Morgunblaðið - 24.06.1979, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. JÚNÍ1979
Punktar úr KínaferðlV — Eftir Þorbjörn Guðmundsson
Við höíðum verið tvo daga í
Peking. Einhvern veginn fannst
mér við vera í úthverfi borgar-
innar og aka ekki um annað en
úthverfi í skoðunarferðum okk-
ar. Þó fékk ég þetta dæmi ekki til
þess að ganga upp, þar sem
Peking-hótelið stendur við mikla
breiðgötu og Torg hins himneska
friðar var skammt undan. Og
næsta þvergata reyndist löng og
mikil verzlunargata með iðandi
mannlífi. Þar var „Dagblað al-
þýðunnar“ m.a. til húsa.
Jafnrétti
kynjanna
léttstígar eftir götunum með áber-
andi reisn og fléttur niður á axlir?
Hvað býr þessu fólki í brjósti?
En hitt held ég að sé nokkuð á
hreinu, að allt menntakerfið mið-
ast við það þjóðskipulag, sem í
landinu ríkir.
Pólitfekt uppeldi
í nýlegri frétt frá Xinhua-frétt-
astofunni kínversku segir að í
forsíðugrein í „Dagblaði alþýð-
unnar" hafi verið lögð áherzla á að
efla þyrfti hugmyndafræðilegt og
pólitískt starf méðal barna og
ungs fólks í skólum landsins. I
greininni segir, að æska Kína
leggi nú meiri rækt við námið en
Svipmót byrjað
að breytast
Ekki svo að skilja að stór- íslcnzku ferðalangarnir ásamt fylg'darmönnum á eyju í Vesturvatni.
byggingar séu ekki byrjaðar að
setja svipmót á byggðina, en mikið
þarf til í milljónaborg. Nokkuð er
um að stórhýsin beri keim af
vestrænum „kössum“, en það á
ekki við um þau öll, t.d. „Vináttu-
hótelið", sem er falleg bygging þar
Dýrð sé að eilífu
sem hinn gamli austurlenzki stíll
fær að halda sér.
I íbúðarhverfum borgarinnar
eru vel mannhæðarháar girðingar
úr tré meðfram götunum, en húsin
þar fyrir innan. Sér aðeins á þök
þeirra. Flest munu þau hlaðin úr
múrsteini. Við kynntumst ekk
mannlífinu þar innan veggja, en
þessar girðingar hljóta að skipta
borginni í mörg smærri samfélög.
Ég hafði orð á því við túlkinn,
að ég hefði búizt við fleiri stórhýs-
um í borginni. Honum fannst það
undarlegt, benti á þau, sem nálæg-
ustu voru, og sagði: „En hafðu
bara í huga, að öll þessi hús hafa
verið reist „eftir frelsun". Engin
slík voru til hér áður.“
Enginn vafi
á stórborg
Þótt Peking vefðist svolítið fyrir
mér sem milljónaborg, gerði
Shanghai það ekki. Þar hefur
vestrænna áhrifa gætt svo mjög
að maður kannaðist strax við
umhverfið, röð stórbygginga götu
eftir götu, líflega skreyttir búðar-
gluggar o.s.frv., en um umferðina
hef ég áður getið.
Kínverjum var mjög tamt að
tala um það, sem þeir ættu ógert
og þau vandamál, sem þeir ættu
við að stríða. í Shanghai voru þrjú
efst á blaði: samgönguvandamál,
húsnæðisvandamál og mengunar-
vandamál. Shanghai er mikil iðn-
aðarborg og samkvæmt áætlun
þeirra á að auka iðnað þar enn að
miklum mun. í borginni er fjöldi
verksmiðja. Við sjóndeildarhring
lagði svartan kolareyk til himins
úr reykháfum, sem tæplega urðu
greindir vegna fjarlægðar. Á leið
okkar um miðborgina gætti hans
þó ekki og mengun vegna bílaum-
ferðar er ekkert vandamál.
