Morgunblaðið - 10.12.1978, Blaðsíða 14

62
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. DESEMBER 1978
Sherlock Holmes
í heildarútgáfu
SÖGUSAFN heimilanna
hefur hafið heildarútgáfu á
sögum og ævintýrum
Sherlock Holmes eftir Arthur
Conan Doyle.
Á kápusíðu segir m.a.:
„Ohætt er að fullyrða að ein
þekktasta sögupersóna leyni-
lögreglubókmenntanna er
Sherlock Holmes eftir A.
Cohan Doyle. Gáfum, skarp-
skyggni, stálminni, þolinmæði
og réttlætiskennd þessa óvið-
jafnanlega leynilögreglukappa
er viðbrugðið. Sherlock
Holmes hefur verið
átrúnaðargoð milljóna manna
um heim allan, frá því fyrstu
ævintýri hans byrjuðu að
koma nokkru fyrir aldamótin
og er enn þann dag í dag.“
I þessu fyrsta bindi eru
tvær langar sögur, „Réttlát
hefnd“ og „Týndi fjársjóður-
inn“. — Þýðendur eru Helgi
Sæmundsson og Jón Sigurðs-
son.

Gerirþúþér
grein fyrir hve
réttur bakgrunnur
er mikilvægur?
Þarftu ekkiaö
endumýja bakgrunn
heimiiisins
lýrír hátíðar?
i Slippfélagið íReykjavík hf
Málningarverksmiðjan Dugguvogi
Sími33433
Anna Bjarnadóttir skrifar frá Svíþjóð:
FIMM Nóbelsverðlaun verða
afhent í dag við hátfðlega
athöfn í Konserthúsinu í
Stokkhólmi, en í dag eru 82
ár liðin frá því, að Alfred
Nobel lézt í San ffemo á
Ítalíu. Alfred Nobel var
ókvæntur og barnlaus, en
mjög efnaður, og ákvað í
erfðaskrá sinni, sem hann
skrifaði í París árið 1895, að
árstekjunum af eignum hans
ætti að skipta f fimm jafna
hluta og veita sem verðlaun
„þeim sem á síðastliðnu ári
hafa unnið mannkyninu mest
gagn.“
Nóbelsstofnunin sér um
eignir Nobels, sem voru 32
millj. s.kr. eða 457 millj. kr. á
núverandi gengi, þegar hann
lézt,'Nóbelsverðlaunin í ár
eru 725.000. s.kr. í hverri
grein, en auk þess fá verð-
Alfred Nobel
og Nóbels-
verðlaunin
launahafarnir heiðursskjal
og gullpening fyrir störf sín.
Alfred Nobel fæddist í
Svíþjóð árið 1833, en fluttist
níu ára gamall til Rússlands.
Hann ferðaðist víða um
Evrópu og stundaði nám í
efnafræði. Auð sinn átti hann
að þakka uppfinningu sinni á
dýnamíti, sem kom að góðum
notum í þeirri iðnbyltingu,
sem þá var hafin. Alfred
Nobel las, talaði og skrifaði
fimm tungumál, en þær
greinar, sem verðlaun hans
eru veitt í, bera vitni um
helztu áhugamál hans.
Eðlisfræði og efnafræði
þekkti hann bezt og bjóst við
miklum framförum í þessum
greinum í framtíðinni. Hann
var heilsuveill allt sitt líf og
hafði því mikinn áhuga á
rannsóknum í læknisfræði og
hafði jafnvel kenningar
sjálfur, sem síðar hlutu al-
menna viðurkenningu. Hann
las mjög mikið af bókmennt-
um á þeim tungumálum, sem
hann var sérstaklega hrifinn
af, meðal þeirra var sænska
skáldkonan Selma Lagerlöf,
sem fékk bókmenntaverðlaun
Nobels árið 1909. Friðarverð-
launin eru veitt vegna sér-
staks áhuga Nobels á friði í
heiminum og skilningi hans á
þörf fyrir friðarumræður og
samstarf. Nobelsverðlaunin í
hagfræði voru fyrst veitt árið
1968, en sænski seðlabankinn
stofnaði til þeirra með sjóði,
sem er í vörzlu Nobels-
stofnunarinnar.
