Morgunblaðið - 06.09.1978, Page 11

Morgunblaðið - 06.09.1978, Page 11
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR, 6. SEPTEMBER 1978 11 Lífsandi Sá vettvangur, sem e.t.v. vitnar þó berlegast um atkvæðameiri á- kvarðanatöku, eru efnahagsmálin. Síðan ríkisstjórnin ávann sér annað kjörtímabil við stjórntaumana í vor hefur hún ráöizt í þríþætta áætlun, er miöar aö því að auöga viðskiptalíf og treysta stoöir opins markaöshagkerfis í landinu. Einna mest hefur þótt kveða að þeirri ákvörðun stjórnarinnar að leysa franskan iðnað úr viðjum verölagseftirlits á þremur mánuðum, en verðlag og hagnaður hefur í mörgum iöngreinum hlítt strangri ríkisumsjá frá lokum heimsstyrjaldarinnar fyrri. Fyrstu skrefin í átt til „frjálsrar verðlagningar" eða „skýlauss kapítal- isma“ eins og andstæðingarnir nefna það voru stigin í maí er verðlag á rafmagnsút- búnaöi og eldhúsáhöldum var gefið frjálst. Er fyrirhugaö að allur iðnvarningur verði frjáls af hömlum við lok ársins. Franski efnahagsmálaráöherrann, Rene Monroy, lýsti hinu breytta andrúmslofti vel er hann komst svo aö orði að framvegis yrðu iðnrekendur að þreyta kappsund við alþjóöleg markaðsöfl eða sökkva til botns ella. Annar liöurinn í áætlun stjórnarinnar fólst í því, sem forsætisráöherrann, Raymond Barre, kallaöi „raunverðsað- gerðina“; stórfelldri verðhækkun almenn- ingsþjónustu svo sem pósts og síma, rafmagns- og járnbrautaþjónustu. Gagn- rýni í þá átt að verðhækkanirnar, í flestum tilvikum tuttugu og fimm af hundraöi, bitnuöu mjög á vísitölu framfærslukostn- aðar vísaði Barre til fööurhúsanna meö því aö segja aö nauösynlegt væri aö blása nýjum lífsanda í franskt efnahagslíf. Rök forsætisráöherrans eru þau að með því að hækka verö nú höggvi ríkisstjórnin að rótum veröbólgunnar, sem hann telur aö sé einkum sprottin af öfgafullri ríkisfjár- festingu í óaröbærum atvinnugreinum. í þriðja lagi hefur ríkisstjórnin gert reka í því aö afla fjár til fjárfestingar í iðnaði og er almenningur hvattur til að ávaxta sparifé sitt á verðbréfamarkaöi. Þannig var gefin út reglugerö í júnímánuöi, er mælir svo fyrir aö fyrstu 5000 frankar sem einstaklingar verja til verðbréfakaupa, skuli vera skattfrjálsir. Vonast stjórnin til aö geta með þessum hætti séö svo fyrir að um milljón manna fjárfesti í smáum stíl, enda þótt meira en lítilsháttar skattaíviln- anir þurfi aö koma til í því skyni aö efla tiltraust Frakka á gróðavettvangi þar sem vogun vinnur og vogun tapar. í skjóli sterkrar aöstööu sinnar er því bersýnilegt að Giscard hefur hafizt handa við framkvæmd langbældrar draumsýnar. Hann vill stuðla aö endurreisn hins opna markaðshagkerfis í Frakklandi — landi þar sem arðbær fjárfesting fyrirtækja hefur legiö í láginni um langt skeið og gjaldþrota einkarekstur hefur lengst af leitað griöa undir verndarvæng ríkisvalds- ins. Viðvörunarljós Af stefnumörkun í utanríkis- og efnahagsmálum má ráða að Gis- card hefur losnað úr viöjum í kjölfar kosningasigursins. Á hitt ber þó aö líta aö framtíðin ein fær skoriö úr um hvort Giscard nýtir sér aöstööu sína til fullnustu og tryggir að forskotið renni sér ekki úr greipum. Eitt fyrsta úrræði hans í þessa átt var að friömælast við jafnaðarmenn og kommúnista, er fengiö höfðu á baukinn í kosningunum. Stjórnar- andstæöingar fengu snemma ávæning af aö þeim kynnu aö veitast réttindi tii aö svara yfirlýsingum stjórnarinnar í hinu ríkisrekna sjónvarpi Frakka, en fram til þessa höföu „frjálslyndisöflin” barizt gegn því. Giscard hefur stungið upp á aö vinstrimenn fengju formennskuembætti mikilvægrar þingnefndar og stefnir að því aö hiö opinbera hlaupi undir bagga fjárhagslega með öllum stjórnmálaflokk- um í kosningabaráttu. Þá hefur hann ýjaö aö því að komiö verði á hlutfallskosningu í héraðs- og bæjarstjórnarkosningum. Mesta