„Kaupmaðurinn
á horninu“
I Shanghai ókum við eftir
verzlunargötu í gömlu borgar-
hverfi. Þar voru húsin tveggja
hæða, verzlunin á neðri hæðinni,
en sýnilega íbúð fyrir ofan. „Þetta
hljóta að vera kaupmennirnir á
horninu, þeirra Shanghai-búa,“
hugsaði ég. — En hverjir eiga
þessar verzlanir? „Flestar þeirra
eru í eigu borgarinnar, en þó eru
margar þeirra reknar í samvinnu
við fyrri eigendur," var svarið.
Vonandi hafa þeir í Shanghai
sín „Torfusamtök", því hvílík eyði-
legging, ef þessi mannlega gata
yrði íbúðar-„kössum“ að bráð. Að
vísu þyrfti að snurfusa húsin eins
og „torfuna", en þau geymdust þó
komandi kynslóðum.
En eftir á að hyggja, hvað veit
ég um nema tugir, jafnvel hundr-
uð slíkra gatna séu í tugmilljóna-
borginni — svo þessi eina mætti
kannski missa sig.
I Canton greip mig einnig sú
tilfinning hversu glæsilegt yfir-
bragð borgin gæti fengið, ef húsin
væru „tekin í gegn“ og til dæmis
eytt á þau nokkrum smálestum af
málningu. En hjá Kínverjum fer
allt eftir áætlun, og hvar í verk-
efnaröðinni viðhald húsa er veit
ég ekki.
Buddha aðeins
augnayndi
Borgirnar Soochow og Hang-
schow koma ferðamanninum allt
öðru vísi fyrir sjónir. Þar er það
fyrst og fremst náttúrufegurðin
og garðarnir með ævafornum
listaverkum sem minnisstæðast
verður. Hangschow með Vestur-
vatni og umhverfi þess er þó alveg
sér á blaði. Engin furða þótt
Kínverjar kalli staðinn „Paradís á
jörð“.
Á báðum þessum stöðum vorum
við leidd í gömul Buddha-musteri,
sem nú eru að sjálfsögðu aflögð
sem slík, en eru til sýnis innlend-
um sem erlendum gestum. I þeim
voru risastór og skrautleg
Buddha-líkneski en auk þess
fjöldi minni líkneskja af guðinum,
öll með mismunandi andlistdrátt-
um. Skilst mér að menn hafi
tilbeðið þau til skiptis eða hver og
einn valið sér sinn Buddha.
En í dag er Buddha Kínverjum
aðeins augnayndi — og þó? Þarna
brann reykelsi á stalli. Hverjir
komu með það? „Eitthvað af fólk-
inu.“ Hvort Buddha-trú væri þá
enn við lýði í landinu? Nei, ekki
vildu túlkarnir samþykkja það, þó
gæti hugsazt að sumt gamalt fólk
héldi enn tryggð við guðinn. „En
ekki þeir yngri, nei alls ekki.“
reiknað var með að hún lyki á 5
árum með 8 stunda vinnutíma á
dag sex daga vikunnar.
Þá tók fílabeinsútskurðurinn
ekki síður langan tíma, enda um
mjög skrautlega muni að ræða.
Eitt af því vandasamasta er að
skera út kúlur hverja inni í
annarri. Það tekur einn mann 7
mánuði að ljúka við 32ja kúlna
hnött.
„Dagblað
Alþýðunnar“
„Dagblað alþýðunnar" er aðeins
sex síður að stærð, en gefið út í 6,3
Götumynd frá Canton.
milljónum eintaka. Þar af eru 1,8
milljón eintök prentuð í Peking,
en alls er blaðið prentað í 20
borgum. Til áskrifenda fer það í
pósti. Blaðið er allt handsett.
Kínverjar segja að leturtákn
þeirra geri mjög erfitt fyrir um
önnur vinnubrögð. Þegar við
heimsóttum blaðið voru þar 11
prentvélar í gangi, austur-þýzkar
frá 1952.
