Morgunblaðið - 08.07.1978, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. JÚLÍ 1978
Úr fisk-
vinnslu-
salnum
17
Leifur Eiríksson og Guðni Jónsson:
Vinnudeilan í Bæjar-
útgerð Hafnarfjarðar
Vinnudeilan
í Bæjarútgerð
Hafnarfjarðar
Nú þegar við höfum látið af
störfum við Bæjarútgerð Hafnar-
fjarðar eftir sögulegan aðdrag-
anda, viljum við ekki láta hjá líða
að gera nokkra grein fyrir brott-
rekstri okkar úr starfi og aðdrag-
anda hans. Við höfum að vísu áður
reynt að skýra þetta mál opinber-
lega á hlutdrægnislausan hátt, en
mörgu höfum við látið ósvarað
sem á okkur hefur verið borið,
enda er það þess eðlis að hver
sómakær maður veigrar sér helst
við því að ansa óhróðri sem þyrlað
hefur verið upp.
En það er fyrst og fremst tvennt
sem dregur okkur til þess að skrifa
þessar línur. Annars vegar viljum
við gera nokkra grein fyrir skoðun
okkar á stöðu fiskvinnslufyrir-
tækjanna og hins vegar vekja
athygli á stöðu einstaklinga sem
lenda í andstöðu við valdakerfi og
í þessu tilviki er átt við valdakerfi
verkalýðshreyfingarinnar.
Fiskiðjuver B.U.H. var tekið í
notkun seint á sjótta áratugnum
og var mest hugsað til framieiðslu
á Rússlandsmarkað. Síðan eru
liðin um tuttugu ár og lítið verið
fylgst með tækninýjungum og
þróun á freðfiskmörkuðum og
hafði afkoma fyrirtækisins verið
mjög slæm miðað við afkomu
frystiiðnaðarins i heild.
Breytingar á fiskiðjuveri B.Ú.H.
til nútímalegs horfs var fyrst af
alvöru farið að hugsa um árið
1976. Voru þá stjórnendur fyrir-
tækisins búnir að missa eitt besta
góðæristímabil frystiiðnaðarins
árin 1971—1974 fram hjá sér,
þegar frystihús vítt og breitt um
land voru í mikilli uppbyggingu.
Ljóst var að grípa varð til mjög
róttækra ráðstafana á sviði tækni-
búnaðar og vinnubragða.
Þá ákvað fyrrverandi útgerðar-
ráð að taka stórhuga stefnu í
málefnum Bæjarútgerðarinnar til
þess að gera þetta fyrirtæki
afkastamikið og traust, en það
hafði verið rekið með stórtapi og
var um margt úr sér gengið. Til
þess að gera það að virkilegu
nútímafyrirtæki var hafist handa
um stórfellda uppbyggingu, keypt-
ar voru nýjar vélar og tæki og
ákveðið að endurskipuleggja öll
vinnubrögð og færa þau í nútíma-
horf, og hefur í þessu skyni verið
varið stórfelldum fjármunum. Það
var með öðrum orðum stefnt að
því að B.Ú.H. yrði fyrsta flokks
fyrirtæki sem var að sjálfsögðu
hagur fyrir alla, jafnt fyrir
starfsfólkið, skattgreiðendur í
Hafnarfirði og þjóðina alla. Voru
allir þeir sem um þetta fjölluðu
einhuga um það að framfylgja
markaðri stefnu.
Við vorum ráðnir til B.Ú.H. s.l.
vetur sem verkstjórar og tók
annar okkar til starfa í nóvember
en hinn í desember.
Verkefni það sem okkur var
falið var auk almennrar verk-
stjórnar að ráða fólk til starfa, en
því hafði verið sagt upp störfum í
frystihúsinu nokkrum mánuðum
áður vegna lagfæringa og upp-
byggingar, og í öðru lagi að koma
á nýjum vinnubrögðum og vinnu-
tilhögun, þannig að vinnuaflið
nýttist betur, en á það mun
talsvert hafa skort áður. Ennfrem-
ur skyldum við sjá um, að hráefnið
nýttist til fullnustu og fram-
leiðsluvaran yrði í alla staði eins
vönduð og framast væri unnt.
