Morgunblaðið - 18.08.1977, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 18. AGUST 1977
Jón Gunnlaugsson læknir;
Heilsugæzla á
Seltj amamesi
Sú var tíðin, að sjúkir menn og
örkumia iitu vonaraugum til Sel-
tjarnarness. Eins og alþjóð er
kunnugt sátu landlæknar að Nesi
við Seltjörn hver fram af öðrum
um 71 árs skeið, frá haustinu 1763
er Bjarni Pálsson fyrsti landlækn-
irinn fiytur þangað og til þess
tíma er Jón Thorstensen land-
læknir flytur þaðan ti! Reykjavik-
ur haustið 1834.
Þar stóð því vagga þeirrar
læknisþjónustu, sem við njótum í
dag, þaðan komu fyrstu læknarn-
ir er dreifðust um fjórðunga
landsins. og því fjölgaði smám
saman greinum á þeim meiði, sem
Bjarni Pálsson gróðursetti með
starfí sínu í Nesi. Ég mun ekki í
þessari stuttu grein dvelja lengur
við þessa Iöngu liðnu tíð, þótt mér
sé það hugleikið.
Frá haustdögum 1834 hafa því
íbúar Seitjarnarness sótt læknis-
þjónustu sína til Reykjavíkur, og
ég efa ekki, að þeir hafa á hverj-
um tíma notið þeirrar beztu
læknisþjónustu sem völ var á, þvi
að ■ Reykjavík hafa setið auk
landlæknis hinir færustu læknar
sem hafa látið nágrannabyggðir
Reykjavíkur njóta starfskrafta
sinna til jafns við íbúa borgarinn-
ar.
En ölium er okkur kunnugt, að
á síðustu áratugum hafa átt sér
stað mikiar breytingar í íslenzku
þjóðlífi, sem jafna má við stökk-
breytingu hin siðustu árin. Gamla
bændaþjóðfélagið, sem lifði fram
á þessa öld er nú horfið, en i stað
þess er komið vélvætt iðnþjóðfé-
lag með gjörbreyttum heimilis-
háttum og það svo mjög, að vissir
hópar i þjóðfélaginu hafa orðið
utangátta í þessu mikla umróti.
Hinir mjög svo breyttu atvinnu-
hættir og þjóðfélagsvenjur hafa
líka kallað á miklar breytingar í
heílbrigðisþjónustu, svo miklar,
að við höfum ekki hugað að okk-
ur, og því hefur á vissum sviðum
heilsugæziu skapazt hálfgert
neyðarástand, og mun ég koma að
þvi síðar.
Með lögum um heilbrigðisþjón-
ustu frá 16. april 1973 er gert ráð
fyrir að iandinu verði skipt í 5
Iæknishéruð. Þessum stóru
læknishéruðum er svo aftur skipt
niður í heilsugæziuumdæmi með
heilsugæziustöðvum og sérstök-
um heilsugæzlulæknum.
Seltjarnarneskaupstaður er í
Reykjavíkurhéraði eins og áður
og því er héraðslæknir okkar
borgarlæknirinn í Reykjavik.
Reykjavíkurhéraði mun í náinni
framtið verða skipt niður í nokk-
ur heilsugæzlusvæði með heilsu-
gæzlustöð á hverju svæði, og er
þegar kominn vísir að þessari
skiptingu með nýj’u heilsugæzlu-
stöðinni í Arbæjarhverfi.
Við hér á Seltjarnarnesi höfum
því s.l. 3 árum unnið að því sem
koma mun, það er að hér á Sel-
tjarnarnesi rísi heilsugæzlustöð
og að til hennar verði ráðnir
heilsugæzlulæknar, eins og lögin
gera ráð fyrir. Heilsugæzlan fyrir
ibúa Seltjarnarness mun þá að
mestu flytjast heim, þótt við mun-
um áfram njóta vissrar þjónustu
frá Reykjavíkurborg, t.d. slysa-
þjónustu, ef um stærri slys er að
ræða, jafnvel berklaeftirlits og
e.t.v. einhverrar þjónustu á öðr-
um sviðum, enda gera lögin beint
ráð fyrir því, að viss samvinna
eigi sér stað milli heilsugæzlu-
stöðva innan sama læknishéraðs.
Þessi mál standa nú þannig, að
fengið er leyfi heilbrigðisyfir-
valda fyrir byggingu stöðvarínnar
og ráðinn hefur verið arkítekt,
Jes Einar Þorsteinsson. Hann hef-
ur undanfarið unnið að hönnun
heilsugæzlustöðvarinnar i sam-
vinnu við nefnd frá Seltjarnar-
neskaupstað og í nánu samráði
við Pál Sigurðsson, ráðuneytis-
stjóra, Örn Bjarnason, skólayfir-
iækni og Skúla Johnsen borgar-
lækni.
