Morgunblaðið - 28.06.1980, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. JÚNÍ1980
Björg Einarsdóttir:
Vandi kjósenda
Hugleiðingar vegna forsetakjörs
Fjölmiðlarnir
sem brugðust
Framundan eru kosningar í
æðsta embætti þjóðarinnar og
margir standa nú í þeim sporum
að verða að gera upp hug sinn.
Landsmönnum hafa borist fjögur
tilboð, sem öll hafa til síns ágætis
nokkuð, en aðeins er unnt að velja
eitt þeirra.
Tvennt þarf fólki að vera til-
tækt til að byggja val sitt á.
Annars vegar vitneskja um eðli og
tilgang embættisins, sem sótt er
um og hins vegar yfir hverju þeir
búa, sem um embættið sækja.
Beinast hefði legið við, að ríkis-
fjölmiðlarnir tækju að sér það
hlutverk að upplýsa fólk um emb-
ættið þegar er það var auglýst
laust, og síðan í lok umsóknar-
frestsins rifjað upp aðalatriðin.
Fólk hefði þá haft nauðsynlegan
þekkingarforða á hendinni og get-
að eftir því sem tímar liðu og
forsetaefnin hófu að kynna sig og
sjónarmið sín, tengt þá hugmynd
sinni um forsetaembættið.
Starf forseta Islands er marg-
slungnara en fljótt á litið kann að
virðast og veigamestu þættir þess
blasa ekki við dagsdaglega. Ekki
er sanngjarnt að ætlast til að fólk
hafí að jafnaði annað í huga
varðandi forsetastarfið, en það
sem að því snýr.
Ríkisfjölmiðlarnir eru að stór-
um hluta starfræktir fyrir skatt-
peninga landsmanna og þeir hafa
skyldum að gegna við skapara
sinn — okkur kjósendurna. Allt
öðru gegnir um dagblöð og aðra
fjölmiðla, sem eiga tilveru sína
undir því að seljast og heyja harða
samkeppni innbyrðis um kaupeyri
fólks.
Undanfarna mánuði hafa kjós-
endur hrakist til og frá undan
skjalli og skrumi um frambjóð-
endur, sem tæplega eru ofsælir af
sumu sem dropið hefur úr pennum
stuðningsmanna þeirra, er ekki
sjást fyrir í ákafanum við að
vegsama „sinn mann“. Skrifunum
fylgir oftast skilgreining á for-
setaembættinu sniðin til fyrir
þann frambjóðanda, sem lofsung-
inn er í það og það skiptið.
Vissulega hefur glitrað á mál-
efnalegar og hófsamar greinar inn
á milli og „faglega" skilgreiningu
á starfinu á Bessastöðum, sem nú
er í brennidepli, en flest hefur það
lent í skugganum af skrifum sem
jaðra við trúboð.
Afvegaleidd umræða
Ónóg vitneskja um aðalatriði
málsins hefur leitt til þess að
mestöll almenn umræða hefur
snúist um aukaatriði. Menn hafa
velt fyrir sér hæð og þyngd
forsetaefnanna, jökkum þeirra og
frökkum, kyni og hjúskaparstöðu,
háralit og augnabúnaði, raddstyrk
þeirra í fjöldasöng í félagsheimil-
um norður við heimskautsbaug,
orðheppni þeirra við fáránlegum
spurningum og þar fram eftir
götunum.
Minna hefur farið fyrir vanga-
veltum um hver væri líklegastur
til, á úrsiitastundu, að taka yfir-
vegaðar ákvarðanir; hver hefði
mestan styrk af eigin dómgreind
til að setja stjórnmálamönnum
stólinn fyrir dyrnar, þegar þeir
sjást ekki fyrir í baráttunni um
völdin og bestu bitana.
Seint og um síðir fékk sjónvarp-
ið hæstaréttardómara og laga-
prófessor til að útlista valdsvið
forsetans. En þá brá svo við að
traust hlustenda var horfið og
menn sátu bara og brutu heilann
um hvaða frambjóðendum þessir
mætu menn fylgdu, skoðuðu hlut-
lausan málflutning þeirra út frá
spádómum um stuðning og eftir
sem áður fór kjarni málsins fyrir
ofan garð og neðan.
Útvarp og sjónvarp hafa ekki
þekkt vitjunartíma sinn, hugir
manna eru haldnir og spyrja
verður: Hverjum hentar þetta
moldviðri?
Kjósendur á
stóli ráðherra
Stöðuveitingar falla í hlut ráð-
herra og er fátt jafn umdeilt og
val manna í opinberar stöður, sem
flestar eru þýðingarmiklar og
hver þeim sinnir getur skipt
sköpum fyrir fjölda manna um
langan tíma.
Ráðherrar fá umsagnir frá hlut-
aðeigandi aðilum um umsækjend-
ur og síðan er það þeirra kvöl að
velja. Stundum liggja þeir undir
ámæli fyrir að fara að flokkspóli-
tískum línum sjálfra sín við stöðu-
veitingar, þykir það siðleysi og
engum gott nema e.t.v. flokks-
systkinum viðkomandi ráðherra.