En tæknilegar nýjungar duga
skammt ef gott starfslið er ekki
fyrir hendi. Ollum er kunnugt um
að lengi hefur sá háttur tíðkast að
vísa fólki sem hefur skerta starfs-
getu eða átt hefur erfitt með að fá
vinnu eða stunda reglubundna
vinnu í frystihúsin og hefur þetta
loðað mjög við bæjarútgerðir. Nú
er ekki nema sjálfsagt að þeir fái
vinnu sem vilja vinna og ekki er
hægt að kasta þeim á dyr sem
vegna aldurs eða sjúkleika hafa
skerta starfsgetu. En nú er það svo
að þau störf í frystihúsum, sem
hæfa slíku fólki, eru tiltölulega fá
og þess vegna skortir mikið á að
vinnuaflið nýtist sem skyldi. Þótt
svona hafi gengið hingað til, þá
horfir allt öðruvísi við núna. Við
erum í miðri tæknibyltingu í
frysti- og fiskiðnaðinum og þau
tæki og útbúnaður sem núna er
unnið með er svo gífurlega dýr að
það er ekki annað verjanlegt en
nota fyrsta flokks vinnuafl. Það
tala allir um það að það þurfi
úrvalssjómenn á hin stóru og
nýtízkulegu fiskiskip okkar, en
enginn minnist á það einu orði að
vinnsian úr sjávaraflanum þurfi á
slíku fólki að halda. Sannleikurinn
er sá að í fiskvinnslunni starfar
fólk sem betra er vinnslunnar
vegna að fái að sitja heima á fullu
kaupi, en það komi á vinnustað.
Þessu fólki þarf að sjálfsögðu að
útvega vinnu sem hæfir því betur
og er hér verk að vinna fyrir þær
nefndir kaupstaðanna sem vinna
að félagsmálum og ættu þær að
standa að því í samvinnu við
verkalýðsfélögin. Þetta er vanda-
mál sem sum frystihús eiga við að
stríða, en í stórum sveitarfélögum
eins og Hafnarfirði með fjöl-
breytta atvinnuvegi ætti að vera
auðvelt að ráða fram úr þessu.
Markmiðið í fiskiðnaöinum ætti að
vera fullkomin fiskvinnsluhús með
úrvalsstarfsfólki. Þessu fólki ætti
vitanlega að greiða hátt kaup, til
muna hærra en gert er. Þetta er
eitt af þeim feimnismálum sem
margir ræða um en aldrei á
réttum vettvangi og á kannski
vaninn sinn þátt í því. Svona hefur
þetta gengið hugsa menn og af
hverju getur það þá ekki gengið
áfram? En við viljum hér með
vekja athygli á þessu máli í þeirri
von að það verði rætt málefnalega.
- O -
Á það má minna og verður seint
ofmetið hversu geypi mikilvægur
fiskiðnaðurinn er þjóðarbúinu. Um
það bil 70% útflutningstekna
koma frá fiskiðnaði. Margt verka-
fólk gerir sér ekki ljóst að hagur
fiskvinnslunnar er þess eiginn
hagur því þegar aðilar vinnumark-
aðarins setjast við samningaborð-
ið eru lagðar, til grundvallar
kröfum verkalýðsfélaganna tölur
frá þjóðhagsstofnun og sölufýrir-
tækjum fiskiðnaðarins þ.e. SIS og
SH. Ef tölur þessar gefa til kynna
bættan hag fiskvinnslu og útgerð-
ar geta verkalýðsfélögin frekar
gert sér vonir um að kröfur þeirra
nái fram að ganga. Kemur þetta
berlega í ljós nú síðustu daga er
skilaverð afurða til frystihúsanna
er lækkað þá byrjar gamli sultar-
söngur atvinnurekenda: „Gengis-
felling, gengisfelling", og verka-
fólk fær að borga sinn hluta
brúsans eins og það veit mæta vel
sjálft.
- O -
Ástæðan til þess að við fórum að
ræða um vinnuaflið var sú að
okkur var falið að ráða fólk til
vinnu, er B.Ú.H. tók til starfa að
nýju. Var það gert með það í huga
að fá gott starfslið, en að sjálf-
sögðu var það ekki lítið verk og
ekki allir á eitt sáttir hvernig til
tókst.
I öðru lagi var ákveðið að breyta
vinnuháttum með því að reyna að
fá upptekið bónuskerfi. Þetta
fyrirkomulag gerir kröfu til vinnu-
semi og reglusemi og stuðlar að
bættri nýtingu, en verkafólki gefst
jafnframt tækifæri til þess að
auka tekjur sínar. Bónuskerfið
hefur að vísu verið nokkuð um-
deilt, en skynsamlega framkvæmt
er það bæði fyrirtæki og verka-
fólki til hagsbóta. Þegar þetta
kerfi var borið upp við verkafólk
í B.Ú.H. var það fellt og virðist
ástæðan helst vera sú að fólkið
hafi ekki viljað breyta um vinnu-
tilhögun heldur halda sig við
gamla verklagið. Og ekki bætti úr
skák að við, nýju verkstjórarnir,
sem vorum rétt komnir inn úr
dyrunum, mæltum með því og
áttum að sjá um framkvæmd þess.
En undarlegt var það að vilja ekki
taka upp þetta nýja kerfi til
reynslu a.m.k. því að alltaf var
hægt síðar, ef starfsfólkinu fannst
það illbærilegt, að afnema það. En
eftir nokkurn tíma og ekki hljóða-
laust fékkst það upp tekið.
Strax fyrstu vikuna sem skrán-
ingar hófust sýndi sig að 80—90%
starfsfólks fékk einhvern bónust.
