Morgunblaðið - 06.09.1978, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR, 6. SEPTEMBER 1978
„Draumur I „Forsetinn I
hans að stjórna I hefur færst í I
frá miðju" I biðilsbuxur" I
„Forskot
hans gálga-
frestur?"
„...gaullískri
hefð
brugðið..."
Þegar Giscard Frakklandsforseti hitti
aö máli Bokassa Mið-Afríkukeisara
í ferö nýlega heföi e.t.v. ekki veriö
ofmælt aö kalla þaö fund tveggja
einvalda. Margt bendir til að mönnum þyki
sem vegur Frakklandsforseta hafi vaxiö
mjög viö kosningasigurinn í mars og
komst brezka blaðið „The Economist"
m.a. svo aö oröi á sumri öndveröu aö
sigurinn heföi „laugað forsetastól hans
heimsveldisljóma". Þó væri misráöið aö
skilja upphafningu Giscards á þann veg
að hann heföi á einhvern hátt færzt í
mektarskrúöa Versalakónga frá því fyrir
tíma lýöveldis. Þaö, sem öllu heldur þykur
nýjabrum á stjórnaraðferð Giscards, er
tvíeflt öryggi hans sjálfs til að finna þeim
hugsjónum staö, er hann brast djörfung
til að láta viö veöri áöur.
Frelsun forsetans hefur einkum lýst sér
mörkun utanríkis- og efnahagsstefnu. Á
erlendum vettvangi hefur hann fariö eigin
götur og jafnvel ögraö risaveldinu vestan-
hafs. Framkvæmdir í efnahagsmálum
þykja hins vegar spegla þá afstööu
Giscards aö rótgróin iönríki veröi aö
höggi viö samhenta og fjandsamlega
vinstrifylkingu. Hin óskráöu lög fimmta
lýðveldisins — aö forsetinn eigi rétt á
eigin þjóðarsamkundu — voru í góöu
gengi á nýjaieik. Giscard átti nú í fyrsta
skipti yfir „forsetaflokki" aö ráöa á þingi,
Frönsku lýðræöissamtökunum, UDF,
sameyki miöjumanna og Lýöveldisflokks
Giscards sjálfs.
Þegar leið á sumar fór aö koma í Ijós
aö sigurinn haföi innblásið forsetanum
hugrekki. Hann markaöi sjálfstæöari
stefnu í utanríkisefnum og vék út af
rótgróinni hefö Gaullista. Stefna Giscards
varöandi hernaöaríhlutun í Afríku vitnar
um áræöi rammaukins stjórnmálaforingja
til aö storka venju. Frökkum hefur aö vísu
ávallt veriö umhugaö um frönskumælandi
hluta Afríku, en sú sannfæring Giscards
aö hringlandi Carters Bandaríkjaforseta
gæfi Sovétmönnum of mikiö ráörúm
hlýtur aö hafa mótaö ákvarðanir hans.
Fyrir ári virtist vera tvíveörungur í
Frökkum meö tilliti til Afríku. Þegar ráöist
var inn í Shaba-héraö frá Angóla í fyrra
lét Giscard sér nægja aö sjá Marokkóher
Vandi með vegsauka
endurheimta sinn gamla sveigjanleika eigi
þau aö rata út úr núverandi efnahags-
ógöngum.
Áreiöanlega hefur sá draumur Giscards
aö stjórna frá miöju franskra stjórnmála
aldrei veriö nær því aö rætast en nú. En
þrátt fyrir aö „The Economist" leiöi rök aö
því að hann hafi aö undanförnu stigið
fram í dagsljósiö sem „glöggskyggnasti
ráöamaöur á Vesturlöndum" er vafamál
aö veldi hans sé eins óskoraö og
glæsibragurinn gefur tilefni til aö ætla.
Giscard d’Estaing hefur varpaö af sér
hlekkjunum í svip. En spyrja má hvort
hann hafi í fyrsta lagi beitt sér fyrir
verulegum endurbótum í frönsku þjóölífi
og hvort innri gerö og aöstæöur stjórn-
mála í Frakklandi geri forsetanum í ööru
lagi kleift aö stjórna eins og nýfrelsuðu
fyrirmenni sómir?
Andleysi
Naumast verður sagt aö fyrstu
fjögur ár Giscards d’Estaings á
forsetastóli hafi veriö stórfengleg.
