Morgunblaðið - 10.02.1980, Blaðsíða 1

Sunnudagur
10. febr. 1980
„Upphaf þessa má raunverulega rekja til
Íieirra ára sem ég var við nám í Kennaraskóla
slands, en þar kviknaði hjá mér áhugi á
sálarfræði, einkum höfðu fyrirlestrar Brodda
Jóhannessonar og kynni mín af honum mikil
áhrif á mig, og er ég lauk námi í Kennaraskól-
anum ákvað ég að lesa meira í sálarfræði en
þar var kennt.“ — Sá sem þetta mælir er Jón
Ársæll Þórðarson, sem nýkominn er heim frá
Gambíu í Vestur-Afríku, en þar hefur hann
verið að viða að sér efni í ritgerð sem er hluti
af námi hans við Háskólann í Lundi. Þar sem
ekki er mjög algengt að íslendingar séu á ferð
í Afríku, báðum við Jón að segja nánar frá
þessu ferðalagi sínu og dvölinni í Gambíu, og
féllst hann á það, „þótt mér finnist að vísu
fullmikið af því að fólk komi fram í f jölmiðlum
og segi afrekasögur af sjálfu sér,“ eins og
hann orðaði það.
Rannsakar
galdramenn
Töírar í þágu landbúnaðar eru algengt
íyrirbrigði í Gambíu.
Híbýli manna úti í sveitunum eru gerð samkvæmt
aldagömlum venjum. úr hálmi. tágum og leir. Hér er
korngeymsla í þorpinu Albadarr. ílátin undir búrinu eru
til að mala korn í.
og áhrif þeirra í
Afríkurík-
inu Gambíu
Úr Kennó í
Háskólann
„Já, ég fór sem sagt úr mennta-
deild Kennaraskólans í Háskól-
ann,“ heldur Jón Ársæll áfram,
„og var þar í þrjú ár í sálarfræði,
sem þá var talin til heimspeki-
deildar. Þaðan lauk ég B.A. prófi í
sálarfræði, en las einnig sem
aukagreinar mannfræði og
afbrotafræði í félagsfræðideild.
Að námi loknu var ég orðinn
þreyttur á peningaleysinu, og fór
að vinna í tvö ár, og var þá
starfsmaður Ferðaskrifstofunnar
Sunnu á Mallorca og Kanaríeyj-
um. Sú reynsla var ágætur undir-
búningur að námi í klínískri
sálarfræði.
Framhaldsnám í
Lundi í Svíþjóð
Að liðnum þessum tveimur ár-
um fór ég síðan til Lundar í
Svíþjóð, og las þar „klíníska sálar-
fræði“, sem er tveggja ára nám.
Þar kviknaði fyrst áhugi minn á
því að fara til Vestur-Afríku, og
vinna að ritgerð þar, því með mér
á skólanum var nokkuð af fólki frá
Gambíu, sem ég kynntist.
Raunar var það svo að ég
kynntist og hafði mun meira
samband við útlendinga þarna við
skólann heldur en Svía, þó að
vitanlega hafi margir ágætir
Svíar verið þar samtíma mér.
Þetta fólk, sem var frá Gíneu og
Gambíu og fleiri Vestur-Afríku-
löndum, var oft að tala um það
sem þau kölluðu „marabouts", en
það þýðir nánast kennari, og mun
upphaflega hafa verið notað um
islamskan kennara. Þegar mú-
hammeðstrú eða Islam breiddist
út um Afríku blönduðust islamsk-
ir kennarar þeim galdramönnum
eða galdralæknum sem fyrir voru.
En múhammeðstrúin virðist hafa
verið það sveigjanleg gagnvart
þeim átrúnaði sem fyrir var að
fólk hefur haldið hluta af sínum
fyrri trúarbrögðum, eða þá að þau
hafa runnið saman við hinn nýja
síð. Utkoman hefur því orðið sú að
þeir galdramenn sem fyrir voru
hafa öðlast nýjan sess á gömlum
grunni með tilkomu hinnar nýju
trúar.
Þetta vakti allt saman forvitni
mína og áhuga, ekki hvað síst það
sem ung stúlka frá Gambíu sagði
mér, en hún var þá við nám í
Lundi. Hún var ættuð frá Gíneu,
og hafði farið þangað til að
grennslast fyrir um framtíð sína
hjá einum þessara „marabouts"
eða galdramanna. Sá spáði fyrir
um framtíð hennar, og sagði hún
að fram til þess dags hefði spá
hans ræst í öllum atriðum! — Allt
þetta varð til þess að ég ákvað að
fara til Afríku til að viða að mér
efni í ritgerðina, og þannig gat ég
um leið séð mig um í þessari
heimsálfu eins og ég hafði mikinn
áhuga á.
Raunar hafði ég, áður en þetta
kom til, þegar valið mér efni í
ritgerðina, en það var efni sem ég
gat unnið að hér heima. Ætlaði ég
Rætt
við
Jón
Ársæl
Þórð-
arson
BA í
sálar-
fræði
Kominn heim i
norðangarrann
og nepjuna; Jón
Arsæll Þórðar-
son nýkominn
heim frá Gamb-
íu.
Ljósm: Emilia B.
Björnsdóttir.
Vestur-
að fjalla um hvernig nýta mætti
sumarvinnu íslensks skólafólks á
betri hátt en nú er gert í skólun-
um. Auðvelt ætti að vera að tengja
skólana meira við atvinnulifið, og
þannig auka gildi sumarvinnunn-
ar fyrir bæði nemendur og þjóð-
félag.
Mér dettur til dæmis í hug í
þessu sambandi, að víða um land
hefur það tíðkast að gefa frí í
skólum í miklum aflahrotum. Nær
væri að „færa skólastofuna í
frystihúsin" ef svo má að orði
komast, og kenna nemendum þá
ýmislegt um atvinnulífið í leið-
inni.
En ég ákvað semsé að sleppa
þessu í bili, en fást í þess stað við
galdramenn í Gambíu!"
Var ekki leitað
langt yfir skammt?
— Hefði ekki verið unnt að
rannsaka galdra- og dulræn fyrir-
brigði hér á íslandi í stað þess að
fara alla leið suður til Afríku?
„Já, það kann ýmsum að þykja
einkennilegt, að Islendingar skuli
þurfa að fara út fyrir landstein-
ana til að fást við þess háttar
viðfangsefni! — En sannleikurinn
er sá, að ekki er hægt að gera hér
á landi hliðstæðar rannsóknir.
íslensku galdrakörlunum fer
hríðfækkandi, eða að minnsta
kosti er erfitt að finna þá í
SJÁ EINNIG BLS. 46
Jón Arsæll ásantt innfæddum kunningja sínum að leggja upp
veiðiferð.