Morgunblaðið - 05.06.1980, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 5. JÚNÍ1980
um sem hann hélt með vissu
millibili.
Þegar Guðmundur kom heim
frá námi, tók hann þegar til
hendinni við gerð sjókorta á veg-
um Sjómælinga íslands og vann
við gerð þeirra í nokkur ár, en ég
veit að undir niðri átti ekki við
hann að sitja við teikniborðið til
langframa, þó hvert lista-sjókort-
ið eftir annað kæmi frá hans
hendi.
Hann byrjaði þá að taka að sér
framkvæmdir sem sjálfstæður
kafari og starfaði víða um land við
hafnarframkvæmdir og ávann sér
mikla virðingu sem frábær kafari
og verkmaður. Að öðrum verkum
ólöstuðum, þá held ég að við
lagningu vatnsveitu frá landi til
Vestmannaeyja árið 1968 hafi
hann unnið einstakt afrek, það
geta Vestmannaeyingar best
dæmt um. Þeir menn sem störfuðu
með Guðmundi vissu að þar fór
enginn skráveifa, þegar taka
þurfti til hendinni og það var ekki
allra að fara í fötin hans, hvort
sem það var í hinum þögla heimi
hafdjúpanna oft í frosti og kulda
eða í okkar venjulega mannheimi.
Þarna fór saman þekking og
áræði. Ég man að hann sagði mér
hvað djúpin væru oft heillandi og
fögur og að hann langaði til þess
að festa þessa undraveröld á filmu
til þess að aðrir gætu upplifað
hana líka.
Ég vii þakka Guðmundi fyrir
allar ánægjustundirnar sem við
áttum saman og vináttu alla tíð.
Björgu, eftirlifandi syni og dótt-
ur, aldraðri móður Oddnýju,
systrunum Guðnýju og Huldu,
öðrum ættingjum og tengdafólki
sendi ég einlægar samúðarkveðj-
ur.
Örn Harðarson
En mór fens
1 föstum þukk
hrosta hilmir
á hendi stendr.
Mákak upp
jorAu Krimu.
rýnnisreiíl.
rcttri halda.
(Exill SkaHaKrímsson).
Örlagavaldið hefur enn einu
sinni gripið inn í atburðarásina og
heldur óþyrmilega, að mér finnst.
Vaskir drengir hafa verið burt-
kallaðir löngu fyrir tímann. Fjöl-
mörgum verkefnum var ólokið og
óteljandi ný verkefni virtust vera
framundan, verkefni, sem aðeins
verða leyst af þeim sem til þess
hafa reynslu og þekkingu. Til þess
að öðlast þá hæfileika hafa þeir
orðið að eyða stórum hluta af
stuttu æviskeiði. Því verður það
svo óskiljanlegt, að þessi þekking
og reynsla sé tekin frá okkur
löngu áður en eðlilegt má teljast,
eða er hennar meiri þörf annars
staðar? „Höpp og slys bera dul-
arlíki" eins og Einar Benediktsson
mælir í ljóði sínu „Einræður
Starkaðar". Ljóð þetta gæti á
vissan hátt endurspeglað lífsskoð-
un Guðmundar vinar míns Guð-
jónssonar og þá mína einnig.
Ég kynntist Guðmundi fyrst
haustið 1976 en þá unnum við
saman við undirbúning að viðgerð
og breytingu á legu særafstrengs-
ins til Vestmannaeyja.
Guðmundur hafði mjög víðtæka
reynslu í lagningu sæstrengja.
Heita má, að hann hafi verið
viðriðinn flestar særafstrengs-
framkvæmdir á íslandi hingað til.
Mjög mikið reyndi á Guðmund
við framkvæmd þessara verka.
Hann varð oft að kafa niður á
40—60 m dýpi við slæm veðurskil-
yrði og þá jafnvel saga strengi í
sundur niður við botn, en til þess
þarf geysilegt þrek, enda var
Guðmundur slíkur þrekmaður, að
ég held að einsdæmi sé.
Undanfarin ár vann Guðmund-
ur mikið fyrir Rafmagnsveitur
ríkisins við lagningu og viðgerðir
á sæstrengjum. Vegna allra þess-
ara verkefna urðu kynni okkar
Guðmundar mjög nánin. Þau
kynni þróuðust í vináttu, sem náði
lengra en verkefnin. Guðmundur
var traustur vinur. Það var sér-
staklega þægilegt að vera í návist
hans, kannski sérstakiega vegna
rósemi hans og falslausrar ein-
lægni og skaplyndis, sem aldrei
var hægt að koma úr jafnvægi.
Allt hans eðli var traust. Allt, sem
hann vann var gert af einstakri
natni, nákvæmni og vandvirkni.