Bæjarstjórn Seltjarnarness hef-
ur ákveðið þetta verkefni sem
næsta stórverkefni í bænum og
staðsetning hefur verið ákveðin
með samþykki allra aðila, sem þar
eiga hlut að máli.
Vonir standa til, að vestasti
hluti Reykjavíkur muni tengjast
þessari stöð þegar fram líða
stundir. Við stefnum að þvi, að
hægt verði að hefja framkvæmdir
á komandi hausti og við getum
tekið i notkuii að minnsta kosti
hluta stöðvarinnar að 2 árum liðn-
um.
Það væri verðug gjöf til minn-
ingar um Bjarna Pálsson, ef hægt
væri að opna heilsugæzlustöðina
á 200 ára dánardægri hans 8.
september 1979 og að því munum
við stefna.
En heilsugæzla er meira en
móttaka sjúklings á stofu. Heilsu-
gæzla er samstarf margra aðila
sem bæði lýtur að heilsuvernd og
lækningastarfi. Hún á að geta náð
til allra utan sjúkrahúsa sem á
þurfa að halda, jafnt ungra sem
aldráðra. A heilsugæzlustöðvum
verður því unnið fjölþætt starf
þar sem hinar ýmsu heilbrigðis-
stéttir sameina krafta sína og
þekkingu að því lækna sjúkdóma
og fyrirbyggjaþá.
Ég mun ekki frekar ræða hina
ýmsu þætti þessa starfs, en snúa
mér í þess stað með nokkrum orð-
um að þeim þáttum, sem ég í
upphafi greinar minnar minntist
á að hefðu orðið utangátta í um-
róti breytts þjóðlifs. Ég átti þar
fyrst og fremst við umönnun lang-
legusjúklinga og þá aðallega gam-
alla og aldraðs fólks yfirleitt.
Á undanförnum áratugum hef-
ur öldruðu fólki fjölgað mjög mik-
ið i landinu og munu nú um 8%
þjóðarinnar vera 67 ára og eldri.
Á sama tima hafa þau störf, sem
aldraðir önnuðust áður fyrr, lagzt
niður og kemur þar til mikil
búseturöskun ásamt breyttum at-
vinnuháttum og vélvæðingú á öll-
um sviðum.
Dreifing þessara aldursflokka
er líka mjög misjöfn. Aldraðir
hafa flutzt mjög mikið hin síðari
ár til þéttbýlisins við sjávarsíðuna
og þá aðallega til Reykjavíkur, oft
í von um betri aðhlynningu og til
þess að vera nær skyldmennum
sinum. Því hefur Reykjavik nú
mjög hátt hlutfall aldraðra eða
um 9% 67 ára og eldri á sama
tima og nágrannabyggðirnar eru
með um helmingi lægra hlutfall.
Það má búast við auknum kvill-
um hjá öldruðu fólki bæði vegna
hækkaðs aldurs og eins vegna
þess, að margir verða fyrr að sitja
auðum höndum en þeir óskuðu
eða æskilegt væri. Einnig hefur
það færzt mjög í vöxt að aldraðir
búi einir, einstæð gamalmenni
eða öldruð hjón, og njóti því ekki
þeirrar aðstoðar sem nauðsynleg
væri frá þeim, sem yngri eru.
Allt þetta skapar aukna erfið-
leika, er huga skal að lausn þess
vanda, sem aldraðir búa við i dag,
og mestir eru erfiðleikarnir í
Reykjavík. Þar eru fiestir aldr-
aðra eins og áður var getið. Aldr-
aðir þurfa á meiri umönnun að
halda og marga vantar hentugra
húsnæði þar sem hægt væri að
veita þeim nauðsynlega aðstoð, og
þá, sem sjúkir eru, vantar marga
varanlegt pláss á hjúkrunarheim-
ilum.
Til skamms tíma hefur ekkert
verið hugsað um það að byggja
hjúkrunardeildir fyrir aldraða
við sjúkrahúsin, sem fyrir eru i
landinu eða annars staðar og því
hefur skapazt neyðarástand hjá
sjúkum gamalmennum. Riki og
bæjarfélög hafa með fáum undan-
tekningum látið þessi mál sitja á
hakanum.
Lengi var Elli- og hjúkrunar-
heimilið Grund eina stofnunin á
Reykjavíkursvæðinu, sem sinnti
málefnum aldraðra, stofnun sem
reist var af fáum áhugamönnum.
Alkunna er starf Gisla Sigur-
björnssonar forstóra Grundar,
sem hefur árum saman brýnt
þjóðina til átaka fyrir aldraða en
oftast talað fyrir daufum eyrum.