Almenningur telur sig eiga óskor-
aðan rétt á að hæfni ráði vali í
opinber störf.
En sá er eldurinn heitastur er á
sjálfum brennur og nú stöndum
við öll með tölu, kjósendur þessa
lands, í sporum ráðherra og eigum
að veita einum manni mikilvæg-
ustu stöðu þjóðfélagsins. Nú er
höfuðverkurinn okkar.
Kjarkur kjósenda
Fátt er hættulegra lýðræðinu en
kjarklítið fólk — fólk sem ekki
þorir að taka eigin ákvarðanir,
bíður átekta eftir því, hvert
straumurinn liggi, og fylgir hon-
um síðan.
Lýðskrumarar leika á þessa
áráttu manneskjunnar og til
munu þeir leiðtogar, sem telja
auðveldara að stjórna fjöldanum
ef hann er leiðitamur — auðveld-
ara að skipa fyrir en skírskota.
Það þarf festu til að mynda sér
sannfæringu og styrk til að fram-
fylgja henni, óþægilegt getur verið
að láta straumkastið brjóta á sér.
Á sunnudaginn reynir á, hver
kjarkur okkar, íslenskra kjósenda
er, hvort við raunverulega þorum
að treysta lýðræðið í landinu með
því að kjósa óumdeilanlegasta
hæfasta forsetaefnið.
Reynsla kjósanda
Fleiri en forsetaefni verða
reynslunni ríkari að baráttu lok-
inni. Fyrir þá, er hér drepur niður
penna, hefur lífsreynslan dýpkað
til muna. Tilvera mín hefur fram
til þessa verið svo vernduð að það
er fyrst nú, nær efsta degi ævinn-
ar en upphafi, að mér er borið á
brýn að vera bæði brigðul og
öfundsjúk.
Það dregur ekkert úr sársauka
þeirrar reynslu, þótt ég fylli í
þessu tilliti flokk allra íslenskra
kvenna, því ummælin voru skilyrt
af hálfu dómarans í málinu. Áð-
eins með krossi við ákveðið nafn á
kjörseðli gat ég iorðað mér frá að
lenda á svo furðulegri “sakaskrá“.
Framboði sem fylgir sjálfvirk
kvöð um kosningu er ekki raun-
verulegt framboð, heldur herút-
boð.
Skylda kjósenda
Raunverulegir frambjóðendur
til forsetastarfs eru þeir einir,
sem með ljúfu geði leggja sig í
dóm kjósenda á grundvelli jafn-
réttis, þegar til leiksins er komið.
Raunverulegir kjósendur eru þeir
einir, sem mynda sér sína eigin
skoðun og láta hana ráða vali á
forseta — hinir hafa ekkert með
kosningarétt að gera.
leika á við þá og dugar þó ekki til í
mörgum tilvikum.
Því held ég að allt jafnréttis-
sinnað fólk fagni því heilshugar,
að jafn hæf og gagnmenntuð kona
með jafn mikla kennd og fyrir
þjóð okkar og jafn mikla ást og
þekkingu á landi okkar og Vigdís
Finnbogadóttir, hefur haft kjark
og þrek til að fara í framboð til
forsetakjörs fyrir þjóð sína.
Og við skulum velja hana. Við
skulum sýna heiminum, að við
íslenskar konur og jafnréttisfólk
trúum konu fyrir æðsta embætti
þjóðarinnar. Það er ómetanleg
viðurkenning á jafnrétti kynjanna
og við skulum því ekki sleppa því
tækifæri sem við eigum nú til að
sýna það, að konu, að vísu konu
með fjölþætta hæfileika trúum við
Herdís Ólafsdóttir, Akranesi:
Veljum Vigdísi
— Hversvegna?
Ég vil gjarnan svara því eins og
svo margir aðrir sem nú hafa á
undanfarandi dögum lýst því yfir í
blaðaskrifum, hvaða forsetaefni
þeir vilji styðja og hvers vegna.
Af þekkingu minni í félagslegu
starfi, er mér fullkunnugt um þær
takmarkanir sem verða á vegi
konu sem gefur sig að félagslegum
og pólitískum störfum að hún á
sér ekki von á miklu jafnrétti. Það
hefur verið álit manna að til þess
að kona geti vænst jafnstöðu
viðkarla til opinberra áhrifa, þurfi
hún helst að hafa tvöfalda hæfi-
fyrir því að flytja til Bessastaða
og taka við forsetastörfum úr
hendi hins ágætasta forseta sem
þar hefur starfað fyrir þjóð sína
síðustu þrjú kjörtímabil.
Hin bjarta, prúðmannlega og
hlýlega Vigdís Finnbogadóttir
verður eftirtektarverður þjóðhöfð-
ingi frjálsrar lítillar þjóðar sem
byggir okkar norðlæga land Is-
land.
Við hljótum nógu mörg að
sameinast um það val.