Það var margt, sem Guðmundur
kenndi mér. Skal hér aðeins nefnt
tvennt, sem reynt verður að hafa
að leiðarljósi: Að halda dagbók í
sem fæstum orðum og þó gleyma
engu, sem máli skiptir og færa
hana að kvöldi hvers dags.
Það var ekki ósjaldan, sem
upplýsingar úr bókinni hans komu
sér vel. Guðmundur kenndi mér
ennig að þekkja fólk og tala aldrei
illa um þá, sem nánast voru óvinir
eða þá sem börðust gegn manni, ef
til vill vegna rangra forsenda, sem
ekki hafði tekist að leiðrétta.
Guðmundur var mjög lífsreyndur
maður og þess vegna var hann í
mínum huga stór klettur, sem gott
var að styðja sig við þegar á
bjátaði.
Hverr mér hugaAr
á hliö standi
annarr þoxn
við óöræði.
I>arfk þess opt
of þvenförum.
Verðk varíleyjfr,
es vinir þverra.
(Eifill Skallaicrimsson).
Ég óska vini mínum og ungum,
viðmótsþýðum og elskulegum syni
hans og einnig vini þeirra, allra
heilla í nýjum heimi mót nýjum
ævintýrum.
Ég votta aðstandendum öllum
mína dýpstu samúð.
Kári Einarsson.
Ekki getum við undirritaðir
látið hjá líða að minnast vinar er
hann hverfur á braut.
Dapurlega heilsaði sumarið
okkur, þó svo að veðurguðirnir
skörtuðu sínu fegursta á sumar-
daginn fyrsta. Þegar líða tók á
daginn og eftirgrennslan eftir
Jökultindi bar ekki árangur, var
sem ský drægi á himininn, en ekki
var öll nótt úti og við lifðum í
voninni um að áhöfnin á Jökul-
tindi væri einhvers staðar heil á
húfi, en sú von slokknaði seinni
part föstudagsins 25. apríl, er lík
Guðmundar fannst rekið, var þá
ijóst að Jökultindur hafði farist
síðasta vetrardag norður af Vest-
mannaeyjum.
Ekki erum við sáttir við tilver-
una þegar hún grípur þannig inní
og tekur menn í blóma lífsins.
Ekki verður annað sagt um Guð-
mund, fyrir þá sem með honum
hafa unnið, að þar er skarð fyrir
skildi.
Störf hans hér í Vestmannaeyj-
um verða seint þökkuð og seint
mun skarð hans verða fyllt.
Þó ætium við okkur ekki þá dul
að lýsa í þessum fátæklegu línum
okkar Guðmundi E. Guðjónssyni
kafara og sjókortagerðarmanni,
slíkur afburðamaður var hann.
Við kynntumst Guðmundi fyrst í
kringum 1970 og samband okkar
og vinátta varð æ meiri eftir því
sem kynnin urðu meiri. Guðmund-
ur var mjög yfirlætislaus um störf
sín, kunnáttu og hæfni en þar sem
við áttum sameiginleg áhugamál,
bar ýmislegt á góma.
Guðmundur var fyrsti sundkaf-
ari á íslandi, hann nam köfun í
þeim fræga skóla Jan Uhre í
Kaupmannahöfn. Guðmundur var
við nám í sjókortagerð í Kaup-
mannahöfn á árunum 1950 til 1953
og var sundköfunin nokkurs konar
aukafag í upphafi. Guðmundur
var mjög hæfur maður á þessum
sviðum. Hann var með eindæmum
vandvirkur og samviskusamur,
mikill skipuleggjari og bera verk
hans því gott merki víða um
landið.
Guðmundur var rómað snyrti-
menni, þau sjókort og skissur sem
við höfum séð, eru gerð af kunn-
áttumanni með sérstakri natni og
snyrtimennsku. Við höldum að á
engan sé hallað þó sagt sé að hann
hafi verið færasti kafari landsins
og jafnvel þó víðar væri leitað.
Guðmundur var prúðmenni,
ljúfur í umgengni og mikill barna-
vinur. Hann var mikill listamaður
af guðsnáð. Fjölskylda Sigurðar
varð þeirrar gæfu aðnjótandi að
eiga Guðmund að vini, áttu þau
saman margar ógieymanlegar
ánægjustundir á heimili Sigurðar,
þegar hann var staddur í Vest-
mannaeyjum vegna starfa sinna.
Skömmu eftir andlát Guðmund-
ar átti Sigurður mjög ánægjulegt
samtal við Björgu konu hans á
heimili þeirra, vel búnu og snyrti-
legu að Bogahlíð 18, Reykjavík.
