Morgunblaðið - 15.06.1979, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. JÚNÍ1979
19
Páll Geir Þorbergsson
Eftirmáli við eftirmœU
Fréttin um hægt andlát Páls
barst mér af vörum konu hans
Önnu í kirkju hjá syni þeirra, séra
Árna, þar sem fjölskyldan sótti
styrk og andlega hressingu gagn-
vart þeirri áraun, sem ástvina-
missir ætíð er. Voru þessar kring-
umstæður einkennandi fyrir líf
þessarar ágætu fjölskyidu. Mér
var af ýmsum ástæðum að síðbún-
aði að mæla eftir Pál, meðal
annars af skyldum hestamannsins
við ferfætta vini sína, sem Páll
mundi manna best skilja. Enda
þótt hinir mætustu menn og vinir
mínir hafi þegar mælt með ágæt-
um eftir Pál, hrannast svo margt
upp úr sjóði minninganna, von-
andi fyrirgefst mér að bæta
nokkrum eftirmála þar við.
Þegar maður hefur lifað langa
og farsæla ævi, svo sem Páli
auðnaðist, er fráfall hans ekki
harmaefni heldur ljúfsár kveðju-
stund og um leið tilefni til að
vinna opnum augum úr þeim
merka efnivið, sem lífsbraut
mannsins hefur verið og skaphöfn
hans öll, hvernig hann tók eggjun
og erfiðleikum og brást við í blíðu
og stríðu. Ráðandi þættir í upplagi
Páls voru kjarkur og kraftur í ætt
við Bjart í Sumarhúsum, ásamt
fjörlegri og nokkuð kaldhamraðri
kímni, sem ætíð var með í för og
létti lausn alls vanda. Viðhorf
Páls til mannlífs og þjóðmála
höfðuðu til festu og stöðugleika og
mátti hann teljast praktiskur
íhaldsmaður að eðlisfari. En hon-
um var jafn sýnt um framfarir,
einkum í verklegum efnum og
aðbúnaði fólks, og var ómyrkur í
máli um hvers konar afturúr-
kreisting og molbúahátt. í öllu
þessu birtist rík hneigð til þess að
búa sem best í haginn fyrir eftir-
komendur, og gagnvart börnum og
ungviði komu best fram hinir
blíðu eðlisþættir, sem hann flíkaði
annars lítt. Fjarri var honum allt
pjatt og fölsk fremd, enda mat
hann meira trausta verkmenn en
orðagjálfursmenn á opinberum
vettvangi. Sem verkstjóri mátti
hann glöggt vita hvað dugði.
Fyrir 37 árum stöðvaðist rútan
við litla melflöt hjá Rauðkolls-
stöðum á Snæfellsnesi, og út í
bjartan vordaginn skoppaði ungur
hnokki með föla og nokkuð upp-
hafna KFUM ásjónu og að því er
virtist meðfæddan vandlætinga-
svip, en þó eilítið ertinn undir
niðri, en það er fósturstig mikillar
kímnigáfu hjá strákum. Þar var
þá kominn Árni Pálsson, dóttur-
sonur þjóðsagnaklerksins nafna
síns Þórarinssonar, að taka þátt í
striti vegavinnumanna þar um
slóðir á þessu blessaða sumri
tveggja kosninga með sálmabók-
um og síldarmjöli að sögn. Grun-
aði þá fáa, að þar væri á ferð
væntanlegur sálnahirðir byggðar-
lagsins og sjaldgæflega hluttekn-
ingarsamur sálusorgari í blíðu og
stríðu, þótt enginn vissi að heldur,
hvað annað væri við hann að gera.
Kom brátt í ljós, að nýfengin
vinátta okkar var í raun arftekin
og ættlæg, og var svo um haustið
innsigluð af sameiginlegum skóla-
félaga og vini, svo sem fram er
komið í eftirmælum frá hans
hendi.
Þá um sumarið bar fundum
mínum einnig fyrst saman við Pál
og Önnu að Stóra Hrauni, en þar
bjó þá Þórarinn bróðir hennar og
Rósa með sinn fríða dætrahóp.
Þangað flykktist fjölskyldan oft á
sumrin, og var þá góður gleðskap-
ur í ranni með sætlegum söng og
spili. Þeir einir skilja, sem reynt
hafa, hvílík himindýrð getur hvílt
yfir Snæfellsnesinu og sólgylltum
Flóanum á heiðríkum sumar-
kvöldum. Stóra Hraun, fjarri al-
faraleið niður við ströndina, með
Eldborgina, hraunið og kjarrið á
aðra hönd, en Haffjarðará á hina,
og nógu langt út úr fjallfaðminum
til að standa auglitis við sjálfan
jöfurinn, Snæfellsjökul, hvílir í
dýrðinni miðri eins og nafli
heimsins og kraftskaut. „Nú vagga
sér bárur í vestanblæ“ var hvergi
sungið af meiri tilfinningu.
