Morgunblaðið - 20.03.1980, Síða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. MARZ 1980
Barði Friðriksson:
Hausavíxl
á höfundum
Kjartan Ólafsson: Sovétríkin —
Bókaútgáfa Menningarsjóðs.
Síðasta hlaupársdag hljóp Er-
lendur Jónsson illilega á sig í
gagnrýni sinni í Morgunblaðinu um
ofangreinda bók, er hann skreytti
hana mynd af Kjartani Ólafssyni
ritstjóra Þjóðviljans (þ.e. kynnti
hann í reynd sem höfund nefndrar
bókar). En fæstir myndu treysta
húskörlum á því heimili til fulls
hlutleysis varðandi Sovétríkin.
Suma myndi jafnvel ugga, að hér
væði uppi fúlasti áróður í þágu
kommúnista.
Hinn sanni höfundur þessarar
bókar er hins vegar Kjartan Ól-
afsson hagfræðingur, sá er reit
metsölubækurnar „Sól í fullu
suðri" og „Eldorado", ferðasögur
frá Suður-Ameríku og hlaut ein-
róma lof allra gagnrýnenda m.a.
sökum frábærrar stílsnilli. Kjartan
er ennfremur einn allra mesti
tungumálamaður þessa lands og
víðförlastur allra Islendinga.
En hvernig hefur fastur gagn-
rýnandi um langt skeið við dagbiað
getað hlaupið svo herfilega út
undan sér — svo gjörólíkir sem
þessir höfundar eru að máli og stíl?
Reyndar hef ég hvað eftir annað
orðið þess áskynja, að margir
ýmist vissu ekki hver höfundur
þessarar bókar um Sovétríkin var
eða héldu þá helst, að hann væri
Kjartan Ólafsson ritstjóri Þjóðvilj-
ans. Enn aðrir höfðu alls ekki heyrt
hennar getið, svo vendilega duldist
útkoma hennar. Hér bera útgef-
endur Menningarsjóðs mikla sök
þar sem þeir auglýstu bókina
nánast ekki neitt. Að vísu sendu
þeir dagblöðunum fréttatilkynn-
ingu um útkomu hennar. Slíkar
tilkynningar eru jafnan ætlaðar
sem auglýsing og þá síst dregið úr
ágæti bókar og höfundar. I nefndri
fréttatilkynningu er að vísu farið
lofsamiegum orðum um höfundinn,
hann er meðal annars talinn at-
hyglisverður, en þess hins vegar
hvergi getið — sem skipti þó megin
máli — að hann hafi skrifað
metsölubækur. Menningarsjóður
verður því síst sakaður um skrum
varðandi höfund sinn Kjartan Ól-
afsson enda sæmir slík hófsemi vel
jafn virðulegri stofnun. Útgefendur
geta hins vegar hælt sér af „niður-
talningu" á kostnað höfundarins.
Flestir útgefendur stefna að sem
mestri sölu á framleiðslu sinni.
Slíkt virðist ekki gilda um Menn-
ingarsjóð í þessu tilviki. Hér gæti
því jafnvel læðst að manni sú
hugsun að útgefendur hafi nánast
viljað þegja sína eigin bók í hel af
einhverjum annarlegum ástæðum
og gæti slíkt vakið ýmsar spurn-
ingar. Að mínum dómi hefði þessi
bók orðið mikil sölubók, jafnvel
metsölubók, en það hafa bækur í
þessum flokki „Lönd og lýðir“
aldrei orðið, en bók Kjartans virð-
ist mér bera af þeim öllum.
Samtímis bók Menningarsjóðs
um Sovétríkin birtist bók Arna
Bergmanns „Miðvikudagar í
Moskvu". Útgefandi hennar Mál og
menning, seildist djúpt í gilda sjóði
henni til framdráttar og auglýstu
hana allt hvað af tók. Vikum
saman leið vart nokkurt kvöld svo
að á skjánum gæti að líta Árna
Bergmann kreppa sem ólmast krík
að hjóli sem hyggðist hann ríða of
heima alla og myndi seint þykja
fullriðið. Má nánast segja, að
gönuskeið hins reiðglaða riddara
hafi keyrt bók Menningarsjóðs um
Sovétríkin á kaf svo gjörsamlega
hvarf hún í skuggann. Glaptir af
auglýsingaglamri keyptu ýmsir,
sem vildu kynnast Rússlandi, bók
Árna, enda vissu þeir ekki að önnur
bók um Sovétríkin — og hún
ótvírætt langtum merkilegri —
hafði birtst á sama tíma um sama
land.