Vitaskuld komu upp ýmsir byrjun-
arörðugleikar, svo sem skekkjur í
skráningum o.fl. Reynt var af
fyrirtækisins hálfu að bæta úr
eins fljótt og auðið var og hafa fá
frystihús kostað jafnmiklu til eins
og B.Ú.H., en var það lítils metið
af sumu starfsfólki, og teljum við
það stafa af vanþekkingu þess.
Fá frystihús hafa kostað jafn
miklu til 'verkkennslu eins og
B.Ú.H. Snemma í vetur voru
fengnar tvær konur vanar bónus-
vinnu úr einu af Vestfjarðafrysti-
húsunum til að kenna bónusvinnu-
brögð. Því var tekið með litlum
þökkum og kallaði sumt starfsfólk
það móðgun við hafnfirskan
verkalyð. Mun þorra starfsmanna
nú þykja bónusfyrirkomulagið
skárra en það sem fyrir var, þó að
ekki séu allir sáttir við það.
Nýjar kröfur,
bætt fyrirkomulag
Eftir að við tókum við verk-
stjórn lögðum við áherslu á að
starfsfólkið stundaði vinnu sína
reglulega og tókum fyrir allar
ónauðsynlegar frátafir, það væri
ekki að fara og koma á ýmsum
tímum og mæta óreglulega til
vinnu, því að við töldum betra að
þeir sem stunduðu vinnu sína af
kostgæfni sætu að þessari vinnu.
En þeim sem vildu hafa alla sína
hentisemi, var þetta að sjálfsögðu
ekki að skapi. Þannig var leitast
við að gera frystihúsið að raun-
verulegum vinnustað, en ekki að
einhverju hallærisplani.
Eitraðar örvar
Eins og fyrr segir var stefnt að
því að gera B.Ú.H. að fyrsta flokks
fyrirtæki og í því skyni þurfti
mörgu að breyta sem ekki var
vinsælt hjá sumum, enda var
snemma farið að senda okkur
eitraðar örvar einkum í bæjar-
blöðunum í Hafnarfirði.
Við skulum leyfa ykkur að heyra
hér eina rödd úr skúmaskotunum:
„Og er það ekki fulllangt gengið,
ef fólk lítur upp frá vinnunni í
eina mínútu, að það skuli vera
rekið áfram með fúkyrðum. En
kannski er drengjunum ekki sjálf-
rátt, kannski er stjórnað í gegnum
þá af einhverri dularfullri per-
sónu, og þeir lipur verkfæri eins og
sönnum Gestapó drengjum sæmir.
— En svo er líka til þýlynt fólk,
og er grátbroslegt til þess að vita,
þegar það er eins og kviðskríðandi
búrtfkur slefandi utan í verk-
stjórana og glefsandi aftan í hæla
samverkafólksins." (Alþbl. 22.3.).
Við létum skrifum þessum al-
gerlega ósvarað. Við höfðum þá
trú að starfsfólkið mundi yfirleitt
verða ánægt, þegar fram liðu
stundir og starfsfólkið búið að
reyna það að þessar breytingar
væru öllum til hagsbóta. Ekki
viljum við halda því fram að verk
okkar séu hafin yfir alla gagnrýni
og við ekki getað staðið betur að
ýmsum hlutum, en þessi var
einlæg viðleitni okkar. Við viljum
líka taka það fram að við kynnt-
umst mörgu duglegu og starfsfúsu
fólki hjá B.Ú.H. Það átti sinn
mikla þátt í þeim öru framförum
sem B.Ú.H. tók og fóru vaxandi
með hverjum mánuði. En það þarf
ekki nema einn gikk í veiðistöð.
- O -
Þegar starfsfólk var ráðið aftur
eftir breytingar var því öllu gert
ljóst á umsóknarblaði að það væri
ráðið til allrar almennrar vinnu
hjá B.Ú.H. og undirritaði það með
eiginhandaráritun, og var skoðun-
arfólk ekki þar undanskilið og
meira segja ítrekað við það í
viðræðum.
Frá því snemma í mars höfðum
við haft í huga að breyta til í
skoðunarhópnum, og setja Huldu
Hermóðsdóttur í almenna vinnu,
vegna skorts hennar á samstarfs-
vilja og hins neikvæða hugsunar-
háttar sem við urðum áþreifanlega
varir við gagnvart fyrirtækinu.
Einnig gætti misræmis milli
skoðana hennar og annarra skoð-
unarkvenna. Það má geta þess að
annar okkar benti Huldu fyrr í vor
á óheyrilegan fjölda veikindavott-
orða hennar og nefndi það við
hana, hvort heilsa hennar leyfði
það að vinna fullt starf. Hún tók
þessu mjög illa og leit á þetta sem
árás á sig. Fyrir hádegi 31. maí
kölluðum við Huldu á eintal við
okkur, og tjáðum henni að frá og
með 5. júní, ynni hún almenn störf
í fiskiðjuverinu. Sagði hún strax
að hún tæki þetta sem uppsögn.
Bentum við henni þá á fyrrgreind-
Framhald á bls. 18