Kynslóðinni áður var þarna
annar fríður dætrahópur, ásamt
nokkru minni hópi vænlegra sona.
„Dætur mínar runnu út eins og
heitar bollur. Aa, elskan mín,
þetta þótti svo gott hold“ — er
haft eftir séra Árna. Skýringar
voru ætíð á takteinum á öllum
mannlífsins fyrirbærum, og ekki
ævinlega af andlega taginu, því að
þótt sú væri uppistaðan, kom hún
skýrar fram, væri ívafið veráld-
legt og sjálf syndin í sjónmáli. Það
var þá að vonum, að bústjórinn
prófastsins héldi einni af þessum
heitu bollum fyrir sig, en léti hana
ekki lenda í lakari höndum.
Eftir nokkur búskaparár á
Stóra Hrauni lá leiðin suður með
eldri börnin Elísabet og Árna, en
Bjarni bættist þar í hópinn. Sýndi
Páll brátt, hver töggur var í
honum og framaðist af smíða-
vinnu til verkstjóra. Á lýsisstöð-
ina til hans kom ég aðeins einu
sinni eða tvisvar, en nóg til að sjá,
að þar ríkti regla, myndarskapur
og snyrtimennska samfara mann-
legu og glettnu viðhorfi til verk-
Guðjón FinnurHar-
aldsson -Minning
Fæddur 8. október 1977.
Dáinn 9. júní 1979.
Vertu sæl vor litla hvíta lilja,
Lögð í jörð með himnaföður vilja,
leyst frá lífi nauða,
Ijúf «k björt í dauða,
lést þú eftir litla rúmið auða.
Mig langaði að skrifa nokkrar
línur um lítinn frænda minn son
Ástu Benediktsdóttur og Haraldar
Guðjóns Samúelssonar, sem lést
skyndilega af völdum heilahimnu-
bólgu. Við trúum því ekki, ég og
dætur mínar, því það er svo stutt
síðan við sáum hann, kátan og
skemmtilegan, og lék hann á alls
oddi. Gaman var þá að heyra hann
reyna að tala, og sögðum við að
hann yrði nú fljótur til, svo
áhugasamur, sem hann var um
allt, er gerðist í kringum hann, og
vildi taka þátt 1 öllu. Síkvikur og
lifandi dansaði hann fyrir okkur,
og lék við hvern sinn fingur. En
hvernig má það vera að dásamleg-
ur drengur hverfur svo skyndilega
frá okkur, þegar lífið blasir við?
Við því eigum við ekkert svar. Ég
er viss um, að þótt lítill væri,
skilur hann mikið eftir í hugum
okkar allra, sem þekktum hann.
Guð veiti foreldrum hans og
systkinum styrk og blessun á
erfiðri stundu.
Við sendum þeim og öðrum
ættingjum okkar innilegustu sam-
úðarkveðjiir.
Steinunn J. Pálsdóttir.
stjórnar. Páll og Anna komu sér
vel fyrir að Mánagötu 16, ætluðu
sjálfum sér hóflegt rými og höfðu
herbergi fyrir börnin í kjallaran-
um og aukaíbúð til að leigja út og
hleypa búskap barnanna af
stokkunum, þá þau komust á legg.
Frjálsræði barnanna og vina
þeirra þarna var mikið, og þau
lærðu að stjórna sér sjálf. Þó var
stundum stungið haus um gætt og
hastað á til að lægja öldurnar:
„Þið eruð kannske of gáfaðir til að
þurfa að lesa, en hann Árni minn
þarf að lesa“. Þarna var kjörið
félagsheimili Splæsfélagsins okk-
ar Hreggviðs og Árna, auk þess
sem heimilið sjálft stóð okkur
galopið eins og öllum, sem því
tengdust tryggðaböndum. Að öðru
leyti settu búhyggindin svip sinn á
þennan ágæta kjallara. „Páll
tengdasonur minn á kjallara, þar
sem hann birgir sig upp með mat
fyrir veturinn eða árið, slátur á
haustin, fisk á vertíðinni, fugl á
sumrin, hvaðeina þegar hagstæð-
ast er“ — er haft eftir séra Árna.
Veraldargengi Páls spannst inn
í þjóðfélagsumræðu okkar Árna,
þar sem ég var þá málsvari rót-
tækninnar en hann hins ríkjandi
skipulags, en nú mun það mjög
hafa jafnast, ef ekki snúist við.