Hófsöm umbótastefna forsetans rann út í
sandinn í kjölfar olíukreppunnar og
alþjóölegrar öldulægöar. I þessu efni
tjónkaöi ekki aö skella skuldinni á
samstjórn meö Gaullistum, sem höföu
raunar alltaf látiö undan gengi Giscard
fast eftir eins og þegar ágreiningur varö
um beinar kosningar til Evrópuþingsins.
Hefðu Gaullistar leikið tveimur skjöldum
gagnvart Giscard heföu þeir annaö hvort
þjónaö vinstriöflunum eöa aliö á sundr-
ungu í eigin rööum. Sökin var fyrst og
fremst Giscards og miðjumanna sjálfra,
sem geröu sér lítið far um raunhæfar
endurbætur eins og í Ijós kom í deilum um
álagningu virðisaukaskatts 1976. „Gis-
card var umfram allt fórnarlamb síns eigin
andleysis” ritaöi bandarískur fréttaskýr-
andi skömmu eftir kosningarnar í mars.
Þó skyldi enginn skilja orö þessi þannig
aö Giscard d'Estaing heföi engu til leiðar
komiö. í hugann koma til dæmis barátta
hans í frjálslyndisátt varöandi lög um
fóstureyöingar og lækkun kosningaald-
urs. Þegar á allt er litiö er engu síöur erfitt
aö verjast þeirri tilfinningu aö Giscard,
hámenntaö afsprengi nafntogaöra skóla,
hafi lengst af borið allt of mikla lotningu
fyrir hinum „órannsakanlegu” vegum
franska ríkiskerfisins til að leggja sig í
framkróka um brýnar endurbætur á
stjórnarskipuninni.
Hafi Giscard fylgt auökennanlegri
stefnu var hún umfram allt „aö sjá hvaö
setur“ í von um aö ástandiö batnaöi af
sjálfsdáöum. Skoðanakannanir viröast þó
hafa vakið honum ugg í brjósti um aö
stjórnarflokkunum yröi skammt til skjótra
ófara .í kosningunum í marz sætu þeir
áfram viö sama keip. Skýring hans var
fyrst og fremst sú aö hnignun og
feyskileiki ógnuöu hægrafylginu og yröi
því aö reyna aö slæöa upp atkvæöi
tvístígandi jafnaöarmanna í krafti fyrir-
heita um félagslegar endurbætur.
Stjórnin haföi knappan sigur í kosning-
unum. En svo var ekki herbragðafræöi
Giscards fyrir aö þakka. Kjósendur, sem
hlaupizt höföu undan merkjum meirihlut-
ans í sveitar- og bæjarstjórnarkosningum,
snéru aftur í marz sökum þess aö
sundraöir vinstrimenn gátu ekki komiö sér
saman um sameiginlega stjórnarstefnu.
Árœði
Enginn vafi leikur á aö kosningasig-
urinn styrkti Giscard verulega í
sessi. Hann átti nú ekki lengur í
fyrir flugvélum til flutnings liössveita þeirra
til Mobutus forseta. Þegar innrásin var
gerö í apríl síöastliönum var Giscard hins
vegar alls ósmeykur viö aö senda franskt
herliö til Shaba. Þetta óvænta framtak
hvekkti Rússa, sem de Gaulle hershöfö-
ingi haföi reynt aö halda góöri sambúö
við.
En gaullískri hefö var brugöiö á fleiri
vígstöövum. Giscard gerði út af örkinni
sveitir útlendingaherdeildarinnar til Chad
til stuönings stjórninni gegn uppreisnar-
mönnum úr rööum Múhameöstrúar-
manna. Atburöur þessi hefur orðið til þess
að magna óþokka meö Frökkum og
byltingarstjórninni í Líbýu, er styöur
uppreisnarmenn. Þá hefur franski flugher-
inn gerzt hliðhollur yfirvöldum í Vest-
ur-Sahara, þar sem Polisaríó-uppreisnar-
menn hafa látiö til skarar skríöa meö Alsír
aö bakhjarli. Á þennan hátt hefur Giscard
augljóslega gert aö engu heföbundna
vinskaparstefnu Gaullista gagnvart Líbýu
og Alsír.
Sú stefna forsetans aö hefta útbreiöslu
and-vestrænna áhrifa í Afríku er bundin
áhættu, einkum þar sem misreiknuð
íhlutun gæti svipt innanríkisstoðum undan
utanríkisstefnu hans.