Morgunblaðið - 18.02.1979, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. FEBRÚAR 1979
Teng í hópi æðstu valdamanna Kínverja. Hua formaður er lengst til vinstri og Yeh marskálkur hjá honum. Til hægri við Teng eru Li og Wang, fyrrverandi
lífvörður Maos.
Sættast Rússar
og Kínverjar
Carter forseti greip inn í valdabaráttuna í Peking í desember til að hjálpa þeim forystumönnum, sem hann telur vinveittari
Bandaríkjunum.
Nokkrir sérfræðingar bandarísku ríkisstjórnarinnar höfðu komizt að þeirri niðurstöðu, að Teng hefði hvatt samstarfsmenn
sína til að flýta fyrir því að eðlileg samskipti tækjust við Bandaríkin, en mætt sterkri andstöðu í nokkrum málum í desember á
fundi æðstu foringja flokksins, sem hafði dregizt á langinn og staðið í nokkra mánuði. Háttsettir starfsmenn í Hvíta húsinu
hafa síðan sagt, að ein af ástæðunum til þess að Carter ákvað að gera skjótar ráðstafanir til að flýta fyrir eðlilegu sambandi
hafi verið sú, að hann hafi viljað sýna að hann styddi Teng. Af þessu stafar tilslökunin í Taiwanmálinu, sem varð til þess að
Carter stóð berskjaldaður fyrir ásökunum um, að hann væri að gefa gamlan bandamann Bandaríkjanna upp á bátinn.
Stjórnin hafði áhyggjur af þeim möguleika, að stigin yrðu skref í átt til sátta milli Kínverja og Rússa, ef sú stefna Tengs að
friðmælast við vestræn ríki yrði fyrir áfalli í Peking. „Við höfðum ekki um þann kost að velja að haga seglum eftir vindi," segir
embættismaður stjórnarinnar. „Við höfðum um þá kosti að velja að stíga skref fram á við eða láta tækifærið ganga okkur úr
greipum." Starfsmaður landvarnaráðuneytisins sagði fréttamanni, að erfiðara hefði reynzt að koma til leiðar eðlilegri sambúð
einhvern tíma síðar meir, ef sambúð Kínverja við Rússa hefði breytzt til batnaðar. Harold Brown landvarnaráðherra sagði
Washington Post, að það væri „mjög mikilvægt fyrir okkur að Rússum takist ekki að einbeita öllum pólitískum og
hernaðarlegum mætti sínum á einum stað.“ Hann átti við möguleikann á sáttum við Kínverja, sem kynni að gera Rússum kleift
að flytja herafla sinn frá landamærum Kína og Sovétríkjanna til vígstöðva NATO.
Horfurnar á sáttum Kínverja
og Rússa eru nærtækari en þær
hafa verið um langt skeið, og það
er vafasamt að Bandaríkin geti
mikið gert til að koma í veg fyrir
það. Báðar fylkingarnar, sem
deila í æðstu forystu Kínverja,
eru nú hlynntar eðlilegum sam-
skiptum við Rússa, þótt þær
greini á um baráttuaðferðir.
Teng vill efla efnahagsleg og
hernaðarleg samskipti við vest-
ræn ríki til þess að gera Kína
öflugra. Hann telur, að ef Kína
sé eflt með þessum hætti geti
Kínverjar komizt að hagstæðari
samningum við Rússa en nú.
Andstæðingar hans úr röðum
maoista mótmæla þeim kostnaði,
sem þessi stefna hefur í för með
sér. Þeir halda því fram, að örar
nútímabreytingar í efnahagslífi
Kína, sem stefna Tengs krefst,
fjarlægi þjóðina frá hugsjón
Maos um kommúnistískt þjóð-
félag og færi hana í átt til
endurreisnar kapitalisma.
Áætlunin um nútímabreytingar
krefst þess, að Kínverjar einbeiti
kröftunum að efnahagsþróun, og
þess vegna leitar Teng eftir
sáttum við Rússa, því að þar með
lækkaði það háa hlutfall auð-
linda Kínverja, sem fara til
landvarna nú, og þeim fjármun-
um væri hægt að beina annað.
Maoistar halda því fram, að
hægt væri að hægja verulega á
þeirri stefnu Tengs að gera Kína
að nútímaríki, ef Kínverjar
kæmust að skjótu samkomulagi Teng með Carter í Washington.
við Rússa. Slíku samkomulagi
gætu þeir náð með því að flytja á
brott hir» geysifjölmennu heri,
sem Kínverjar hafa stillt upp
meðfram 6.500 metra löngum
landamærum Kína og Sovét-
ríkjanna. Þetta hefur orðið til
þess, að Rússar hafa orðið að
koma sér upp miklu öflugra
herliði sín megin landamæranna.
Sú gagnkvæma ógnun, sem staf-
ar af tilveru þessara herja,
tryggir áframhald deilu Kínverja
og Rússa.
Maoistar telja, að ef Kínverjar
hörfuðu mundu Rússar hörfa
líka. Þeir telja, að gagnkvæmur
brottflutningur gæti orðið hluti
samkomulags, sem gerði það að
verkum að Kínverjar þyrftu ekki
að halda áfram að verja geysileg-
um upphæðum af takmörkuðum
þjóðartekjum til landvarna. Þar
með yrði ekki nauðsynlegt að
koma nútímabreytingum með
vestrænu sniði til leiðar á eins
skömmum tíma og Teng segir að
sé nauðsynlegt vegna nauðsynjar
þess að byggja upp sterkan her-
afla, sem gæti skákað Rússum.
Mörg þessi rök hafa komið
fram milli línanna í kínverskum
blaðagreinum, sem ýmsar
fylkingar innan valdaforystunn-
ar hafa notað til að koma sjónar-
miðum sínum á framfæri.
Síðasta greinin af þessu tagi
birtist í Peking fjórum dögum
eftir að tilkynnt var að sam-
skiptin við Bandaríkin yrðu færð
í eðlilegt horf, og hún sýndi að
fjörugar umræður fara fram í
valdaforystunni um möguleikann
á brottflutningi frá sovézku
landamærunum.
í greininni er gerð úttekt á
hernaðarmikilvægi Sinkiang,
geysistórs eyðimerkur- og fjalla-
svæðis meðfram stórum hluta
sovézku landamæranna, þar sem
nú er hálfrar milljónar manna
kínverskt setulið. Dagblaðið
Kwangming, sem er nátengt
valdaklíku Tengs, talar um
„kröfur um að herlið verði kallað
burt frá Sinkiang." Það segir, að
þeir sem geri slíkar kröfur geri
sig seka um „þjóðarsvik". Það
eignar þeim þá skoðun, að lítill
skaði væri skeður „byggingu
þjóðfélagsins" þótt Sinkiang yrði
„yfirgefið" og látið Rússum eftir,
þar sem þetta landsvæði hafi
tiltölulega litla þýðingu.
Dulmálið, sem kínverska
valdaforystan notar í rökræðum
sínum, krefst þess að þeir dulbúi
þær sem, sagnfræðilegar um-
ræður. Kwangmingdagblaðið