Nú hefði mátt ætla, að hinir
spöku ármenn Menningarsjóðs
hrykkju um síðir upp af værum
blundi og hefðu í frammi nokkra
tilburði til að kynna þetta afrækta
afkvæmi sitt. Þó sváfu þeir enn
„ofur dofa í stofu kofa“. Hvers
vegna?
Um gagnrýni Erlends á bókinni
mætti ýmislegt segja.
Hann kemst meðal annars svo að
orði: „En fyrir þann, sem vill
fræðast um þetta víðáttumikla ríki,
er hún auðvitað betri en ekki“.
Ekki fer milli mála, að hann telur,
íslendingum veittur nor-
rænn menningarstyrkur
NORRÆNI menningarsjóðurinn
veitti rösklega 2,3 milljónir
danskra króna til norrænnar
menningarstarfsemi á fundi sinum
í Kaupmannahöfn dagana 10. tii
11. mars síðastliðinn. Samtals veit-
ir sjóðurinn hins vegar um átta
milijónir danskra króna í styrki
árlega, eða jafngildi rúmlega 564
milljóna islenskra króna.
Meðal þeirra sem styrki hlutu á
fundinum að þessu sinni voru eftir-
taldir íslendingar: Elsa E. Guð-
jónsson, 30 þúsund danskar krónur
til námskeiðs um varðveislu al-
þýðufatnaðar og þjóðbúninga.
Björn Þorsteinsson prófessor
hlaut 50 þúsund danskar krónur til
að rannsaka breytingar á stöðu
kvenna á miðöldum.
Félag leiðsögumanna fékk 25
þúsund krónur danskar til að halda
norræna leiðsögumannaráðstefnu.
Þá hlaut Gylfi Jónsson sóknar-
prestur í Hornafirði fimmtíu þús-
und krónur danskar í styrk fyrir
hönd Karlakórsins Jökuls í Horna-
firði til söngferðalags um Norður-
lönd.
að hér sé ekki feitan gölt að flá.
Furðuleg og fáránleg ummæli þar
sem þessi bók er heill hafsjór af
fróðleik og þvi ágætasta uppslátt-
arbók, er bætir úr brýnni þörf.
Ennfremur segir Erlendur um höf-
undinn: „Þó hann gerist stundum
orðheppinn, er bók hans enginn
skemmtilestur. Yfir heildina litið
er hún heldur þurr“. Undarlegt
mat á bók, sem er einmitt einkar
skemmtilega skrifuð hvar sem efn-
ið gerir slíkt kleift. Ólafur Hansson
prófessor segir um bók Kjartans í
gagnrýni sinni 8. janúar í Morgun-
blaðinu: „Stundum getur frásögnin
minnt á skemmtilega riddarasögu".
Ég hef að minnsta kosti ekki lesið
jafn skemmtilega skrifaða bók um
slík efni. Máli mínu til stuðnings
Bókin um Rúss-
land og myndin
í Morgunblaðinu
1 Timanum í gær birtist frétt,
sem byggð er á viðtali við
Kjartan Olafsson, hagfræðing
og höfund bókarinnar Rússland
sem út kom fyrir nokkru hjá
Menningarsjóði. í fréttaviðtali
þessu eru vangaveltur um það,
hvort Morgunblaðinu verði
stefnt vegna ritdóms um bók-
ina, þar sem birt var mynd af
Kjartani Ólafssyni, ritstjóra
Þjóðviljans, en ýmsum hafi
dottið i hug að með þvi væri
verið að „setja kommmastimpil
á bókina“. Jafnframt var þess
getið að Menningarsjóður hefði
sent Morgunblaðinu leiðrétt-
ingu fyrir 10 dögum. sem ekki
hefði verið birt. Af þessu tilefni
vill Morgunblaðið taka fram
eftirfarandi:
Þau mistök, að mynd af Kjart-
ani Ólafssyni var birt með rit-
dómi um bók þéssa urðu við
vinnslu á blaðinu en voru gagn-
rýnanda þeim, sem um bókina
skrifaði, óviðkomandi. Morgun-
blaðið birti strax daginn eftir að
ritdómurinn birtist leiðréttingu,
sem var svohljóðandi:
„Þau mistök urðu við mynd-
birtingu með ritdómi Erlends
Jónssonar í Morgunbiaðinu í
gær um bók Kjartans Ólafssonar
hagfræðings um Sovétríkin, að
birt var mynd af Kjartani Ólafs-
syni, fyrrverandi alþingismanni
og ritstjóra. Eru viðkomandi
aðilar beðnir velvirðingar á
þessum mistökum."