Ellert Sölvason:
Albert er
bróðir í leik
Það eru til margar aðferðir við
að kynnast fólki, það er að segja
skapgerð þess og tilfinningum, en
ég tel að skapgerð manna komi
einna ljósast fram í knattspyrnu,
og á þá ekki aðeins við samherj-
ana, heldur mótherjana líka.
Á knattspyrnuvellinum, í hita
leiksins, kemur skapið í ljós.
Þrautseigjan, baráttugleðin, vilja-
styrkurihn og drenglyndið.
Ég hefi tekið eftir þessu, enda
leikið knattspyrnu lengi og eins
unnið sem þjálfari um langa hríð.
Ég lék í mörg ár með Albert
Guðmundssyni og þeir eðliskostir
Jónas Bjarnason yfirlæknir:
Drengskaparmanninn Albert
Guðmundsson í forsetastól
Mér er ljúft að rita hér nokkur
orð, ef það mætti veita heiðurs-
hjónunum Albert Guðmundssyni
og Brynhildi Jóhannsdóttur
brautargengi til að ná því marki
sem þau hafa sett sér, að verða
valin af okkur, þegnum Islands,
til að gegna æðsta embætti þjóð-
arinnar, forseta íslands.
Ég tala hér m hjónin sem
einingu, því auðvitað eru þau
bæði í framboði og þarf ekki að
fara í grafgötur um að tveir
verðugir fulltrúar, sem ein og
órjúfanleg heild, hljóta að standa
sig betur í því ábyrgðarmikla
starfi, sem hér um ræðir, en ef
væri um einstakling að ræða.
Það veit enginn, nema sem
reynir, hvað það er að eiga maka
sér við hlið, sem treysta má í
hvaða raun, sem að höndum ber
og sem hefur áhuga á því starfi
sem tekist er á við hverju sinni.
Um eiginleika Brynhildar til að
koma fram sem forsetafrú vita
allir sem til þekkja. Hún kann að
stýra heimili, hún kann að um-
gangast fólk, jafnt háa sem lága
og hún hefur mikla tungumála-
kunnáttu, sem er nauðsynlegt í
starfi forsetafrúar. Hún kann og
að tjá sig og koma fyrir sig orði,
sem frægt er af kosningafundum
þeirra hjóna um landið. Er ég
þess fullviss að hún yrði verðugur
fulltrúi íslands sem forsetafrú.
Að maki vinnur með og fyrir
maka í forsetaembætti þjóðar
okkar, hlýtur að mega sín meira
en ef um einstakling væri að
ræða. Niðurstaðan hlýtur því að
verða, samkvæmt lífslögmálinu,
að tveir samheldnir einstakl-
ingar, eins og Albert og frú
Brynhildur eru, hljóta að afkasta
meiru í sama embætti heldur en
einstaklingur getur gert.
Það, að við hjónin styðjum
Albert og Brynhildi af alefli í
kosningabaráttu þeirra, er fyrst
og fremst vegna drengskapar-
mannsins Alberts Guðmundsson-
ar. Drengskapur hefur gengið
eins og rauður þráður í gegn um
allt líf hans og er sá eiginleiki
sem hefur helst einkennt hann.
Drengskapur er að mínu mati
verðugasta dyggð, sem prýtt get-
ur einstakling sem gefur kost á
sér í það embætti sem Albert
Guðmundsson býður sig nú fram
til. Það þarf kjark og áræði til að
skapa sér þann sess, sem Albert
gerði á íþróttaleikvelli fyrr á
árum, og ég álít að sá árangur,
sem hann náði þar, hafi ekki síst
verið því að þakka hver dreng-
skaparmaður hann var. Við hjón-
in fylgdumst með frama Alberts
á íþróttabrautinni, eins og svo
margir aðrir íslendingar, og það
vermdi okkur um hjartaræturnar
að milljónaþjóðir skyldu dá hann.
Við urðum sannfærð um, að það
var ekki eingöngu snilli Alberts,
sem greiddi honum götuna, held-
ur einnig framkoma hans og
drengskapur, jafnt við mótherja
sem samherja. Við álítum að fáir
Islendingar hafi náð eins langt og
Albert í að komast áfram í
byrjun æviskeiðsins á þessu
tvennu, snilli og drengskap.
Stjórnmál á íslandi eru vafa-
samur leikvangur til að ná hylli
samborgaranna. Eftir að íþrótta-
ferli Alberts lauk, kaus hann þó
að hasla sér völl á þeim leikvangi
og var drengskapurinn honum
leiðarljós sem fyrr.
Það hefur gustað af Albert sem
stjórnmálamanni, en aldrei hefur
drengskapur hans verið dreginn í
efa, hvorki af andstæðingum
hans né samherjum. Á leikvangi
stjórnmálanna hefur Albert sýnt
að hann þorir að standa á sann-
færingu sinni, þótt mótbyr hafi
oft verið mikill.
í stjórnmálabaráttunni hefur
drengskapur Alberts ef til vill