Einhverju sinni hafði það dottið
út úr Guðmundi að hann hafi
fengist lítillega við að mála mynd-
ir í frístundum sínum. Rifjaðist
þetta upp fyrir Sigurði það kvöld,
svo að af forvitni spurði hann
Björgu hvort hún væri ekki með
einhverja mynd eftir Guðmund.
Benti Björg á myndir í stofunni,
feikilega fallegar, telur Sigurður
að margur menntaður málarinn
mætti vera hreykinn af.
Um margt var Guðmundur for-
ystumaður á sviði köfunar hér á
landi. Hann rak fyrsta sundkaf-
araskóla á íslandi og útskrifaði
fjölda kafara úr skólanum. Þeir
sem útskrifuðust fengu mjög fal-
leg skírteini, útbúin eftir Guð-
mund, sem á stóð, hinn þögli
heimur Neptúnus.
Guðmundur lét útbúa afþrýst-
ingshylki, það eina sem á íslandi
er til. Tilkoma hylkisins var sú, að
er hann var að vinna hér við
neðansjávarleiðslurnar til Vest-
mannaeyja á miklu dýpi, þótti
ófært að hafa ekki slíkt hylki. Það
var þá sem Guðmundur fékk
Andra heitinn Heiðberg í lið með
sér og smíðaði Andri hylkið undir
leiðsögn Guðmundar. Þarf ekki að
orðlengja það að hylkið er þeim
báðum til sóma. Enn eitt braut-
ryðjendastarf Guðmundar í þágu
köfunar hér við land.
Það furðar víst engan, sem til
köfunar þekkja, þótt Guðmundur
hafi verið mikill trúmaður, þar
sem hann stundaði svo áhættu-
samt starf sem atvinnuköfun get-
ur verið. Við kynntumst þeirri hlið
á honum talsvert, þótt því hafi
hann aldrei fleipað frekar en öðru
um sína hagi. Hann var mjög
næmur og tilfinningaríkur maður
og kirkjurækinn mjög. Stutt er
síðan við vissum að Guðmundur
gaf eitt sinn út litabók handa
börnum, með myndum úr sögum
Biblíunnar.
I grein sem þessari verður jafn
mikilhæfum manni sem Guð-
mundi Guðjónssyni ekki getið til
fullnustu.
Því miður kynntumst við Magn-
úsi syni Guðmundar ekki mikið og
Kára þekktum við rétt í sjón, en
það duldist ekki að þar fóru
dugmiklir drengir, það segir sína
sögu að Guðmundur vildi hafa þá
með sér við ábyrgðarmikil störf.
Við sendum eiginkonu Guð-
mundar og fjölskyldu svo og
fjölskyldu Kára innilegustu sam-
úðarkveðjur, þó svo að sumarið
hafi ekki byrjað vel, þá eigi sól
eftir að hækka á lofti í hjörtum
þeirra í minningu um þá.
Jóhannes Kristinsson
Sigurður óskarsson
Vestmannaeyjum.
Einn sérstæðasti þáttur í
aldarfornri helgimenningu
íslendinga er „sumardagur-
inn fyrsti."
Ég hef oft dvalið erlendis
þennan dag á liðnum árum.
Þar virðist enginn veita hon-
um svo mikið sem eftirtekt,
vita að hann sé til.
Fyrir hundrað árum, já,
alla leið fram á miðja 20. öld
var hann samt einn sannasti
gleðidagur ársins á Islandi.
Fagnað með söngvum. Öll-
um gefnar gjafir.
Sumir, sem aldrei fengu
afmælisgjöf, aldrei jólagjöf
fengu áreiðanlega eitthvað
fallegt á sumardaginn
fyrsta.
Oft og víða var þá lítið til í
búrinu en varla svo að ekki
væri leitað hins bezta til að
færa fólkinu þennan dag.
Fegurstu ljóð voru ort um
vonir og óskir urðu fleygar á
allra vitund og á allra vör-
um.
„A sólgeislavængjum úr
suðrænni hlýju
er sumarið komið og
heilsar að nýju.“
Gæti nokkur þjóð heimsins
átt dýpri gleði, sannari og
heitari bænir helgaðar ljósi
og lífi á jörð en þær, sem
óma í sálmi Matthíasar
Jochumssonar, drengsins úr
afdalakotinu í Skógum. Sá
sálmur var lofgjörðaróður til
lífsins um gjörvallt landið
eftir fimbulvetur, þegar fólk-
ið flýði land og hefst á þessa
leið:
„Kom heitur til míns
hjarta, blærinn blíði.
Kom blessaður í dásemd
þinnar prýði.
Kom lífsins engill nýr og
náðarfagur
í nafni Drottins, fyrsti
sumardagur. “
Svo er deginum lýst sem
boðbera vorgyðjunnar, sem
nálgast í sigurför ljóssins,
með makt og miklu veldi og
merkið sveipað guðdómstign
og eldi. Hún á hollvin í
hverju minnsta blómi, þar eð
hvert einasta fræ í frosnum
sverði er bústaður lífsins.