Þar sem leiðrétting þessi hafði
þegar birzt er Morgunblaðinu
barst nokkrum dögum síðar
leiðrétting frá Menningarsjóði
ÍLeiðrétting
1 ÞAU mistök uröu vift myndbirt-
ingu með ritdómi Erlends Jóns-
sonar í Morgunblaðinu í g*r um
bék Kjartans Ólafssonar hagfræð-
ings um Sovétríkin, að birt var
1 mynd af Kjartani Olafssyni íyrr-
um alþingismanni og ritstjóra.
1 Eru viökomandi aðilar beðnir
1 velvirðingar á þessum mistokum.
Kjartan Ólafsson.
þótti ekki ástæða til þess að
endurtaka leiðréttinguna. Nú
hefur athugasemd verið gerð við
það og er þá sjálfsagt að birta
leiðréttingu Menningarsjóðs,
sem er svohljóðandi:
Reykjavfk. 4. mars 1980.
„Vegna ritdómsins „Um lönd
og iýði í austri" eftir Erlend
Jónsson í Morgunblaðinu föstu-
daginn 29. febrúar um bók
Kjartans Ólafssonar Sovétrikin
og meðfylgjandi ljósmyndar skal
tekið fram að höfundur hennar
er Kjartan Ólafsson hagfræðing-
ur sem samið hefur ferðasögurn-
ar Sól i fullu suðri (1954) og
Eldóradó (1958), en þær voru
metsölubækur á sínum tíma.
Kjartan Ólafsson hefur einnig
þýtt á íslensku eftirtaldar bækur
efitr rússneska skáldið Maxím
Gorki: Barna-ska min. lljá
vandalausum, lláskólar minir
og Kynlegir kvistir".
Vangaveltur um það, að Morgun-
blaðið hafi með þessari mynd-
birtingu, sem varð vegna mis-
taka, sem óhjákvæmilega verða
stundum við vinnslu á dagblaði,
viljað koma kommúnista-
stimmpli á bók þessa eiti út í
hött.
innri ró“ komin út
Bók um,
BÓKAÚTGÁFAN Örn og Örlygur
hf. hefur gefið út bókina „Innri ró“
eftir Argentínumanninn Silo.
Bókin er þýdd af Hrafni Pálssyni,
félagsráðgjafa og fyrrverandi
hljómlistarmanni, og var hún
kynnt blaðamönnum á fundi í gær.
„Innri ró“ fjallar um hagnýta
lífsspeki og bíður upp á mörg holl
ráð til þess að lifa heilsteyptu og
tilgangsríku lífi. Bókin er undir-
staða fyrir nýja, hagnýta sálar-
fræði, sem dr. Pétur Guðjónsson,
ráðunautur, hefur kennt og er
þessi heimspeki Silos einnig
grundvöllur að bókum þeim er
Pétur hefur skrifað, eins og t.d.
„Bókin um hamingjuna", sem út
kom í Japan fyrir um það bil ári.
Einnig er bók Silos notuð á
námskeiðum þar sem Pétur hefur
kennt nú að undanförnu, en þar er
fólki kennt að varast streitu, svo
og á framhaldsnámskeiðum hans,
þar sem takmarkið er að ná innri
samræmingu og jafnvægi í hegð-
un.
„Innri ró“ var fyrst gefin út á
spænsku árið 1973, en bókin hefur
nú komið út á 10 tungumálum, þar
af flestum meginmálum Evrópu,
nokkrum Austurlandamálum, svo
sem arabísku, kínversku, hindi og
japönsku. í fréttatilkynningu út-
gefanda segir svo meðal annars:
„Þegar bók þessi, þar sem frið
arinntakið kemur mikið við sögu,
er lesin, er erfitt að gera sér grein
fyrir stað og stundu uppruna
hennar. Erfitt er að trúa því, að
hún sé skrifuð í lítilli borg undir
fjallsrótum Aconcaqua, hæsta
fjalli Ameríku, á miklu ofbeldisári
— því ári sem Allende var drepinn
í Chile og Peron kom aftur til
Argentínu.
Bókin „Innri ró“ talar til hjarta
mannsins og fjallar m.a. um
tilgang lífsins, og hvernig unnt er
að öðlast sálarró. Bókin skýrir út
mörg „orku“ fyrirbrigði, sem ísle
ndingar hafa lengi haft áhuga á,
t.d. drauga, miðla og önnur „yfir-
INNRI
RÓ
SII.O
vil ég aðeins nefna eitt dæmi. (Hér
lýsir höfundur fimbulfrosti og fár-
viðrum Síberíu. Heldur síðan
áfram, bls. 105—106) „... En
öðrum stundum verða stillur mikl-
ar. í dögun stafar blárri birtu frá
snæ og frera. Úr fjarska má heyra
marr í sleðum. Reykur frá húsum
líður beint til lofts. Sól glóir rauð
sem bráðinn hnöttur af blóði. Þá er
lengra líður á dag geislar allt með
annariegu gliti, blár himinn ljómar
án enda. Og eftir sólfall leiftra
norðurljós hið efra ...“.