Tók Árni föður sinn sem dæmi
opinna möguleika alþýðumanns-
ins í frjálsu markaðskerfi, þar
sem hann, bóndasonur og almenn-
ur verkamaður, hafi framast af
dugnaði sínum og ráðdeild og ætti
nú bæði hús og bíl. Sá ég síðar, að
Árni hafði alveg rétt fyrir sér, að
ýmsu viðbættu, sem koma þarf til
skjalanna, en óþarft mun að taka
fram, að umræður sem þessar
voru meðfram iðkaðar sem sport,
ekki sízt af Árna hálfu.
Páll var af styrkum stofnum, þ.
á m. af Skildinganesætt, en við
það að vígjast Önnu tengdist Páll
einni sérstæðustu fjölskyldu á
landi hér, Stórahraunsfjölskyld-
unni. Þessi fjörmikla, fjölgáfaða
og marglynda fjölskylda hefur
ofið sinn lífsvef með sérstæðum og
þó næsta mannlegum hætti. Sam-
úð og samheldni eru ráðandi og
spurnir tíðar og nánar af náung-
anum, allt atferli mælt við háleit-
an siðgæðiskvarða, andstæður
hins andlega og veraldlega skarpt
mótaðar. Heimili þeirra Páls og
Önnu var mikil miðstöð lífshrær-
inga og lífstjáningar þessa fólks.
Stundum fannst manni Páll eins
og kímileitur áhorfandi að til-
tækjum þess, en í hörpu hans voru
bæði strengir, sem hljómuðu með,
og aðrir sem hljómuðu á móti til
jafnvægis. Raunsæi hans og stað-
festa voru akkeri í samskiptum
þessa listhneigða og tilfinninga-
næma fólks, en Anna stóð jafnan
á hæsta sjónarhól siðgæðis og
andlegra viðhorfa og var aldrei í
vafa um, hvort hún vildi sína
nánustu þessa heims eða annars
að tiltölu við heill eða háska á
sálunni.
Páll var gleðimaður og þau hjón
bæði og veittu vel. Ekki verður
annað sagt en hann hafi kunnað
vel með vín að fara, haft það á
valdi sínu fremur en hið gagn-
stæða, þótt ef til vill stæðist ekki
fullt mál á hinn háa siðgæðis-
kvarða konu hans. Þegar eitt sinn
var haft á orði, að sonur hans hafi
kallað annan heiðursmann pabba
til að bjarga honum úr klóm
laganna varða, stóð ekki á and-
svari Páls: „Þarf að vera að bendla
mig við öll fyllerí í bænum?"
Annað dæmi um úrvinnslu lífs-
reynslunnar í hátt við andleg
viðhorf stendur í sambandi við
hina annáluðu hestamennsku Páls
og er frá séra Árna sjáifum: „Mér
sinnaðist við Pál, tengdason minn,
og hann datt af baki og fótbrotn-
aði. Aa — elskan mín, ég hugsa
svo sterkt, ég má ekki reiðast".
Hugmyndir um andlegan kraft og
siðferðilega ábyrgð héldust í
hendur. Allt er hér tilfært eftir
minni og er kannske ekki
nákvæmlega satt, „en gæti verið
satt“:
Páll hélt nánu sambandi við
sveitina sína, enda átti hann þar
systkini sín og aðra nána vanda-
menn og síðar sonarfjölskyldu á
sömu slóðum. Þar var líf hans og
yndi, glóð bóndans hafði aldrei
kulnað í brjósti hans, þótt hann
gerðist bæjarmaður. Glettni hans
kom fram í þessu sem öðru. Ekki
var hann aðeins spurull um ár-
ferði og fénaðarhöld, heldur gat
hann átt það til að hreyfa ímynd-
uðum kaupum á hrossi eða kvígu
til þess að gefa gömlum sveitung-
um sínum hugsunarfóður gegnum
sveitasímann og góðri sögu færi á
að komast á kreik.
Sögur og minningar af þessu
fólki gætu fylit bækur — og hafa
raunar þegar fyllt bækur — en hér
verður að láta staðar numið að
sinni. Mikill söknuður er að Páli,
en við getum ekki ætlast til þess
af forsjóninni að láta hann lengur
á meðal vor. Hann hefur skilað
arfi sínum heilum í höfn. Samhent
hafa þau hjónin verið slíkir
uppalendur, að þau hafa alið upp
fyrirmyndar uppalendur í starfi
svo sem í einkalífi. Blessuð veri
minning Páls og allur hans arfur,
eftirkomendur og aðstandendur.
Bjarni Bragi Jónsson.
'Emm

HHHMKí

... eða spennandi ísiéttir
i
beint ur pakkanum...