Þar býr andi, sem fæddur á
ódauðleikans landi.
Þá kemur þessi bæn síðast:
„Kom til að lífga, fjörga,
gleðja, fæða
og freisa, ieysa, hugga,
sefa, græða. “
Ekki yrði gildi þessa þjóð-
legu helgidags betur lýst í
örfáum orðum.
Eitt sárasta tákn þess að
þarna er íslenzkur helgidag-
ur að gleymast er sú stað-
reynd, að þessi sálmur er
einn þeirra, sem hefur verið
strikaður út úr sálmabókinni
í síðustu útgáfu hennar.
Það er því full ástæða til
að ætla þá strengi hjartans,
sem hljóma hæst og dýpst í
þrá og bæn til ljóssins mega
þagna á íslandi. En hvar
hefur sumarið verið heitar
þráð? Hvar hefur sólskinið
verið elskað heitar?
Ljósþrá og lífstrú hins
íslenzka hjarta hefur sigrað
eld og ís, storma og myrkur
gegnum aldirnar. Um það
ber helgi sumardagsins
fyrsta sannast vitni.
Ættum við að glata þeirri
helgi og þeim áhrifum, sem
hún gæti veitt til verndar og
vaxtar hverju lífsmagni í
landi og hjörtum þessarar
þjóðar?
Sannarlega yrðum við þá
sýnu fátækari á allan hátt,
fátæk, örbirg og aum.
Til eru þeir einstaklingar
og hópar enn, sem vilja
þarna vaka, sem betur fer.
Þar á meðal eru skátarnir.
Þeir hafa gert fyrsta sumar-
dag að sínum degi á ýmsan
hátt með helgigöngum,
söngvum og viðhöfn. Heill sé
þeim.
En sannarlega mætti þar
allt æskufólk sameinast um
dali og strendur, annes og
eyjar þessa kalda lands.
Þar, væri ekki sízt að
vænta þátttöku frá æsku-
lýðsfélögum safnaðanna,
sem ættu að helga sér daginn
og undirbúa jafnvel vetrar-
langt veglega hátíðadagskrá
í hverri kirkju og hverjum
skóla á fyrsta sumardag.
Þannig yrði í starfi og leik,
óskum og bænum plægt og
sáð helgasta gróðri á guðs-
ríkisbraut hins góða, sanna
og fagra, sem aldrei má
gleymast neinum æsku-
manni né uppalanda.
í þeim hátíðahöldum ættu
skrúðgöngur, helgisýningar,
íþróttir, söngvar, tónlist,
helgistundir og dansar í
hærra veldi, að hafa sinn
rétt.
íslenzk æska er nú ein hin
fræknasta, fegursta og gáf-
aðasta á guðs vegum, ef hún
gætir síns auðs, síns andlega
auðs, sem nefnist: Hrein-
leiki, drenglund og dugur,
framborið í auðmýkt en þó
ósigrandi metnaði og sjálfs-
virðingu ofar öllum eitur-
nautnum.
Þessi æska örfárra þús-
unda, sem halda til jafns við
milljónir háþróaðra menn-
ingarþjóða, byggir jafnvel
óvitandi á hornsteini hug-
sjóna og bæna frá vor-
mönnum íslands, sem áttu
sumardaginn fyrsta og sól-
dýrkun hans að hornsteini og
dísir hans að verndarenglum.
Gleymið því ekki, gleymið
aldrei að sumardagurinn
fyrsti er sjálfvalinn æsku-
lýðsdagur á Islandi til söfn-
unar efnislegum og andleg-
um fjársjóðum til vaxtar og
verndar öllu, sem grær og
þráir ljós og Ííf.
Lyftið fyrsta sumardegi í
það öndvegi íslenzkra helgi-
daga og helgidóma, sem hon-
um ber, ofar öllum gömlum
húsum og fornum minjum,
með allri virðingu fyrir þeim.
Ef hann gleymist og týnist á
brautum þjóðlífsins, er öllu
öðru hætt, sem helgast er
íslenzkri þjóðarsál, jafnvel
handritum og helgigripum.
Fegurð, gleði, friður eru
kjörorð dagsins.
Unga fólkið á íslandi ætti
sannarlega að lifa þann
boðskap, sem felst í þessum
orðum og áminningu sumar-
dagsins fyrsta, sem letruð er
sólrúnum morgunsins:
„Hvar sem leiðin þín
liggur
um lönd eða höf
berðu sérhverjum sumar
og sólskin að gjöf.“
Á sumardaginn fyrsta
1980.
Árelíus Níelsson.
Fyrsti sumardagur