Þess má geta til gamans að
Erlendur tilfærir eina klausu um
Rússneska tungu, bls. 107 „ .. .í
rússneskum fjölmiðlum leika því
engir greinisjaplarar lausum hala
líkt og blótneyti bölvandi í
flagi...“. Sennilega mun þessi til-
vitnun Erlends ætluð sem hugvekja
af greinis-glöðum starfsmönnum
við íslenska fjölmiðla. En þar ríða
þeir húsum svo að hriktir í hverj-
um rafti — að sögn Jóns Gissurar-
sonar í merkri grein í Morgunblað-
inu 12. febrúar 1975. (Hannes
Pétursson skáld snéri ómaklega út
úr þessari grein í Morgunblaðinu
16. s.m.)
Ég ætla ekki að hafa þessar línur
öllu fleiri. Ég vil hvetja menn til að
lesa bók Kjartans Ólafssonar, hag-
fræðings og rithöfundar um Sov-
étríkin og tel að allir þeir sem unna
fögru máli og fræðast vilja á
hlutlausan hátt um þetta mikla
ríki finni við lestur bókarinnar það,
sem þeir leita að.
Reykjavík 12. marz 1980,
Barði Friöriksson.
Aths. ritstj:
I upphafi þessarar greinar segir
Barði Friðriksson m.a.: „Síðasta
hlaup ársdag hljóp Érlendur
Jónsson illilega á sig í gagnrýni
sinni í Morgunbiaðinu um ofan-
greinda bók er hann skreytti hana
mynd af Kjartani Ólafssyni, rit-
stjóra Þjóðviljans ... “ Ennfremur
segir Barði Friðriksson í grein-
inni: „En hvernig hefur fastur
gagnrýnandi um langt skeið við
dagblað getað hlaupið svo herfi-
lega út undan sér — svo gjörólíkir,
sem þessir höfundar eru að máli
og stíl?“.
Hér vegur Barði Friðriksson að
Erlendi Jónssyni, einum af bók-
menntagagnrýnendum Morgun-
biaðsins á þann veg, að ekki er
hægt að láta kyrrt liggja. Barða
Friðrikssyni er full kunnugt um
það, að birting myndar með um-
sögn um bók þessa var gagnrýn-
andanum gersamlega
óviðkomandi. Hann átti enga sök
á því, að röng mynd var valin með
ritdómi þessum, þegar greinin var
í vinnslu hjá Morgunblaðinu. Það
er óskiljanlegt með öllu, að Barði
Friðriksson skuli skrifa á þennan
veg þegar hann veit sjálfur, að
hann fer með rangt mál. Og
raunar er dæmalaust það mold-
viðri, sem búið er að þyrla upp í
tilefni af mistökunum, sem urðu
við vinnslu þessarar greinar hjá
Morgunblaðinu. Það skal tekið
fram, þar sem grein Barða Frið-
rikssonar er dagsett 12. marz sl.,
að hún berst Morgunblaðinu til
birtingar hinn 17. marz sl. Að öðru
leyti skal hér endurbirt athuga-
semd, sem Morgunblaðið gerði af
þessu tilefni í síðustu viku og er
svo væntanlega lokið furðulegum
tilraunum manna til þess að gera
stórmál úr mistökum við mynda-
val.
náttúrleg fyrirbrigði". Hún drepur
einnig lauslega á annað orkufyr-
irbrigði, kynlífið, á mjög sérkenni-
legan hátt.
Af stíl og efni er þessi litla bók
ef til vill líkust bók Lao Tze, „Um
veginn", en ber þess vitanlega
vitni að hún er skrifuð 2500 árum
síðar af manni, sem áður en hann
gaf bókina út hafði aðeins talað
opinberlega einu sinni í miðri
fjallshlíð hæsta fjalls Ameríku.
Éftir þessa ræðu var honum
bannað að tala opinberlega af
yfirvöldunum, herstjórninni í
Argentínu, og fylgisfólk Silos of-
sótt og fangelsað. Ákvað Silo að
flytja ekki ræður opinberlega og
sagði um þá ákvörðun sína: Ef
það, sem ég segi, er ósatt, hverfur
það bráðlega."