athygli vakti hins vegar er forsetinn fór þess á leit við Robert Fabre foringja vinstri róttæklinga í lok ágústmánaöar, aö hann geröi áætlun um meö hverjum hætti mætti ráða niðurlögum atvinnuleysis. Fabre beit á agnið og hefur það augsýnilega orðið til að magna innbyröis úlfúð meðal vinstrimanna. Jacuques Chirac — Hinn metnaðargjarni leiðtogi Gaullista stefnir ljóst og leynt að því að koma Giscard á kné og er líklegur keppinautur hans 1981. En þótt Giscard hafi þannig kastaö beini fyrir vinstrimenn í svip er engan veginn séö til þess aö friður haldizt til lengdar, enda oft að kemur æðiregn úr dúsi. Ljóst er aö hyggist Giscard þyrma frönsku þjóöinni viö frekari pólitískum væringum fram að næstu forsetakosning- um 1981 þarf hann að vinda bráðan bug aö félagslegum endurbótum. Vandséð er einnig hvort stjórninni veröur stætt á meinlætisstefnu Barres. Skoöanakönnun, er nýlega fór fram á vegum vikublaösins „Le Point“, benti ótvírætt til aö efnahagsráöstafanir ríkis- stjórnarinnar heföu mælzt illa fyrir hjá þorra kjósenda. Flestir aðspuröra kváðust þeirrar skoöunar aö hin nýja stefna myndi hafa óheillavænleg áhrif á verðlag, atvinnuöryggi og hagsæld. Má stjórnin eflaust þakka þaö innbyröis skæklatogi vinstrimanna aö óánægjuraddirnar hafa ekki öölazt einarðan pólitískan málsvara. Efnahagssérfræöingar spá því aö verö- bólga muni nema tólf af hundraöi fram á næsta ár og að tala atvinnulausra fari fram úr einni og hálfri milljón manna við árslok. Gaullistar, stærsti flokkurinn í sam- steypu Barres, hafa gefið viövörunarljós. Auk þess sem foringi þeirra, Chirac, hefur veitzt að Giscard fyrir að ala á atvinnuleysi og afskipti af málefnum Afríku, er Gaullistum áhyggjuefni hve stjórnin hefur gefiö lítinn gaum aö áætlanagerð af því tagi sem ríkastan þátt átti í aö breyta frönsku landbúnaðarþjóðfélagi í eitt af fremstu iðnríkjum veraldar eftir stríð. Reymond Barre — Mörgum er til efs að forsætisráðherrann sé maður af því tagi, er Giscard þarf á að halda til að vinna að verulegum félagslegum endurbót- um í Frakklandi. Tormerki Giscard hefur leitazt við aö blása nýjum lífsanda í iönaöinn, með því aö höggva á hlekki verðlagseftir- lits. En hvaöa umbótum öðrum þarf forsetinn að beita sér fyrir svo forskot hans verði ekki annað en gálgafrestur? Aö mati eins fremsta skörungs franskra jafnaðarmanna Michel Rocards eru þær eftirfarandi: Stuöla veröur aö meiri valddreifingu. Koma verður lögum lýö- ræðis yfir hinn afmarkaða valdahóp í Frakklandi, sem líkist í mörgu höfþingja- stjórn. Rjúfa veröur samlífi ríkis og öflugra atvinnusamtaka, eins og bænda og iönhringa. Nauðsynlegt er aö spretta spennitreyju skrifræöis, sem drepur í dróma frumkvæð' einstaklinga. Þá er og kominn tími til að öllum verði gert aö sitja viö sama borö meö tilliti til skatta og menntunaraöstööu. Sérréttindi ala á beizkju og fjandskap og bitnar þaö á afkastagetu atvinnuveganna. Það er því aö vonum að menn velti vöngum yfir hvort forsetinn muni láta til skarar skríöa gegn áðurnefndum þjóðfé- lagssveiflum eöa láta sér nægja að sýnast. Taki hann fyrri kostinn vaknar eðlilega sú spurning hvort UDF muni fylgja honum að málum. Kjósendum Lýðveldisflokksins, áhrifamesta aðilans að UDF, eða Frönsku lýöræðissamtökunum, svipar aö félags- legri samsetningu til áhangenda Gaullista í því aö flokkarnir eru báöir íhaldssamir „höföingjaflokkar". Jafnvel þótt Giscard tækist að knýja UDF til fylgis vofir ávallt sú hætta yfir aö Gaullistar stingi fótum viö. Að vísu er hægt aö gera sér í hugarlund aö UDF taki höndum saman meö jafnaðarmönnum. Afmörkuð samvinna samkvæmt ákveðnum málefnasamningi virðist ekki fráleit, einkum þar sem um áþekk viöhorf viröist vera aö ræöa með tilliti til utanríkis- og varnarmála. En eftir á að hyggja er draumurinn um samsteypu