Morgunblaðið - 10.02.1980, Blaðsíða 6

38
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. FEBRÚAR 1980
Streitan
ætlar æ
fleiri
lifandi
að drepa
HIÐ alvarlega nútímavanda-
mál — streitan — magnast
stöðugt, og verður sífellt fleir-
um ofviða í hinu daglega lífi,
hvort sér er í einkalífi í
skólum og einkum þá á vinnu-
stöðum. Streituþjakað fólk
verður oft líkamlega veikt eða
andlega sjúkt, sem er þó sýnu
alvarlegra.
Geðlæknar, er einkum fást
við geðsjúkdóma af félagsleg-
um toga, komu fyrir skömmu
saman til ráðstefnu í Heidel-
berg í Vestur-Þýzkalandi til
þess að fjalla um þessa þróun.
Þar skýrði brezkur geðlæknir,
Desmond Bennett að nafni, frá
helztu ástæðum þessara and-
legu og geðrænu truflana.
Streita á vinnustöðum virðist
magnast af ýmsum orsökum,
t.d. vegna aukinnar sjálf-
virkni, ópersónulegs umhverf-
is, hávaða á stórum skrifstof-
um, þar sem margir vinna í
sama sal, og loks vegna aukins
vinnuhraða.
Allir þessir þættir hafa
djúpstæð, sálræn áhrif á fólk,
og ennfremur langvarandi at-
vinnuleysi. Ótti manna við að
missa atvinnuna getur einnig
valdið mikilli streitu og and-
legri vanlíðan.
Af þessu leiðir að andlegu
og sálrænu heilbrigði verk-
smiðjufólks og skrifstofufólks
í Þýzkalandi er hætta búin.
Þar láta árlega um 23.000
manns af störfum fyrir aldur
fram vegna sálrænna vanda-
mála. Þau lýsa sér m.a. í
svefnleysi, þunglyndi og of-
skynjunum. Þetta er uggvæn-
lega há tala og bendir til þess
að ekki sé seinna vænna fyrir
lækna og geðlækna að velta
því fyrir sér, hvernig má bæta
umhverfi á vinnustöðum og
gera það manneskjulegra.
Vísindamennirnir á ráð-
stefnu þessari töldu það mjög
mikilvægt fyrir geðheilbrigði
einstaklings, að hann væri fær
um að sinna störfum og gæti
með réttu álitið sjálfan sig
þarfan þjóðfélagsþegn. And-
lega sjúkt fólk, sem enga
vinnu hefur, telur sér gjarnan
vera ofaukið. Meðferð þess
hlýtur því að miðast að því
umfram allt að koma því út í
atvinnulífið á nýjan leik.
- CHRISTA
ROSENBERGER
OFFITA/TANNSKEMMDIR
Sálrænt
fremur
en
sykurát
Sykurinn fær
mildari dóma
Venjulega er sagt að offita stafi
af of miklu sykuráti, en á ráð-
stefnu í Frankfurt í Þýzkalandi
fyrir skömmu kom fram það
sjónarmið, að hún stafaði fremur
af slæmum matarvenjum. Sagði
vísindamaðurinn Volker Pudel frá
Göttingen, að það væru fyrst og
fremst sálrænar orsakir, sem yllu
því, að fólk hlypi í spik. Engin
ráðstefnugesta mælti gegn því, að
ofneyzla á sykri gæti leitt til
offitu, en þeir töldu nauðsynlegt
að líta á fleiri hliðar málsins en
gert hefði verið.
Pudel taldi það ósvinnu hjá
foreldrum að banna börnum sæl-
gætisát. Gæti það leitt af sér
alvarlega árekstra og að sjálf-
sögðu yrðu börnin fyrir bragðið
ennþá sólgnari í sælgæti. Hann
sagði að mikil sykurneyzla ylli að
sjálfsögðu tannskemmdum en
gegn því væri hægt að bregðast
með aukinni tannhirðu. Hins veg-
ar sagði hann það hvergi vera
sannað að börn eða fullorðnir, sem
stríddu við offitu, væru óvenjum-
iklar sælgætisætur.
Bernhard Guggenheim frá
tannlæknadeild háskólans í Zur-
ich sagði að tannskemmdir færu
fremur eftir því, hversu oft fólk
borðaði sælgæti en hversu mikið
magn það léti ofan í sig. Það
skiptir afar litlu máli, hvort
maður borðar 30 grömm af sykri
eða 320, svo framarlega sem hann
er í fljótandi formi og er hluti af
aðalmáltíð dagsins. Ef hann borð-
ar hins vegar um 100 grömm af
sykri daglega á milli mála eru
mjög miklar líkur til tann-
skemmda.
Giinter Schlierf frá háskólanum
í Heidelberg gerði útdrátt úr
vísindalegum skrifum um sam-
band sykurneyzlu og hjartasjúk-
dóma. Sagði hann að samkvæmt
gildum upplýsingum, sem fyrir
lægju, væri engin ástæða til þess
að telja að óhófleg neyzla á sykri
leiddi til hjartabilunar.
