekki fengizt við þjóðsögur Ég
öld og dansað er i 16 aldar búnmg-
um.
Ingibjörg Björnsdóttir og Helga
Ingólfsdóttir sögðu að þetta væru
fjörugir dansar frá þessum tima,
hopp og læti, en ekki aðeins bugt og
beygingar eins og ætla mætti Það
taka tvö börn þátt i flutningi dag-
skrárinnar, Þórir Hrafnsson, sem
leikur á flautu og, Míreya Baltasars-
dóttir sem leikur á tambormu Þau
dansa einnig stuttan dans
Helga sagði að það hefði verið
mikil vinna að æfa upp dagskrána,
því þau hefðu lagt áherzlu á að hafa
alveg sömu sponn og fyrr á öldum
Dansarar eru Guðbjörg Björgvins-
dóttir, Ingibjörg Björnsdóttir. Odd
rún Þorbjörnsdóttir, Björn Sveins-
son, Ólafur Ólafsson og Örn Guð
mundsson
Meðan á sýningu stendur verða
dansaðir spánskir dansar á eftirtöld-
um dögum 20 mars kl 5. 24
mars kl. 9. 26 mars kl 5. 31 mars
kl 9. 2 april kl 5 og 3 april kl 5
Þessir hljóðfæraleikarar og dansarar munu sýna listir slnar 6 sinnum
meðan á sýningartfmanum stendur. Myndin var tekin fyrir æfingu á
Kjarvalsstoðum Ljósmyndir Mbl. Friðþjófur.