Val verðlaunahafanna er í
höndum fimm nefnda, sem
starfa hver á sínu sviði. Þeim
berast uppástungur um verð-
launahafa víðs vegar að fyrir
1. febrúar ár hvert, en vinna
síðan úr þeim og tilkynna
niðurstöður sínar um mánaða-
mótin október/ nóvember. Að
þessu sinni skiptast Nobels-
verðlaunin milli 11 manna
alls.
Verðlaunin í eðlisfræði
skiptast milli Rússans Peter
Leonidevitch Kapitsa, sem er
84 ára gamall og fær helming
verðlaunanna fyrir starf sitt á
sviði lághitaeðlisfræði, og
Bandaríkjamannanna Arno A.
Penzias, 45 ára og Robert W.
Wilson, 42 ára, sem báðir
starfa hjá Bell-símafélaginu í
New Jersey. Þeir fá helming
verðlaunanna saman fyrir
uppgötvun þeirra á örbylgjum
í himinhvolfinu. Sjö vísinda-
menn frá Bell-símafélaginu
hafa áður fengið Nobelsverð-
laun, en viss hundraðshluti af
kostnaði hvers símtals í
Bandaríkjunum fer til vís-
indalegra rannsóknarstarfa.
Bretinn Peter Mitchell fær
verðlaunin í efnafræði fyrir að
stuðla að skilningi á líffræði-
legum orkutilflutningi. Mitch-
ell er 58 ára og mjög efnaður.
Fyrir nokkrum árum keypti
hann höllina Glynn í Corn-
wall, þar sem hann hefur nú
eigin rannsóknarstofnun. Að
undanförnu hefur hugur hans
hneigzt í átt að félagsfræði og
nú vinnur hann að rannsókn-
um á árásarhneigð mann-
skepnunnar.
Verðlaunin í læknisfræði
skiptast á milli þriggja að
þessu sinni. Svisslendingurinn
Werner Arber, 49 ára, og
Bandaríkjamennirnir Daniel
Nathans, 50 ára, og Hamilton
0. Smith, 47 ára, fá verðlaunin
fyrir uppfinningar sínar á
vissum hvötum og notkun
þeirra í sameindaerfðafræði.
Isaac Bashevis Singer, 74
ára Bandaríkjamaður, sem
skrifar á jiddisku, fær bók-
menntaverðlaunin fyrir frá-
sagnarlist sína, sem á rætur í
pólskri Gyðingamenningu og
sýnir aðstæður mannanná
ljóslifandi. Verðlaunin í hag-
fræði fær Bandaríkjamaður-
inn Herbert A. Simon, 62 ára,
fyrir rannsóknir sínár á
ákvarðanatöku fyrirtækja.
Simon er prófessor í tölvu- og
sálfræði og er þetta í fyrsta
skipti.sem verðlaunin í hag-
fræði eru ekki veitt hagfræð-
ingi í venjulegasta skilningi
þess orðs. .
Friðarverðlaun Nobels eru
afhent í Ósló. Þau falla í hlut
Anwar Sadats Egyptalands-
forseta, og Menachem Begin,
forsætisráðherra ísraels, fyrir
friðarviðræður þeirra um
löndin fyrir botni Miðjarðar-
hafs. Fjórir verðlaunahafanna
að þessu sinni, þeir Nathans,
Penzias, Singer og Begin, eru
Gyðingar. Þetta er svipað
hlutfall og áður hefur verið, en
síðan heimsstyrjöldinni síðari
lauk hafa ávallt um 30%
verðlaunahafanna verið Gyð-
ingar.