Síðan hafa komið til góðar stofn-
anir eins og Hrafnista og Sólvang-
ur í Hafnarfirði og Skjaldarvík
við Akureyri og sjálfsagt nokkrar
fleiri, en þetta hefur ekki leyst
allan vandann. Hrannazt hafa
upp langir biðlistar við þessar
stofnanir, að minnsta kosti í
Reykjavík og skipta þær umsókn-
ir hundruðum og þvi biða hinir
öldruðu, þeir sem ættu að sitja í
öndvegi í þjóðfélaginu. Stærst er
vandamálið í Reykjavík, enda hef-
ur Reykjavík fengið nokkuð af
þeim vanda sem landsbyggðinni
bar að leysa.
Stórátak er nú gert af hálfu
Reykjavíkurborgar með byggingu
hentugra íbúða fyrir aldraða á
mörgum stöðum i borginni og
þeim er veitt margvísleg þjón-
usta. Á næstunni verður opnuð
hjúkrunardeild aldraðra í Hafn-
arbúðum, en mjög vantar ennþá á
að nægilegt sé og sérstaklega
vantar ennþá aukið hjúkrunar-
rými.
Við hér á Seltjarnarnesi höfum
hugsað um þetta og þótt hlutfall
aldraðra sé lágt hjá okkur nú, þá
snýst timans hjól hratt og stefna
okkar er sú, að vandamál aldraðra
eigum við að leysa sjálfir með
þeirri aðstoð, sem ríkið veitir á
hverjum tíma og þannig er því
bezt borgið.
Því hefur bæjarstjórn Sel-
Framhald á bls. 19
Nesstofa á Selt jarnarnesi þar sem landlæknac sátu f yfir 70 ár.
m \ A * k M
B k * n HHO K mlli
WfmMk WjBBKk m wm 1 wWm
' .jm
Mynd þessi er tekin í lok Norðurkolluráðstefnunnar.
Á Norðurkolluráðstefnunni
hitti Morgunblaðið að máli Lars
Dahlgren sem kemurfrá Luleá í
Norður-Svíþjóð. Fyrst var Lars
að þvi spurður hvers vegna
hann sækti slíka ráðstefnu. —
Ég kem hingað á vegum lands-
stjórnarinnar í Norður-Svíþjóð.
En meginmarkmiðið með slíkri
ráðstefnu er að huga að sam-
eiginlegum vandamálum þess-
Lars Dahlgren, einn sænsku
þáttakendanna.
Mjög viðburðarík
vera hér á landi
ara norðlægu landshluta land-
anna þriggja að viðbættu ís-
landi í þetta skipti. Hér á ráð-
stefnunni hefur mest verið rætt
um byggðamál, atvinnumál og
annað þeim tengt Við eigum
við töluverð vandamál að stríða
þar sem öll stjórnun fer fram
svo langt í burtu sem raun ber
vitni og sambandið milli lands-
stjórnar og miðstýringarinnar í
Stokkhólmi verður nánast ekki
neitt.
Þið eruð nokkuð fjölmennir
Svíarnir hér? — Ja, við erum
þrettán hér saman frá nokkrum
stöðum í Norður-Svíþjóð. Hafið
þið eitthvað ferðazt hérum? —
Já við fórum til Þingvalla og að
Gullfossi á sunnudaginn var og
á morgunn verður hópnum
skipt upp og farið á fjóra mis-
munandi staði, þ e Vest-
mannaeyjar, Akureyri, Reykja-
vík og Litlu-Sandvík I Flóa, en á
föstudag og laugardag halda
þátttakendur hver til síns
heima eftir mjög viðburðaríka
veru hér á íslandi, sagði Lars
okkur að lokum.
Gestrisni
mjög mikil hér
það sem kom mér mest á
óvart er sú mikla gestrisni sem
hér ríkir og allt fólk almennilegt
i viðmóti, sagði Lars Sunna,
skartbúinn Svii frá Kiruna f
Norður-Svíþjóð, er hann var
tekinn tali á Norðurkolluráð-
stefnunni í gær.
Á hvers vegum kemur þú hér
Lars? — Við sem komum frá
Svíþjóð komum flestir á vegum
landsstjórnarinnar heima. En
hvað starfar þú? — Ég vinn við
skrautmunasmíði og útskurð.
Við smíðum m.a. hnifa sem
þennan sagði Lars* og sýndi
okkur forláta hníf sem hann bar
i belti og hafði Lars einrrig
skorið út beltissylgjurnar.
Þú ert mjög skrautlega bú-
inn, er þetta einhvers konar
þjóðbúningur ykkar í Norður-