jafnaðarmanna og UDF þó aöeins draum- ur. Flestir þingmanna UDF ná aðeins kjöri meö tilstuðlan flokksvélar Gaullista og kjósenda þeirra í annarri umferð þing- kosninga. Áreiðanlega mætti einnig innleiöa hlutfallskosningu í því skyni aö leysa jafnaðarmenn frá kosningabanda- lagi við kommúnista. Sá böggull fylgir þó skammrifi að UDF, ásamt Gaullistum, mundi tapa flestum þingsætum með sjíkri ráöabreytni. Flest bendir því til að sömu tormerki séu á nýskipan pólitískra bandalaga í Frakklandi og áður. Ólíklegt er auk þess að Giscard hafi nokkurn tíma gælt viö þá hugmynd að skipta Gaullistum fyrir jafnaðarmenn sem sessunaut. Fyrir hon- um vakir einvöröungu að breikka fylgi meirihlutans til vinstri og hafa þannig heimil á áhrifum Gaullista. Viðleitni Giscards í þessa átt hlýtur að vera frumskilyrði þess að hann nái aftur kjöri 1981 og má fullvíst telja að Gaullistar muni reyna að hindra slíka framvindu meö oddi og egg. Tilboö Giscards til Fabres er ótvírætt merki þess að forsetinn hefur þegar færzt í biðilsbuxurnar, þrátt fyrir að vinstri róttæklingar hafi aöeins yfir tíu þingsætum að ráöa. Jafnvœgisþraut Ljóst er því aö erfið jafnvægisþraut bíður Giscards. Hann veröur á einhvern hátt að lokka til sín fylgi jafnaöarmanna og róttæklinga án þess að fyrta sína eigin stuðningsmenn. Hvort Gaullistar Ijá honum lið sitt eöa ekki veitur ekki aöeins á stimamýkt hans í garð hins framagjarna foringja þeirra, Chiracs, heldur einnig á auösýndri lotningu hans fyrir hefðbundnum hugsjónum flokksins. Umfram allt verður hann að leggja áherzlu á „þjóðlegt sjálfstæði“, „sterkt ríki“ og „þátttöku lýðsins“. Vert er að gaumgæfa einnig aö örlög jafnaðarmanna kunna að ráöast af herbrögðum Giscards. Fylgdi hann eftir raunverulegri umbótaáætlun og bein- skeyttari atvinnumálastefnu en tíðkazt hefur til þessa í krafti opinberra útlána og fjárfestinga, gæti svo farið að jafnaðar- menn misstu ekki aðeins vænan spón úr aski sínum heldur kynni það og að kynda frekar undir ófriðarbálinu innan flokksfor- ystunnar. Einkum er í þessu efni átt við togstreytu þriggja flokkshólfa jafnaöar- manna, þeirra, er kjósa aö vera óháöir, hvatamenn bandalags við kommúnista og loks þeirra er gera sér dælt við hugmyndir um ferkst „þriöja afl“ í frönskum stjórn- málum. Giscard dreymir um að stjórna frá miðju. En þaö, sem einkum stendur framkvæmd draumsins fyrir þrifum er ekki fyrst og fremst dáðleysi hans sjálfs heldur sú þráláta staðreynd franskrar stjórn- málasögu að miðjan sjálf er klofin. Annar parturinn, jafnaðarmenn, huggur á djúp- tæka endurskipan hins franska þjóðfélags í því skyni aö rétta viö hlut þeirra, sem verið hafa hornreka í tuttugu ára valdaferli Gaullista. Hinn parturinn, Giscard og nótar hans, er í eðli sínu rammíhaldssam- ur og jafnframt órofa hluti ríkjandi forréttindakerfis. Giscard á síður en svo áhlaupaverk fyrir höndum. Til að sjá framtíð sinni borgið á forsetastóli og tryggja að friður haldist til aö reisa efnahag landsins úr flagi nægir honum ekki að sitja auðum höndum. Hann verður að efla framtakssama miðfylkingu, sem hvort tveggja hrífur núverandi bandamenn og tortryggna andstæöinga. Sjálfsöruggur í fyrsta sinn hefur Giscard nú þeytt herlúðurinn. Vandinn er sá aö hann mun þurfa aö ganga harðar eftir en þó aðgæta að brjóta engar brýr að baki sér. Hvort sem bragur eða vonbrigði verða að næsta skrefi forsetans er víst að fylgzt veröur með því af athygli. Einkum veröur gaumur að því gefinn hvort Giscard muni takast að glæöa þá lýðræðislegu nútímaímynd menntaðs einvalds serh djarfaði fyrir á sumrinu. — gp. Stuðzt við „Die Zeit“, „The Economist" og Reuter. ‘Giscard d’Estaing — Sigur hans mátti frekar þakka sundrungu vinstri manna en herbragðafræði hans sjálfs.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.