Blaðið er málgagn flokks-
stjórnarinnar, og í það fer enginn
stafur án þess að hafa gengið í
gegnum ákveðinn hreinsunareld.
Fer nokkuð eftir efni greinanna,
hve margir fjalla um þær, en um
stórpólitískt efni er ætíð fjallað á
æðstu stöðum.
,Ekki var að sjá að konur í Kína
þurfi að kvarta undan, að jafnrétti
kynjanna ríkti ekki þar í landi.
Karlar og konur unnu hlið við hlið
á ökrunum, í vegavinnu, bygging-
arvinnu, í verksmiðjum o.s.frv.
Eitt sinn sáum við t.d. stúlku
sveifla múrsteini með reku upp á
um 3ja metra húsvegg þar sem
önnur greip hann fimlega og kom
fyrir á sínum stað.
Þá var og jafnalgengt að konur
tækju á móti okkur og karlar,
þegar verksmiðjur eða vinnustaðir
voru heimsóttir. Virtust þær ekki
síður vera þar í fyrirsvari.
Te og aftur te
Það er erfitt að setja sig í
dómarasæti yfir Kínverjum eftir
fvo stutta heimsókn til landsins,
en eitt þori ég þó að fullyrða, þeir
eiga heimsmet í tedrykkju. Hvar
sem komið var, var alltaf byrjað á
að bjóða upp á te, þar sem menn
voru kynntir og rabbað saman
góða stund — og heimsókninni
lauk með sama hætti. Þegar komið
var upp í flugvél eða járnbrautar-
lest var þegar borið fram te. I
hótelherbergjunum er mikill hita-
brúsi með sjóðandi vatni og teblöð
í bollum, þannig að hvenær sem
er, er hægt að hella upp á.
Bílstjórarnir voru með hitabrúsa
og tebolla í „skottinu" og fengu sér
sopa oft þegar stanzað var. Lyftu-
vörðurinn var með sama útbúnað,
og margir gestir í óperunni í
Shanghai höfðu þennan guðaveig
með sér til hressingar.
„Heilaþvottur“
„Þú hefur verið heilaþveginn í
Kína.“ Það hef ég þó nokkrum
sinnum fengið að heyra. Kínverjar
eru frægir fyrir málastungur sín-
ar, sem læknar fólk sársaukalaust.
Og kannski ljúfmannleg fram-
koma þeirra nægi til heilaþvottar.
Hver veit?
Ég leyni því að minnsta kosti
ekki, að ég hreifst af fólkinu,
hispursleysi þess, látleysi og
borsmildi. Það sem þó fyrst og
fremst situr eftir er, að ég veit
núna, hve sáralítið ég veit um
þennan fimmtung jarðarbúa. —
Hvað veit ég um þúsundirnar, sem
líða framhjá á hjólunum sínum?
Eða t.d. stúlkurnar, sem ganga
Skrautlcgir fílabeinsmunir mynda ramma um Helga Ágústsson.
List og þolinmæði
Listiðnaður býr að aldagamalli
hefði í Kína. Við heimsóttum
fjórar verksmiðjur þar sem unnið
var við slíkt. Fór ekki á milli mála
að þar vann mikið hagleíksfólk
svo ekki sé sterkara til orða tekið.
Auk þess hlýtur það að búa yfir
mikilli þolinmæði. Við ísaum taka
margar myndirnar nokkra mánuði
og konu sáum við vinna að verk-
efni, sex samstæðum teppum, sem
Að vísu voru þarna allmörg
stórhýsi, eri af svölum hótelsins sá
vítt og breytt yfir borgina með
lágreistum húsum. Þetta var svo
ólíkt því, sem er í „hjarta" ann-
arra stórborga, sem ég hefi heim-
sótt, að ég lét blekkjast. Mér
fannst að ekki ætti að sjást nema í
næsta múrvegg. Þannig fer þegar
menn hafa fyrirfram steypt allt í
sama mót. En það mót á ekki við
um Peking.
hinum miMa leiðtoga.