Frá Síberíu
til fyrirheitna
landsins
Á árinu 1977 fluttust 25.000
manns, fólk af þýskum ættum, til
V-Þýskalands frá löndunum aust-
an járntjalds, einkum frá Póllandi
og Sovétríkjunum. Hér segir frá
þessu fólki kennari, sem hefur það
starf með höndum að búa það
undir lífsbaráttuna í nýjum heim-
kynnum.
Nemendurnir, sem allir voru frá
Sovétríkjunum, voru samankomn-
ir í skólastofunni fyrsta kennslu-
daginn. Þeir voru áhyggjufullir á
svip þegar ég gekk inn í stofuna og
út úr þreytulegum andlitunum
mátti lesa spurninguna sem öllum
var efst í huga: Við hverju er búist
af okkur?
Ég bað þá um skráningarnúmer
vinnumálaskrifstofunnar og
María Arnold, sem var efst á
listanum mínum, reis á fætur og
hneigði sig. María var 42 ára
gömul, eða svo sagði í þeim
plöggum, sem ég hafði undir
höndum, en hér hlaut að vera
einhver maðkur í mysunni því að
hún virtist ekki vera deginum
yngri en sextug.
Seinna sagði María mér frá lífi
sínu: „Við virðumst öll vera eldri
en við erum. Það er vegna erfiðis-
vinnunnar. í Síberíu urðum við að
fella trén með handsögum og klofa
snjóinn upp í mitti. Frostið var
langtímum saman 50 gráður á
celsíus og maturinn var lítill sem
enginn, nokkrar frosnar kartöflur
og rotinn fiskur var allt og sumt
sem við gátum gert okkur vonir
um. Við erum enda mörg mjög
magaveik."
Þessir þýsk-rússnesku nemend-
ur mínir eru nú að hefja níu
mánaða skólagöngu þar sem lögð
verður áhersla á að kenna þeim
eins mikla þýsku og mögulegt er.
Þessi hópur er þó aðeins lítið brot
af því þýskættaða fólki sem fékk
brottfararleyfi frá austantjalds-
löndunum árið 1977. í Sovétríkj-
unum búa enn þann dag í dag tvær
milljónir manna af þýsku foreldri
og eru þeir 13. stærsti þjóðernis-
minnihlutinn. í Sovétríkjunum
búa fleiri Þjóðverjar en hvorir-
tveggja Litháar og Eistlendingar.
Forfeður Maríu í Rússlandi
bjuggu út af fyrir sig, í nýlendum
eins og þeir kölluðu það, og margir
höfðu lítið saman að sælda við
Rússana í nágrannaþorpunum.
Þeir þurftu því ekki mikið á
rússneskunni að halda og foreldr-
ar Maríu t.d. gátu rétt gert sig
skiljanlega á því máli.
Þegar síðari heimsstyrjöldin
braust út voru Þjóðverjarnir allir
sem einn grunaðir um að vera
samverkamenn nasista. íbúar
þýsku þorpanna á Volgubökkum
voru reknir frá heimilum sínum
og fluttir nauðungarflutningi
austur á steppur Kazakhstan eða í
fangabúðir, einkum þeir sem ein-
hverja menntun höfðu. Á þessum
tíma var María enn ógift og hún
og foreldrar hennar voru flutt til
Karaganda þar sem þau urðu að
byrja upp á nýtt með tvær hendur
tómar við afar erfiðar aðstæður.
Margir lifðu þessa flutninga ekki
af. Frænka Maríu bjó í þeim hluta
Sovétríkjanna sem hérnuminn var
af Þjóðverjum og flýði með þeim
vestur á bóginn þegar halla tók
undan fæti fyrir nasistum. Á
þennan hátt var mörgum fjöl-
skyldum stíað í sundur en suma
flutti Rauði herinn aftur til Sov-
étríkjanna, ekki þó til ættingja
sinna heldur í fangabúðir.
Það er ekki auðhlaupið að því að
komast á burt frá Sovétríkjunum.
Þeir sem sækja um brottfararleyfi
eiga það á hættu að missa vinnuna
eða verða að gera sér annað verra
starf að góðu og þeir, sem er leyft
að fara, fá aðeins að hafa með sér
þann farangur sem þeir geta
haldið á.
Beiskjufull sýndi mér kona
nokkur úr, sem hún varð að geyma
í veskinu sínu vegna þess, að
keðjuna, sem var úr gulli, höfðu
rússneskir tollverðir slitið af þeg-
ar hún fór yfir landamærin.
Leirmuni, sem hún hafði keypt
fyrir peninga, sem hún fékk fyrir
grísinn sinn, til þess að koma nú
ekki alveg tómhent til nýja lands-
ins, brutu tollverðirnir alla með
tölu þegar þeir komust að því að
hún og fjölskylda hennar voru að
yfirgefa Sovétríkin fyrir fullt og
allt.
SOVÉSKAR FANGABOÐIR: „Frostið var langtímum 50 gráður“